Trung Quốc sẵn sàng chấp nhận “cuộc chơi”
Trong suốt tháng 8, giá đậu tương trên sàn CBOT liên tục biến động dữ dội và chịu sức ép lớn mà tâm điểm vẫn đến từ Trung Quốc.
Ngay từ đầu tháng qua, giá nối dài xu hướng giảm từ tháng 7 bởi triển vọng nguồn cung toàn cầu dư thừa. Mỹ dự báo sản lượng niên vụ 2025-2026 đạt hơn 120 triệu tấn; Brazil tiếp tục dẫn đầu với mức kỷ lục trên 155 triệu tấn; còn Argentina cũng đã khôi phục xuất khẩu sau mùa khô hạn. Cán cân cung-cầu nghiêng hẳn về phía dư cung, khiến thị trường mất động lực tăng giá.
Thế nhưng, chỉ một tin đồn Trung Quốc cân nhắc mua đậu tương Mỹ cũng đủ thổi bùng làn sóng tăng giá. Từ ngày 10/8, giá tăng vọt từ vùng 360 USD/tấn lên 380 USD/tấn chỉ sau ba phiên. Những thông tin về khả năng Bắc Kinh cử đoàn đàm phán sang Mỹ liên tục khuấy đảo thị trường, phản ánh sự nhạy cảm của giá cả trước mọi động thái từ Trung Quốc.
Thực tế, Trung Quốc vẫn nhập khẩu đậu tương ở mức kỷ lục. Riêng ba tháng 6, 7 và 8, khối lượng đều phá vỡ mốc cao nhất cùng kỳ. Tính đến cuối tháng 8 năm nay, nhập khẩu đạt 73,3 triệu tấn, tăng 4% so với cùng kỳ 2024. Tuy nhiên, điểm đáng chú ý là Bắc Kinh gần như không ký hợp đồng mua đậu tương Mỹ cho quý IV, mà chuyển hướng mạnh sang Brazil và bổ sung nguồn khô đậu từ Argentina. Điều đó cho thấy giá đậu tương toàn cầu ngày càng phụ thuộc vào chiến lược nhập khẩu của Trung Quốc - quốc gia đang nắm giữ “quyền lực giá” trên thị trường này.
Song đằng sau bức tranh nhập khẩu rầm rộ lại là nỗi lo tiêu thụ nội địa. Do gom hàng quá mạnh từ đầu năm, các doanh nghiệp chế biến Trung Quốc rơi vào tình trạng dư thừa cục bộ. Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) còn ước tính tồn kho cuối năm 2025 của Trung Quốc có thể lên tới 43,86 triệu tấn, tương đương 36% tồn kho toàn cầu. Khô đậu dư cung khiến giá tại Bắc Trung Quốc rơi xuống 2.925 CNY/tấn (khoảng 408 USD), thấp hơn 6,5% so với cùng kỳ; nhiều nhà máy miền nam phải tạm dừng sản xuất vì không còn chỗ chứa.
Tình cảnh tương tự cũng diễn ra với dầu đậu tương, buộc Trung Quốc phải xuất khẩu giá rẻ sang Ấn Độ để giải phóng kho.
Trong khi đó, việc Bắc Kinh hạn chế mua hàng Mỹ càng làm gia tăng áp lực lên nông dân Hoa Kỳ. Không còn khách hàng lớn nhất, Mỹ phải dồn nỗ lực tìm đầu ra ở những thị trường nhỏ hơn như Việt Nam hay Philippines. Đây rõ ràng là thách thức, bởi sức mua tại các quốc gia này còn hạn chế so với Trung Quốc.
Tuy nhiên, nghịch lý lại xuất hiện: khi tồn kho tại Mỹ tăng cao, giá đậu tương sẽ bị kéo xuống thấp. Và đó lại trở thành cơ hội cho các quốc gia nhập khẩu, trong đó có Việt Nam. Theo Báo cáo kiểm tra xuất khẩu của Bộ Nông nghiệp Mỹ, trong tuần kết thúc ngày 28/8, Việt Nam đã vươn lên trở thành điểm đến hàng đầu của đậu tương Mỹ.
Thị trường Việt Nam ổn định nhưng tiềm ẩn áp lực dư cung
Trong khi đó, việc Trung Quốc hạn chế mua đậu tương Mỹ đã khiến nông dân Mỹ đối diện nhiều áp lực, buộc Washington phải tìm kiếm đầu ra ở các thị trường khác như Việt Nam hay Philippines. Đây rõ ràng là thách thức không nhỏ, bởi sức mua tại những thị trường này vẫn khiêm tốn so với Trung Quốc.
Tuy nhiên, mặt tích cực là khi tồn kho tại Mỹ gia tăng, giá đậu tương quốc tế có xu hướng hạ nhiệt, mở ra cơ hội cho các quốc gia nhập khẩu. Việt Nam là một ví dụ điển hình. Theo Báo cáo kiểm tra xuất khẩu của USDA, trong tuần kết thúc ngày 28/8, Việt Nam đã vươn lên trở thành điểm đến hàng đầu của đậu tương Mỹ. Điều này phản ánh sự chủ động của doanh nghiệp trong nước khi tận dụng nguồn cung giá cạnh tranh để bổ sung nguyên liệu sản xuất.
Tác động này nhanh chóng thể hiện tại thị trường nội địa: giá khô đậu tương duy trì ổn định ở mức thấp, dao động quanh 8.850-9.400 đồng/kg, thay vì mốc trên 10.000 đồng/kg hồi đầu năm. Song song, nhập khẩu khô đậu tương của Việt Nam vẫn duy trì quanh 400.000 tấn/tháng và có xu hướng tăng, cho thấy nhiều doanh nghiệp tranh thủ tích trữ nguồn nguyên liệu giá rẻ để chuẩn bị cho mùa cao điểm cuối năm.
Dẫu vậy, việc nhập khẩu tăng nhanh trong khi nhu cầu thức ăn chăn nuôi chưa hồi phục, một phần do ảnh hưởng của dịch tả lợn châu Phi cũng đặt ra rủi ro dư cung cục bộ. Nếu giá thế giới tiếp tục suy yếu, áp lực tồn kho có thể khiến giá khô đậu trong nước neo ở mức thấp. Ngược lại, trong kịch bản nhu cầu nội địa bật tăng và giá quốc tế phục hồi, thị trường hoàn toàn có thể lấy lại mốc trên 10.000 đồng/kg.
Nếu Trung Quốc tiếp tục “án binh bất động” trên thị trường Mỹ, giá đậu tương quốc tế có khả năng suy yếu, kéo theo áp lực giảm giá nhập khẩu vào Việt Nam. Khi đó, doanh nghiệp trong nước cần tính toán kỹ lưỡng để cân đối nhập khẩu, tránh tình trạng tồn kho lớn.
