Cần xếp hạng cho Di chỉ khảo cổ Vườn Chuối

Năm 2023, thành phố Hà Nội và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đồng ý phương án bảo tồn 6.000 m2 phía đông khu Di chỉ khảo cổ Vườn Chuối (xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội) làm Công viên Di sản văn hóa và khai quật di dời 6.000 m2 phía tây để giải phóng mặt bằng, xây dựng tuyến đường vành đai 3.5. Tuy nhiên, đến nay mới chỉ hoàn thành khu vực phía tây...

Chủ Nhật, ngày 16/03/2025 - 07:27

Khu Di chỉ khảo cổ Vườn Chuối rộng 12.000 m2, nằm trong phạm vi dự án xây dựng tuyến đường vành đai 3.5 của thành phố Hà Nội. Sau một năm thực hiện phương án của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, đầu tháng 3/2025, Viện Khảo cổ học đã hoàn thành công tác khai quật hiện trường. Ngoài những phát hiện mới được Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội công bố vào ngày 6/12/2024, đoàn nghiên cứu khảo cổ tiếp tục có thêm những phát hiện quan trọng, nhiều tư liệu lần đầu tiên được giới nghiên cứu khảo cổ biết đến.

Trong đó, tầng văn hóa giai đoạn Phùng Nguyên góp phần xác định chắc chắn di chỉ Vườn Chuối là địa điểm gồm 4 giai đoạn văn hóa, phát triển liên tục từ Phùng Nguyên-Đồng Đậu-Gò Mun-Đông Sơn và kéo dài liên tục từ 4.000 năm trước đến ngày nay. Qua hiện vật khai quật được các nhà khảo cổ học cho rằng, trong khu vực phân bố văn hóa Phùng Nguyên, khả năng có một khu chế tác đồ đá ngọc cùng khu thực hành nghi lễ được đặt cạnh nhau.

Trong khu vực này đã phát hiện một lớp đất đắp tạo mặt bằng sản xuất, một hào nước sử dụng cho việc chế tác đồ ngọc, nhiều mảnh lõi vòng, mảnh vỡ của vòng tay bằng đá ngọc, rìu đá nằm xen lẫn với nhiều đồ gốm được đặt ngay ngắn thành từng cụm riêng biệt; than tro và xương động vật cũng xuất hiện khá nhiều.

Theo TS Nguyễn Ngọc Quý, Viện Khảo cổ học, người trực tiếp chỉ huy khai quật, khu công xưởng chế tác đồ tre gỗ giai đoạn văn hóa Gò Mun cách đây khoảng 3.000 năm là phát hiện đầu tiên về loại hình này trong các di chỉ khảo cổ ở phía Bắc Việt Nam. Do khu vực chế tác đồ tre gỗ nằm bên một dòng chảy cổ nên các vật liệu chế tác bảo tồn trong môi trường đất bùn còn giữ lại được khá nguyên vẹn hình dạng. Tại đây đã phát hiện những cây cột nhà, dụng cụ, công cụ bằng tre, gỗ và nhiều mảnh dăm gỗ, cành cây bị bỏ lại sau khi chế tác.

Những tư liệu trên hứa hẹn giúp chúng ta có những hiểu biết rõ ràng hơn về đời sống sinh hoạt của các nhóm cư dân Việt cổ từ hơn 3.000 năm trước.

Những tư liệu trên hứa hẹn giúp chúng ta có những hiểu biết rõ ràng hơn về đời sống sinh hoạt của các nhóm cư dân Việt cổ từ hơn 3.000 năm trước. Tuy nhiên, theo GS, TS Lâm Thị Mỹ Dung, Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn-Đại học Quốc gia Hà Nội, hậu khai quật hết sức quan trọng và cần được quan tâm, việc di dời hiện vật cần có phương án thận trọng, mang tính chuyên môn cao.

UBND thành phố Hà Nội đã giao Sở Văn hóa và Thể thao chủ trì công tác chỉnh lý hệ thống tư liệu di tích, di vật đã khai quật, tránh thất thoát lãng phí những di sản văn hóa quý báu. Nhiệm vụ chỉnh lý được xây dựng, thực hiện theo các phương pháp, quy trình chung của ngành khảo cổ học truyền thống, đồng thời hướng đến những lĩnh vực chuyên sâu, từng bước làm rõ không gian xã hội Vườn Chuối qua các giai đoạn lịch sử. Đoàn nghiên cứu khai quật cũng đã hỗ trợ UBND huyện Hoài Đức xây dựng, cập nhật các kết quả nghiên cứu những dấu tích khảo cổ ở phía tây di chỉ Vườn Chuối vào Hồ sơ Lý lịch di tích Vườn Chuối trình Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội và các cơ quan chức năng xếp hạng di tích theo Luật Di sản văn hóa.

Trước đó, Viện Khảo cổ học cùng các đơn vị liên quan đã lập hồ sơ trình sở, ban, ngành chức năng công nhận 6.000 m2 phía đông Khu Di chỉ Vườn Chuối được xếp hạng di tích, nhưng đến nay mới chỉ ghi vào danh mục di tích được kiểm kê. Ngày 19/11/2024 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có Văn bản số 5125/BVHTTDLDSVH và ngày 29/11/2024 Văn phòng UBND thành phố Hà Nội có Văn bản số 14322/VP-KGVX về việc bảo vệ di chỉ khảo cổ Vườn Chuối, trong đó thống nhất cần: “Khẩn trương có phương án bảo vệ khu vực khảo cổ Vườn Chuối (khu vực phía đông) và tiến hành triển khai việc xây dựng Hồ sơ xếp hạng di tích để bảo vệ và phát huy giá trị theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa và các quy định khác có liên quan”.

Theo TS Phạm Quốc Quân, nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia, chỉ khi được xếp hạng di tích thì 6.000 m2 phía đông Di chỉ khảo cổ Vườn Chuối mới có thể được bảo vệ bằng hành lang pháp lý và xây dựng Công viên Di sản văn hóa.

Việc khai quật di dời 6.000 m2 phía tây để giải phóng mặt bằng, xây dựng tuyến đường vành đai 3.5 đã hoàn thành. Hy vọng trong thời gian gần nhất, 6.000 m2 phía đông Khu Di chỉ Vườn Chuối sớm được công nhận là Di tích khảo cổ, tạo hành lang bảo vệ và làm cơ sở bảo tồn, phát huy giá trị lâu dài.

NGUYỄN THU HẰNG