25 năm tổ chức hoạt động giao dịch chứng khoán tại Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh

Từ những phiên giao dịch đầu tiên với số lượng cổ phiếu, giá trị khớp lệnh khiêm tốn và cơ chế giao dịch còn đơn giản, hoạt động tổ chức giao dịch chứng khoán tại Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) đã ngày càng hoàn thiện, tiệm cận với thông lệ quốc tế và góp phần quan trọng cho sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Những nỗ lực đa dạng cơ sở hàng hóa trên thị trường

Từ hai cổ phiếu niêm yết trên thị trường, trong những năm đầu hoạt động HOSE đã tích cực kêu gọi, tuyên truyền, vận động các doanh nghiệp trên khắp cả nước đáp ứng tiêu chuẩn đưa cổ phiếu lên niêm yết trên thị trường chứng khoán, cũng như hỗ trợ tư vấn thủ tục, tham mưu, đề xuất với Chính phủ chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp niêm yết như giảm thuế thu nhập doanh nghiệp để tạo hàng cho thị trường.

Nhờ những chính sách đúng đắn của Chính phủ, và sự kiên trì, đồng hành cùng doanh nghiệp của HOSE, số lượng cổ phiếu niêm yết đã ngày càng tăng. Các doanh nghiệp niêm yết trên HOSE đa dạng về ngành nghề và quy mô, là nơi tập trung các doanh nghiệp lớn, đầu ngành của cả nước.

Không chỉ có cổ phiếu, HOSE đã triển khai giao dịch trái phiếu chính phủ (tháng 8/2000), trái phiếu doanh nghiệp (tháng 11/2000) và trái phiếu chính quyền đại phương (tháng 12/2003) để đa dạng hóa sản phẩm trên thị trường, cũng như cung cấp kênh đầu tư an toàn, ít rủi ro cho nhà đầu tư ưa thích sự ổn định.

Thị trường trái phiếu hình thành đã cung cấp kênh quan trọng để Chính phủ huy động vốn cho ngân sách nhà nước, đóng góp tích cực vào sự phát triển ổn định và bền vững của nền kinh tế Việt Nam. Tuy trái phiếu sau này được đưa ra niêm yết và giao dịch tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) theo chủ trương cấu trúc lại thị trường tài chính của Chính phủ, nhưng những khởi đầu tại HOSE đã đánh dấu quan trọng cho sự hình thành và phát triển của thị trường trái phiếu các giai đoạn tiếp theo.

Trong nỗ lực đa dạng cơ sở hàng hóa, chứng chỉ quỹ đóng (tháng 8/2004) và chứng chỉ quỹ hoán đổi danh mục ETF (tháng 10/2014) cũng đã lần lượt được giới thiệu với công chúng đầu tư.

Đặc biệt, ETF là một trong những sản phẩm tài chính hiện đại và phổ biến trên toàn cầu. Với đặc tính kết hợp giữa tính linh hoạt của cổ phiếu và sự đa dạng của quỹ đầu tư, ETF mang đến cho nhà đầu tư một công cụ hiệu quả để tiếp cận các danh mục đầu tư rộng lớn chỉ qua một mã giao dịch duy nhất và là sự lựa chọn của các nhà đầu tư ưa thích chiến lược đầu tư thụ động.

Ngoài ra, nhà đầu tư nước ngoài có cơ hội gián tiếp đầu tư vào các cổ phiếu đã hết room thông qua hình thức quỹ này. Sự ra đời và phát triển các ETF không chỉ góp phần làm phong phú sản phẩm giao dịch trên thị trường, mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong quá trình hiện đại hóa và hội nhập của HOSE.

Không dừng lại ở đó, năm 2019 thị trường chứng khoán tại HOSE tiếp tục có thêm sản phẩm mới là chứng quyền có bảo đảm (CW). CW là một loại chứng khoán có tài sản đảm bảo, được phát hành bởi các công ty chứng khoán uy tín và niêm yết, giao dịch trên HOSE.

Đặc điểm nổi bật của CW là tính đòn bẩy cao. CW đã giúp hoàn thiện cấu trúc sản phẩm trên thị trường, góp phần tăng thanh khoản, hỗ trợ thị trường chứng khoán phát triển ổn định và bền vững. CW đã được đón nhận một cách tích cực, chứng tỏ tính hấp dẫn đối với cả tổ chức phát hành cũng như công chúng đầu tư sau khi triển khai.

Việc đưa CW vào vận hành không chỉ góp phần đa dạng hóa sản phẩm giao dịch tại HOSE, mà còn là bước đi quan trọng trong quá trình phát triển thị trường chứng khoán theo chiều sâu, tiệm cận với thông lệ quốc tế.

Ngoài ra, để nhà đầu tư trên thị trường có công cụ chỉ báo tham chiếu cho đầu tư, HOSE cũng đã xây dựng được một hệ sinh thái đa dạng và toàn diện các bộ chỉ số từ chỉ số thị trường VN-Index đến các chỉ số theo quy mô vốn hóa (VN30, VN100, VNMidcap, VNSmallcap), chỉ số ngành (VNFIN, VNIND, VNREAL, VNCONS,…), chỉ số đầu tư/chỉ số chủ đề (VNDIAMOND, VNFINLEAD, VNFINSELECT, VNSI) và chỉ số chung (VNX50, VNXAllshare).

Các chỉ số của HOSE đã cải tiến đáng kể về phương pháp tính toán và tiệm cận với tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao tính đại diện, tính minh bạch trong việc phản ánh diễn biến thị trường, cũng như tạo cơ sở vững chắc cho việc phát triển các sản phẩm tài chính phái sinh như hợp đồng tương lai của chỉ số, ETF theo chỉ số, CW trên chỉ số.

Đến nay, cơ sở hàng hóa trên HOSE đã khá đa dạng và phong phú. Tính đến cuối tháng 07/2025, số lượng chứng khoán niêm yết trên HOSE là 657, trong đó có 390 cổ phiếu, 4 chứng chỉ quỹ đóng, 17 chứng chỉ quỹ ETF và 246 chứng quyền có bảo đảm.

Hoàn thiện cơ chế giao dịch và tiến đến phù hợp với thông lệ quốc tế

Từ những quy định và cơ chế giao dịch đơn sơ lúc ban đầu, khung pháp lý về hoạt động giao dịch tại HOSE đã ngày càng hoàn thiện, được xây dựng đồng bộ, vững chắc. Cùng với đó, các giải pháp kỹ thuật đã được HOSE điều chỉnh, áp dụng nhằm quản lý phù hợp với tình hình biến động của thị trường từng giai đoạn và nhu cầu giao dịch của nhà đầu tư, góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển. Tựu trung một số giải pháp kỹ thuật nổi bật sau:

- Tăng số phiên giao dịch và thời gian giao dịch: Từ việc chỉ tổ chức phiên giao dịch buổi sáng từ 9 giờ–11 giờ, và trong một tuần có 3 ngày giao dịch (thứ hai, thứ tư và thứ sáu) thì sau nhiều lần thay đổi và kéo dài thời gian giao dịch, đến nay HOSE tổ chức giao dịch vào tất cả các ngày làm việc trong tuần (từ thứ hai cho đến thứ sáu), có phiên giao dịch buổi sáng và buổi chiều, thời gian giao dịch bắt đầu từ 9 giờ-15 giờ. Việc tăng số phiên giao dịch và kéo dài thời gian giao dịch đã giúp cho nhà đầu tư có thêm thời gian giao dịch và góp phần gia tăng thanh khoản của thị trường chứng khoán.

- Đa dạng phương thức khớp lệnh: Cùng với giao dịch khớp lệnh định kỳ, HOSE đã nhanh chóng triển khai thêm giao dịch thỏa thuận và giao dịch khớp lệnh liên tục (tháng 7/2007). Đặc biệt, giao dịch khớp lệnh liên tục cho phép các lệnh được so khớp ngay lập tức khi được nhập vào hệ thống, là một bước tiến lớn và đã thực sự tạo ra sự thay đổi lớn, tích cực đến hoạt động giao dịch của nhà đầu tư, giúp gia tăng thanh khoản thị trường rõ rệt. Đến nay, HOSE có đầy đủ phương thức giao dịch, tương đồng với các nước trên thế giới. Ngoài ra, HOSE còn triển khai giao dịch lô lẻ (tháng 9/2022) đáp ứng hơn nữa nhu cầu giao dịch của nhà đầu tư.

- Triển khai giao dịch trực tuyến: Trước khi có giao dịch trực tuyến, nhà đầu tư đặt lệnh và công ty chứng khoán (CTCK) chuyển lệnh đến đại diện giao dịch tại sàn giao dịch của HOSE để nhập lệnh thủ công vào hệ thống giao dịch. Với việc triển khai giao dịch trực tuyến (tháng 1/2009), lệnh giao dịch của nhà đầu tư được CTCK truyền thẳng vào hệ thống giao dịch của HOSE qua cổng kết nối giao dịch trực tuyến.

Giao dịch trực tuyến cho thấy đã phát huy hiệu quả rõ rệt nhờ gia tăng tốc độ gửi lệnh từ các CTCK, góp phần giải quyết tắc nghẽn lệnh và đẩy mạnh gia tăng thanh khoản của thị trường. Nhà đầu tư được chủ động, giao dịch được nhanh chóng, thuận tiện hơn rất nhiều và có thể đặt lệnh trên web hay các thiết bị di động. Đây là một trong những dấu mốc nổi bật trong lịch sử phát triển của HOSE và góp phần đưa thị trường chứng khoán Việt Nam lên một tầng cao mới.

- Mở rộng biên độ giao dịch và thêm các loại lệnh: Với biên độ giao động giá +/-2% tại ngày giao dịch đầu tiên và chỉ áp dụng lệnh giao dịch giới hạn, sau nhiều lần điều chỉnh thì đến nay biên độ giao động giá (cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đóng, chứng chỉ quỹ ETF) tại HOSE là +/-7% và áp dụng nhiều loại lệnh như lệnh giới hạn (LO), lệnh giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác định giá mở cửa (ATO), lệnh giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác định giá đóng cửa (ATC) và lệnh thị trường (MP). Việc mở rộng biên độ giao động giá thích hợp và đa dạng các loại lệnh đã kích thích thị trường giao dịch sôi động, bền vững trong 25 năm qua, và nhà đầu tư có nhiều lựa chọn hơn khi đặt lệnh giao dịch.

Trong tương lai, trên nền tảng hệ thống công nghệ thông tin (CNTT) mới được đưa vào vận hành, HOSE sẽ tiếp tục nghiên cứu và đề xuất thêm nhiều loại lệnh mới cho thị trường.

- Chia nhỏ bước giá và tăng khối lượng đặt lệnh tối đa cho một giao dịch: Trước việc các bước giá lớn có thể tạo ra những khoảng trống trong sổ lệnh, làm giảm tính liền mạch của thanh khoản ở các bước giá cụ thể. Đặc biệt, bước giá lớn có thể tạo ra những rào cản nhất định cho sự phát triển và hoạt động hiệu quả của các quỹ ETF do ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tạo lập thị trường, khiến ETF trở nên kém hấp dẫn hơn đối với những nhà đầu tư mong muốn một sản phẩm mô phỏng chỉ số chính xác, HOSE đã thực hiện điều chỉnh làm “nhuyễn” bước giá đặt lệnh với bước giá tối thiểu là 10 đồng (tháng 8/2016).

Ngoài ra, HOSE còn tăng khối lượng chứng khoán tối đa cho mỗi lệnh đặt giao dịch theo phương thức khớp lệnh lên 500.000 chứng khoán, giúp cho nhà đầu tư thuận tiện hơn khi giao dịch.

Có thể nói, việc hàng loạt các giải pháp đã được triển khai, cơ chế giao dịch tại HOSE dần được chuẩn hóa và tiến đến phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đẩy mạnh đầu tư, phát triển hệ thống CNTT hiện đại

Hệ thống CNTT được ví như là trái tim của thị trường chứng khoán, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo mọi hoạt động diễn ra an toàn, hiệu quả và minh bạch. Một hệ thống CNTT mạnh mẽ và ổn định không chỉ là nền tảng kỹ thuật mà còn là yếu tố quyết định sự phát triển ổn định và bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Ý thức được điều đó, trong suốt 25 năm hoạt động, HOSE đã luôn chú trọng đến công tác đầu tư, phát triển hệ thống CNTT cho thị trường chứng khoán. Từ sử dụng hệ thống CNTT hiện đại của nước ngoài ngay từ ban đầu, đến đào tạo nhân sự nội bộ có chất lượng cao để vận hành, tìm ra các giải pháp CNTT, đầu tư phát triển hệ thống CNTT mới…

Chính vì lẽ đó, các sản phẩm mới cũng như hàng loạt các giải pháp kỹ thuật đã được triển khai thành công trong thời gian qua là nhờ dựa trên một nền tảng hệ thống CNTT hỗ trợ. Không chỉ vậy, hệ thống CNTT còn là công cụ hữu hiệu trong việc tăng cường minh bạch thông tin, hỗ trợ giám sát giao dịch, phát hiện hành vi vi phạm và bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư.

Cùng với sự bùng nổ của cách mạng công nghệ 4.0, tiến tới phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam và hội nhập với thị trường chứng khoán quốc tế, HOSE đã được Chính phủ giao trọng trách với vai trò là chủ đầu tư, cùng với Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam triển khai gói thầu hệ thống công nghệ thông tin cho thị trường chứng khoán Việt Nam.

Với sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, sự quyết tâm và nỗ lực to lớn của HOSE và các đơn vị liên quan, ngày 5/5/2025 hệ thống CNTT cho thị trường chứng khoán Việt Nam đã chính thức được đưa vào vận hành.

Đây là hệ thống CNTT hiện đại, bao gồm nhiều phân hệ chức năng liên kết chặt chẽ, thiết kế với mục tiêu khai thác tối đa hiệu suất trong công tác vận hành thị trường và nâng cao tính đa dạng về sản phẩm, chức năng, tính an toàn, ổn định của các hoạt động giao dịch hàng ngày, cũng như hỗ trợ cho công tác nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Từ lúc đưa vào vận hành đến nay, hệ thống CNTT mới hoạt động an toàn, thông suốt, được các nhà đầu tư đánh giá cao và là một điểm nhấn lớn về công nghệ đối với HOSE nói riêng và TTCK Việt Nam nói chung từ trước đến nay.

Quy mô, thanh khoản thị trường tăng cao, tiệm cận với các nước trong khu vực

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc đa dạng cơ sở hàng hóa thị trường, chuẩn hóa cơ chế giao dịch theo thông lệ quốc tế và đẩy mạnh hoạt động đầu tư, phát triển hệ thống CNTT hiện đại, quy mô, thanh khoản thị trường chứng khoán tại HOSE đã có những chuyển biến tích cực và đạt được những thành tựu đáng kể.

Từ giá trị vốn hóa thị trường tại ngày cuối năm 2000 là 986 tỷ đồng, chiếm 0,24% GDP của Việt Nam thì đến tháng 7/2025, giá trị vốn hóa của thị trường tại HOSE đã tăng mạnh đạt đến 6.484.917 tỷ đồng (khoảng 257 tỷ USD), tương đương 56,3% GDP ước tính năm 2024.

Quy mô giá trị vốn hóa của HOSE hiện đóng vai trò chủ đạo, chiếm hơn 94% tổng giá trị vốn hóa toàn thị trường cổ phiếu Việt Nam. Xét về giá trị tuyệt đối, quy mô giá trị vốn hóa của HOSE vẫn còn đứng sau các Sở giao dịch chứng khoán lâu đời trong khu vực như SGX, SET, IDX và KLSE nhưng có tốc độ tăng trưởng nhanh chóng trong những năm gần đây và có nền tảng vững chắc để tiếp tục mở rộng quy mô, hướng tới mục tiêu trở thành một trong những thị trường hàng đầu tại ASEAN trong tương lai.

Bên cạnh giá trị vốn hóa thì thanh khoản tại HOSE cũng tăng trưởng ở mức khá cao.

Với khối lượng giao dịch và giá trị giao dịch năm 2000 lần lượt là 3,6 triệu chứng khoán và 92 tỷ đồng, bình quân một ngày giao dịch có 55 nghìn chứng khoán tương ứng với 1,39 tỷ đồng được chuyển nhượng, thì đến năm 2024 khối lượng giao dịch và giá trị giao dịch tại HOSE đã có sự tăng trưởng vượt bậc, bình quân một ngày giao dịch 781 triệu chứng khoán tương ứng với 18.685 tỷ đồng.

Đặc biệt trong năm 2025, thị trường chứng khoán đã có nhiều phiên giao dịch bùng nổ với khối lượng và giá trị giao dịch rất lớn, như ngày 29/7/2025 đạt gần 2,9 tỷ chứng khoán, tương ứng với giá trị giao dịch là 72.009 tỷ đồng (khoảng 2,8tỷ USD) – đã xác lập cột mốc kỷ lục mới về khối lượng và giá trị giao dịch từ trước đến nay của TTCK Việt Nam, giúp HOSE trở thành một trong những thị trường có tính thanh khoản cao, giao dịch sôi động nhất khu vực và thế giới.

Trở thành kênh đầu tư hấp dẫn, thu hút nguồn vốn trong và ngoài nước

Với nền tảng vững chắc đã được xây dựng trong suốt 25 năm qua và trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam liên tục phát triển mạnh mẽ, HOSE đã từng bước khẳng định vị thế của mình, không chỉ là thước đo sức khỏe của nền kinh tế mà còn là một kênh đầu tư hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ nguồn vốn trong và ngoài nước.

Chỉ số chứng khoán VN-Index là thước đo tăng trưởng giá chứng khoán trên thị trường, từ 100 điểm tại ngày 28/7/2000 đã tăng đạt 1557,42 điểm vào ngày 28/7/2025 – đây cũng là con số cao kỷ lục từ trước đến nay. VN-Index đã có một hành trình tăng trưởng đầy ấn tượng và nổi bật so với nhiều chỉ số chứng khoán khác trong khu vực Đông Nam Á và trên thế giới, cho thấy TTCK tại HOSE trở thành một điểm đến đầu tư ngày càng hấp dẫn.

Sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng nhà đầu tư cá nhân và tổ chức trong nước là động lực quan trọng giúp HOSE duy trì thanh khoản cao và thị trường sôi động. Số lượng tài khoản chứng khoán cá nhân tại Việt Nam hiện đã vượt mốc 10 triệu, với phần lớn giao dịch diễn ra tại HOSE.

Sự phổ biến của kênh đầu tư chứng khoán như một phương thức tích lũy tài sản và làm giàu đã giúp HOSE trở thành nơi thu hút vốn đáng tin cậy. Thị trường cũng ghi nhận vai trò tích cực của các tổ chức đầu tư như các công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm, ngân hàng, quỹ hưu trí, khi ngày càng gia tăng tỷ trọng nắm giữ cổ phiếu tại HOSE. Điều này không chỉ góp phần làm tăng độ sâu của thị trường mà còn tạo nên sự ổn định dài hạn.

HOSE cũng chứng kiến những giai đoạn nhà đầu tư nước ngoài mua ròng rất mạnh, đặc biệt là trong các chu kỳ kinh tế tăng trưởng. Một số thời điểm của năm 2022 và các giai đoạn trước đó, dòng vốn ngoại đã chảy mạnh vào thị trường Việt Nam với giá trị hàng chục nghìn tỷ đồng, tập trung vào các cổ phiếu blue-chip, ngân hàng và các ngành có triển vọng tăng trưởng tốt, thông qua các quỹ đầu tư lớn, quỹ ETFs và tổ chức tài chính toàn cầu.

Tuy những năm gần đây, vốn đầu tư nước ngoài biến động nhưng có dấu hiệu tăng trưởng tích cực trong tương lai. Theo số liệu thống kê trong tháng 7/2025 tại HOSE, nhà đầu tư nước ngoài đã mua ròng 544,7 triệu chứng khoán, tương ứng với giá trị mua ròng là 8.705 tỷ đồng; nhiều cổ phiếu đã hết ‘room’ như ACB, HDB, MBB, PNJ, REE, TCB, VIB,… cho thấy một lượng vốn lớn từ nước ngoài đã được đổ vào thị trường và nằm lại trong các doanh nghiệp.