Bảo tồn nhạc cụ dân tộc Ra Glai

Từ ngàn xưa, đồng bào Ra Glai ở tỉnh Ninh Thuận đã biết chế tác, sử dụng nhiều loại nhạc cụ, như: Mã la, đàn chapi, trống đất..., tạo dựng nét văn hóa, văn nghệ dân gian đặc sắc riêng. Mã la được xem là nhạc cụ tiêu biểu, tài sản quý nhất của mỗi gia tộc và là "vật thiêng" trong đời sống tâm linh của cộng đồng.

Ðội mã la của tộc họ Patâu A Sá, xã Phước Thắng, huyện Bác Ái (Ninh Thuận) biểu diễn tại hội thi các nhạc cụ dân tộc Ra Glai, tỉnh Ninh Thuận năm 2017.
Ðội mã la của tộc họ Patâu A Sá, xã Phước Thắng, huyện Bác Ái (Ninh Thuận) biểu diễn tại hội thi các nhạc cụ dân tộc Ra Glai, tỉnh Ninh Thuận năm 2017.

Chúng tôi đến thăm "lò" đào tạo đánh nhạc cụ mã la của nghệ nhân Mai Thắm ở thôn Ma Oai, xã Phước Thắng, huyện Bác Ái (Ninh Thuận) đúng lúc ông đưa bộ mã la ra khoảng sân trống trước nhà để chỉnh âm thanh chuẩn bị truyền dạy cho các học trò. Ông Thắm chia sẻ: Bộ mã la cần có từ tám đến 11 cái thì mới đúng dàn đồng thanh để bày tỏ hết lời ăn, tiếng nói, tình cảm, ước mơ và lời giáo dục con cái luôn nhớ về cội nguồn và ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống của người Ra Glai. Trong đó, cái mã la mẹ giữ nhịp cho các mã la con cất tiếng theo, tạo nên bản hòa âm với giai điệu riêng của núi rừng trong các dịp lễ hội… Ðến nay, tộc họ Mai truyền lại được bốn cái mã la, có được là do đổi hai con trâu từ cách đây mười năm.

Hơn mười năm qua, nghệ nhân Mai Thắm đã truyền dạy cho 50 người với đủ lứa tuổi theo học và biểu diễn thành thạo nhạc cụ truyền thống của đồng bào mình. Hiện tại, Trường THCS Lê Lợi và Trường Phổ thông dân tộc nội trú Pi Năng Tắc đã thành lập đội mã la với sự tham gia của học sinh. Nhờ đóng góp tích cực trong việc bảo tồn văn hóa của đồng bào Ra Glai, năm 2015, nghệ nhân Mai Thắm được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú. Giờ đây, mỗi ngày ông đều dành thời gian để truyền dạy cho thanh, thiếu niên trong làng theo học đánh mã la. Ðược sự hỗ trợ của Hội Văn nghệ dân gian tỉnh, nghệ nhân Mai Thắm cũng truyền dạy cho nhiều con cháu từ 11 đến 14 tuổi của hai tộc họ Pi Năng và Patâu A Sá. Các "đội mã la gia tộc" đã thực hiện nhiều chuyến lưu diễn trong và ngoài tỉnh.

Nhà Nghiên cứu văn hóa dân gian (Hội Văn nghệ dân gian tỉnh Ninh Thuận) Nguyễn Hải Liên cho biết: Mã la không chỉ là nhạc cụ phổ biến mà quan trọng hơn là nhạc cụ tiêu biểu của người Ra Glai, bởi mã la vừa là tài sản quý, vừa là vật thiêng của gia tộc. Thiêng là vì mã la có thể thay mặt cho gia tộc hướng về tổ tiên, ông bà trong các lễ hội của người Ra Glai. Ngày xưa, mã la đóng vai trò là thần bảo vệ, thần tiên tri, báo hiệu điều lành, điều dữ cho dân làng biết để ứng phó. Ngày nay, trong các nghi lễ, lễ hội còn lưu giữ như: Lễ ăn đầu lúa, lễ bỏ mả… thì không thể thiếu mã la. Tiếng mã la tượng trưng cho người dẫn đường, lời mời, thỉnh cầu ông bà, tổ tiên về chung vui với dòng tộc, con cháu...".

Đến nay, toàn tỉnh Ninh Thuận có 20 đội mã la gia tộc đều tâm huyết và nỗ lực trong việc bảo tồn, gìn giữ nét đẹp văn hóa phi vật thể mã la. Mỗi khi có dịp đến với đồng bào vào những mùa lễ hội, được ngắm bộ nhạc từ hai đến 11 chiếc mã la cùng hòa tấu, được nghe những bài giao hưởng âm vang đặc sắc của núi rừng vang lên, càng thấu hiểu hơn câu chuyện vì sao đồng bào Ra Glai sử dụng nhạc cụ mã la để bày tỏ tình cảm, ước mơ của mình thay cho lời ăn tiếng nói.

Có thể bạn quan tâm

Đại tá Nguyễn Thị Thanh Hương, Trưởng Phòng Chuyên đề Nhân quyền, Văn phòng Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo Quốc gia về quyền con người phát biểu khai mạc hội thảo

Bảo đảm quyền con người trong kỷ nguyên số

Ngày 5/12/2025 tại Lào Cai, Ban Chỉ đạo Nhân quyền Chính phủ và Viện Quyền con người (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) tổ chức Hội thảo khoa học “Quyền con người trong kỷ nguyên số – Lý luận và thực tiễn”. Sự kiện được tổ chức trong dịp kỷ niệm 77 năm Ngày Nhân quyền Quốc tế (10/12/1948 - 10/12/2025).

Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất thỏa thuận về cơ cấu, thành phần, số lượng người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên khóa XVIII, nhiệm kỳ 2026-2031.

Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên khóa XVIII, nhiệm kỳ 2026-2031

Chiều 5/12, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam tỉnh Hưng Yên tổ chức các hội nghị hiệp thương lần thứ nhất thỏa thuận về cơ cấu, thành phần, số lượng người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên khóa XVIII, nhiệm kỳ 2026-2031.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu kết luận cuộc họp. (Ảnh: TRẦN HẢI)

Xây dựng giải pháp tổng thể phòng, chống sụt lún, sạt lở, ngập úng, hạn hán, xâm nhập mặn vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Chiều 5/12, tại Trụ sở Chính phủ, đồng chí Phạm Minh Chính, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng ủy Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chủ trì cuộc họp của Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ và Thường trực Chính phủ cho ý kiến về Đề án phòng, chống sụt lún, sạt lở, ngập úng, hạn hán, xâm nhập mặn vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Khách du lịch tham quan Hoàng cung ở thủ đô Bangkok, Thái Lan. (Ảnh: Tân Hoa Xã)

Điện mừng Quốc khánh Thái Lan

Nhân dịp kỷ niệm Quốc khánh Vương quốc Thái Lan, ngày 5/12, Chủ tịch nước Lương Cường đã gửi điện mừng đến Nhà vua Maha Vajiralongkorn.

Ban Chấp hành Tây Ninh Tỉnh đoàn Tây Ninh khóa I, nhiệm kỳ 2025-2030 ra mắt Đại hội.

Thanh niên Tây Ninh “Tiên phong-Đoàn kết-Sáng tạo-Phát triển”

Với khẩu hiệu hành động “Tiên phong-Đoàn kết-Sáng tạo-Phát triển”, Đoàn Thanh niên các cấp của Tây Ninh, nhiệm kỳ 2025-2030 sẽ tiếp tục khẳng định “Bản lĩnh-Trí tuệ-Tiên phong-Sáng tạo-Tình nguyện vì cộng đồng”, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Tỉnh ủy trong nhiệm kỳ mới.

Đồng chí Ngô Đông Hải, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu ý kiến tại Tọa đàm.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục lý luận chính trị trong trường học

Ngày 5/12, tại Trường đại học Y Dược Cần Thơ, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp Thành ủy Cần Thơ tổ chức Tọa đàm khoa học với chủ đề “Đổi mới căn bản, toàn diện chương trình, giáo trình lý luận chính trị, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giáo dục trong tình hình mới”.

Quang cảnh Đại hội.

Sức trẻ Ninh Bình chung tay kiến tạo tương lai

Trong hai ngày 4-5/12, Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Ninh Bình lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 đã diễn ra sôi nổi, tập trung thảo luận, đánh giá toàn diện kết quả công tác Đoàn, phong trào thanh thiếu nhi giai đoạn 2022-2025; chỉ ra những tồn tại, hạn chế và đề ra mục tiêu, giải pháp cho nhiệm kỳ mới.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp của Thường trực Chính phủ. (Ảnh: Trần Hải)

Xây dựng chính sách vượt trội, cạnh tranh để thí điểm một số khu thương mại tự do

Sáng 5/12, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp của Thường trực Chính phủ để cho ý kiến về đề án khu thương mại tự do chuẩn bị trình cấp có thẩm quyền và về đề xuất cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển trung tâm lọc hóa dầu và năng lượng quốc gia tại Khu kinh tế Dung Quất (Quảng Ngãi).

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng trao bằng công nhận đạt chuẩn mức 1 cho Trường Chính trị Lê Duẩn.

Quảng Trị: Trường Chính trị Lê Duẩn được công nhận đạt chuẩn mức 1

Ngày 5/12, Tỉnh ủy Quảng Trị phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức lễ đón bằng công nhận Trường Chính trị Lê Duẩn tỉnh Quảng Trị đạt chuẩn mức 1. Đây là dấu mốc đánh dấu bước phát triển mới của trường và bước tiến chiến lược trong đào tạo đội ngũ cán bộ địa phương của Quảng Trị trong giai đoạn mới.