Ngành Thuế đã xây dựng và triển khai thống nhất trong toàn ngành việc đổi mới, nâng cao chất lượng quản lý thuế đối với hộ kinh doanh từ tháng 2/2025 (Đề án 420), làm cơ sở cho hoạt động nghiệp vụ khác.
Cơ quan thuế các cấp đã chủ động phối hợp với chính quyền địa phương và các cơ quan liên quan trong quản lý hộ kinh doanh. Đầu năm 2025, Bộ Tài chính đã có công văn gửi Bí thư Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố và công văn gửi Bộ Công an đề nghị phối hợp quản lý thuế hộ kinh doanh, chống thất thu.
Trên cơ sở đó, Cục Thuế phối hợp làm việc với các đơn vị (Cục Đăng ký kinh doanh, Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân, Cục Thống kê); Hội thảo, phối hợp với các Hiệp hội kế toán, Hội Tư vấn thuế, Hội doanh nghiệp nhỏ và vừa… nhằm chia sẻ dữ liệu, kinh nghiệm và hỗ trợ hộ kinh doanh trong thực hiện chính sách pháp luật thuế và chuyển đổi số.
Kết quả đạt được: ngành Thuế đã rà soát, chuẩn hóa được mã số thuế cá nhân, chuyển đổi Mã số thuế thành mã định danh công dân đối với hộ kinh doanh; đồng thời phối hợp chống sót hộ khoán, quản lý hóa đơn đầu vào, kiểm soát dòng tiền… qua đó mở rộng diện quản lý thuế với hộ kinh doanh.
Trong 6 tháng đầu 2025, toàn ngành đã rà soát đưa thêm 254.111 hộ kinh doanh vào diện quản lý (đăng ký thuế bổ sung) và xử lý truy thu, phạt 197.349 hộ kinh doanh với số thuế tăng thu hơn 1.783 tỷ đồng. Đây là kết quả nỗ lực trong tập trung nguồn lực vào công tác chống thất thu ở khu vực hộ kinh doanh của toàn ngành thuế.
Bên cạnh đó, Cục Thuế đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý hộ kinh doanh: đến tháng 6/2025, tỷ lệ hộ kinh doanh kê khai nộp thuế điện tử đạt trên 98% (đối với hộ nộp thuế theo phương pháp kê khai).
Cục Thuế đã xây dựng và cung cấp miễn phí các dịch vụ thuế điện tử trên Cổng thông tin điện tử và ứng dụng Etax Mobile, giúp hộ kinh doanh dễ dàng gửi tờ khai, nộp thuế theo phương thức điện tử dễ dàng thuận lợi, mọi lúc mọi nơi. Đặc biệt, việc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo quy định tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP ngày 20/3/2025 của Chính phủ được thúc đẩy nhanh: Đến 30/6/2025 đã có 110.295 hộ kinh doanh đăng ký sử dụng hóa đơn từ máy tính tiền, trong đó bao gồm hơn 20.000 hộ khoán doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm tự nguyện tham gia.
Kết quả này vượt kỳ vọng, cho thấy nhận thức của hộ kinh doanh đang chuyển biến tích cực, sẵn sàng ứng dụng công nghệ số khi có hướng dẫn và hỗ trợ phù hợp. Cơ quan thuế các cấp đã thành lập các tổ công tác đến trực tiếp từng địa bàn kinh doanh của hộ kinh doanh để hướng dẫn cài đặt, sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, giải đáp vướng mắc ngay tại chỗ.
Công tác tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông cũng được đẩy mạnh: Hàng trăm tin bài đã được đăng trên Cổng Thông tin điện tử của Cục Thuế và báo chí về chủ đề bỏ thuế khoán, triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền; nhiều chương trình tọa đàm, giao lưu trực tuyến trên VTV, báo điện tử đã diễn ra để giải tỏa băn khoăn của hộ kinh doanh. Nhờ vậy, dư luận xã hội dần đồng thuận với chủ trương hiện đại hóa quản lý hộ kinh doanh, không còn hiểu lầm rằng chính sách thuế mới là nguyên nhân khiến một số hộ kinh doanh phải đóng cửa.
Ngoài ra, ngành Thuế tập trung nguồn lực hỗ trợ tối đa hộ kinh doanh: Cùng với tuyên truyền, cơ quan Thuế triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ thiết thực cho hộ kinh doanh. Các lớp tập huấn chính sách thuế, hướng dẫn chế độ kế toán đơn giản cho hộ kinh doanh được tổ chức với sự tham gia của Hội Tư vấn thuế, các đại lý thuế và các nhà cung cấp giải pháp phần mềm, giúp hộ kinh doanh nâng cao hiểu biết và tự giác tuân thủ.
Bên cạnh đó, Cục Thuế đã phối hợp với các tổ chức nghề nghiệp (Hội Kế toán, Hội Kiểm toán viên, các công ty tư vấn…) để phát triển các gói dịch vụ kế toán-thuế chi phí thấp dành riêng cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp mới chuyển đổi, tối ưu chi phí, hỗ trợ họ trong giai đoạn đầu chuyển đổi số.
Ngày 18/8/2025, Cục Thuế đã khai trương cổng thông tin thuế hỗ trợ doanh nhân, đây là nền tảng trực tuyến được xây dựng nhằm cung cấp thông tin, tài liệu đào tạo, hướng dẫn cũng như hỗ trợ toàn diện về chính sách thuế cho cá nhân, hộ kinh doanh và doanh nghiệp.
Đồng thời, cơ quan thuế đã tham mưu kịp thời các chính sách miễn, giảm, gia hạn thuế để hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua khó khăn do dịch bệnh và phục hồi sản xuất kinh doanh, với tổng số thuế được gia hạn, miễn giảm 6 tháng đầu 2025 khoảng 96.749 tỷ đồng. Trong 6 tháng đầu năm đã có 13.699 hộ khoán chuyển sang nộp thuế theo kê khai, và 1.474 hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp (riêng tháng 6/2025 có 910 hộ lên doanh nghiệp). Đây là kết quả đáng khích lệ, cho thấy các hộ đang dần thích ứng với phương pháp quản lý mới và mạnh dạn chuyển đổi mô hình khi nhận thấy lợi ích lâu dài.
Bên cạnh những kết quả nêu trên, công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh vẫn còn nhiều tồn tại, thách thức cần khắc phục. Cục Thuế cho biết: Về chính sách quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, vẫn còn sự khác biệt về chính sách thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Mặc dù doanh thu, quy mô có thể tương đương, nhưng một bên là hộ kinh doanh (đóng thuế khoán thấp, không chịu các nghĩa vụ hành chính khác), bên kia là doanh nghiệp (chịu thuế suất cao hơn nếu có lãi, nhiều nghĩa vụ khác) khiến nhiều chủ hộ chọn ở lại mô hình hộ kinh doanh.
Chi phí tuân thủ pháp luật khi là doanh nghiệp (kế toán, bảo hiểm, báo cáo…) bị đánh giá là cao, trong khi lợi ích chuyển đổi chưa đủ hấp dẫn. Chính sách ưu đãi cho hộ chuyển sang doanh nghiệp chưa có nhiều nên không đủ tạo động lực. Do vậy, số hộ kinh doanh lên doanh nghiệp hằng năm rất ít so với tổng số hộ đang kinh doanh (như 6 tháng đầu 2025 chỉ ~1.474 hộ lên doanh nghiệp trên hơn 3,6 triệu hộ, tỷ lệ rất nhỏ). Rõ ràng còn rào cản tâm lý và lợi ích khiến khu vực kinh tế ngầm, phi chính thức duy trì dưới dạng hộ kinh doanh thay vì chính thức hóa.
Về phương pháp quản lý, Cục Thuế cho rằng trong thực tế vẫn chưa kiểm soát triệt để doanh thu của hộ khoán. Phương pháp khoán chủ yếu dựa vào ước tính và sự tự giác khai báo của hộ kinh doanh, do đó khó tránh khỏi tình trạng một số hộ khai thấp doanh thu để giảm thuế. Việc không áp dụng hóa đơn, sổ sách bắt buộc cho hộ kinh doanh khoán làm cơ quan thuế thiếu thông tin tin cậy để kiểm chứng doanh thu thực tế.
Dù ngành Thuế đã nỗ lực chống thất thu bằng cách phối hợp địa phương rà soát số hộ, so sánh dữ liệu điện, nước, doanh thu qua ngân hàng… nhưng việc xác định “đúng, đủ” doanh thu của từng hộ khoán vẫn rất khó khăn do nguồn lực cán bộ hạn chế (một số Tổ thuộc Thuế cơ sở quản lý hàng ngàn hộ).
Tình trạng “chênh lệch số liệu” giữa cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan thuế về số hộ kinh doanh cũng cho thấy khả năng còn nhiều hộ kinh doanh chưa đăng ký thuế hoặc chưa được đưa vào diện quản lý thuế. Đây là lỗ hổng dẫn đến thất thu thuế và gây ra sự bất bình đẳng, không công bằng giữa các hộ kinh doanh.
Về hạ tầng công nghệ và dữ liệu quản lý hộ kinh doanh, Cục Thuế cũng nhận thấy còn tình trạng chưa đầy đủ, chưa đáp ứng yêu cầu quản lý: mặc dù đã triển khai nhiều ứng dụng như eTax, hóa đơn điện tử, bản đồ số hộ kinh doanh…, nhưng cơ sở dữ liệu về hộ kinh doanh vẫn phân tán và chưa đầy đủ. Chưa thiết lập được cơ sở dữ liệu tập trung liên thông giữa cơ quan thuế với các Bộ, ngành (cơ quan công an, ngân hàng, công thương, khoa học và công nghệ…) để tích hợp thông tin đầy đủ về hoạt động của hộ kinh doanh. Yêu cầu về tích hợp dữ liệu hóa đơn điện tử từ hộ kinh doanh để tự động tính thuế, lập sổ kế toán nhằm hỗ trợ ngay khi hộ kinh doanh chuyển sang kê khai. Năng lực phân tích rủi ro, quản lý tuân thủ đối với hộ kinh doanh cũng còn hạn chế do thiếu tiêu chí chuyên biệt và công cụ phân tích dữ liệu lớn. Những vấn đề này đòi hỏi phải đầu tư, hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin và hệ thống ứng dụng quản lý thuế phù hợp với phương thức quản lý mới.
Ngoài ra, công tác tuyên truyền hỗ trợ hộ kinh doanh còn chưa được đa dạng, linh hoạt. Tuyên truyền mới dừng ở “nói luật”, chưa đi kèm với hướng dẫn thực hành khai thuế, nộp thuế điện tử,... Nội dung tuyên truyền còn “một chiều”, chưa giải đáp sát mối quan tâm thực tiễn của hộ kinh doanh.
Bên cạnh đó, nhiều hộ kinh doanh còn hạn chế về kiến thức quản lý, chưa chủ động tiếp cận các thông tin, quy định, dẫn đến tình trạng hiểu sai, làm sai hoặc lúng túng khi thực hiện nghĩa vụ thuế. Năng lực thực thi và nguồn lực công chức thuế cũng còn hạn chế. Việc chuyển hàng triệu hộ kinh doanh từ quản lý khoán sang kê khai sẽ tạo ra một khối lượng công việc rất lớn.
Hiện nay, nguồn nhân lực tại các Thuế cơ sở còn mỏng, nhiều nơi một công chức quản lý hàng trăm/nghìn hộ, nếu chuyển sang phải theo dõi kê khai hằng tháng/quý sẽ quá tải nếu không có hỗ trợ từ công nghệ. Kỹ năng của một bộ phận công chức thuế trong quản lý hộ kinh doanh (như kiểm tra sổ sách kế toán, phân tích báo cáo của hộ kinh doanh kê khai…) cần được đào tạo nghiệp vụ nâng cao để đáp ứng yêu cầu mới.
Đó là chưa kể công tác phối hợp với chính quyền địa phương tuy đã cải thiện nhưng đôi lúc chưa hiệu quả đồng đều: vẫn có nơi chính quyền chưa tích cực cùng cơ quan thuế vận động hộ lên kê khai, còn tình trạng bao che một số hộ kinh doanh trên địa bàn. Chế độ báo cáo, trao đổi thông tin giữa các bên liên quan chưa thực sự thông suốt (ví dụ báo cáo đăng ký mới, ngừng nghỉ hộ kinh doanh từ cấp xã/phường lên thuế).
Đây là những hạn chế cần khắc phục sớm nhằm đảm bảo bộ máy tổ chức vận hành trơn tru, đồng bộ khi chính sách mới có hiệu lực.
