Tháng 4 năm 1975, cả dân tộc bước vào thời khắc lớn của lịch sử. Trong khí thế thần tốc của Chiến dịch Hồ Chí Minh, 5 cánh quân chủ lực như 5 mũi tên thép xuyên thẳng vào trung tâm chính quyền tay sai Sài Gòn.

Nửa tháng sau Ngày giải phóng hoàn toàn miền nam, trưa 15/5/1975, chuyến chuyên cơ đầu tiên chở lãnh đạo Đảng, Nhà nước vào Sài Gòn (nay là Thành phố Hồ Chí Minh) dự lễ mừng chiến thắng và thống nhất đất nước đã hạ cánh an toàn xuống sân bay Tân Sơn Nhất. Trong lịch sử ngành hàng không Việt Nam, đây là chuyến bay mang ý nghĩa to lớn, khẳng định chủ quyền vùng trời của Tổ quốc.

Những người trong cuộc của Ngày chiến thắng 30/4 mới hiểu sâu sắc sự hy sinh vô giá của cán bộ, chiến sĩ quân đội ta và những đóng góp to lớn, thầm lặng của người dân hai miền bắc-nam. Đó là những nhân tố làm nên chiến thắng.

Giải phóng miền nam, thống nhất Tổ quốc năm 1975 là một thắng lợi vĩ đại của nhân dân ta mãi mãi đi vào lịch sử dân tộc ta như một trong những trang chói lọi nhất, một biểu tượng sáng ngời về sự toàn thắng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng và trí tuệ con người và đi vào lịch sử thế giới như một chiến công vĩ đại của thế kỷ XX.

Các nhà báo thường trú tại Nga thường gọi ông Viktor Alekseevich Petrov, nguyên thành viên Ủy ban Đoàn kết Á-Phi và Ủy ban Liên Xô ủng hộ Việt Nam trực thuộc Đảng Cộng sản Liên Xô từ năm 1973-1991, là “bác Petrov”, một người bạn đáng kính của Việt Nam. Bác Petrov năm nay đã 84 tuổi, nhưng vẫn còn hết sức minh mẫn. Khi đi cùng chúng tôi, gặp ai bác cũng giới thiệu bằng cụm từ “các bạn Việt Nam của chúng ta” với một niềm tự hào và dường như là cả một niềm tin vào những giá trị mà suốt một thời làm việc của bác đã từng gắn bó.

50 năm trước, trong Phi đội Quyết Thắng ném những quả bom xuống Sân bay Tân Sơn Nhất vào ngày 28/4/1975, người ta ghi nhận sự có mặt của một phi công từng đứng trong hàng ngũ của Việt Nam Cộng hòa (VNCH), một người từng “ở phía bên kia cầm súng khác”.

Tròn nửa thế kỷ miền nam hoàn toàn giải phóng, non sông thu về một mối, những ký ức, bài học về chiến thắng lẫy lừng 30/4/1975 vẫn in dấu trong tâm khảm những người dân đất Việt. Trong những bài học ấy, bài học về sức mạnh lòng dân luôn luôn được tiếp cận với những góc nhìn mới, giá trị mới, nói bao điều mới mẻ với hôm nay.

Diễn biến những ngày cuối tháng 4 lịch sử cách đây tròn 50 năm đã để lại bao dấu ấn xúc động, không chỉ qua những chiến công hiển hách trên chiến trường mà còn hiện hữu trên các trang thư, dòng nhật ký của bao người đã sống, đã hy sinh vì lý tưởng độc lập - tự do. Ðây chính là kho tư liệu sống động và chân thực về những cảm xúc mãnh liệt, niềm vui sướng vô bờ của quân và dân Việt Nam khi Chiến dịch Hồ Chí Minh đi đến thắng lợi, giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước. 

Tháng Ba, Tây Nguyên. Một người đàn ông Mỹ tóc hoa râm đứng lặng trong thung lũng Ia Drang, dưới chân núi Chư Pr ô ng (Gia Lai). Trước mặt ông là rừng đại ngàn xanh ngắt, nhưng 60 năm trước, nơi đây là chiến trường khốc liệt. Người lính già đi cùng khẽ nói: "Đơn vị của tôi có gần 200 đồng chí hy sinh tại đây." Ông cúi đầu, đặt bó hoa cúc vàng dựa vào một gốc cây, cắm nén hương lên nền đất đỏ, rồi bật khóc.

Nhân mấy bạn “thời ở rừng” từ phía bắc vào, chúng tôi cùng thăm lại Dinh Thống Nhất và đi dạo Quảng trường phía trước vừa được mang tên 30/4 lịch sử. Nơi đây từng gắn với nhiều sự kiện quan trọng của đất phương nam, như Lễ Độc lập 2/9/1945; Nơi chứng kiến xe tăng Quân giải phóng tiến chiếm Dinh Độc Lập trưa 30/4/1975; Lễ mừng Chiến thắng giải phóng miền nam vào 15/5/1975; và ít ngày nữa, sẽ là nơi Đảng và Nhà nước tiến hành đại lễ Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước, có diễu binh, diễu hành.

Gần nửa thế kỷ trôi qua, nhưng ký ức về ngày điều khiển đoàn tàu Thống Nhất đầu tiên vẫn còn nguyên vẹn trong tâm trí ông Nguyễn Hải Sản - một trong những người lái chính trên chuyến tàu lịch sử ấy. “Thời đó, đã là lái tàu là lên đường. Ai cũng dốc hết lòng vì đất nước, không nề gian khó, chẳng tính thiệt hơn”, ông bồi hồi nhớ lại.

Trong những ngày tháng cả nước tưng bừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước, không thể không nhắc đến tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh đã bảo đảm cung cấp mọi điều kiện vật chất và nhân lực cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.