Phóng viên: Xin Đại sứ chia sẻ rõ hơn về tinh thần chung của người dân các vùng bị ảnh hưởng bởi thảm họa động đất trong thời điểm hiện tại? 

Đại sứ Đỗ Sơn Hải: Tôi cho rằng, để đánh giá chính xác về tinh thần của người dân Thổ Nhĩ Kỳ cần phải chia ra làm 3 giai đoạn khác nhau. Giai đoạn đầu tiên, họ phải hứng chịu những nỗi đau và mất mát quá lớn. Có gia đình 10 người ở Adiyaman thì chỉ có duy nhất 1 người sống sót. Trong khi những rung chấn vẫn tiếp diễn. Do đó, giai đoạn này, tâm lý chung của mọi người đa phần rất lo sợ. 

Trải qua một vài ngày đầu, người dân Thổ Nhĩ Kỳ đã lấy lại tinh thần rất nhanh. Họ bắt đầu quen và chấp nhận rất nhanh với cuộc sống ở các lều trại. Ở những nơi chúng tôi đi qua, người Thổ Nhĩ Kỳ sẵn sàng chia nhau từng cái bánh mỳ, chai nước. Những câu chuyện về cướp bóc, trộm cắp thực sự chúng tôi chưa chứng kiến bao giờ. Ý chí của người dân cũng lớn dần theo. Dù bị sứt mẻ trước những mất mát, nhưng dần dần họ bình tĩnh trở lại và có ý chí vươn lên. 

Giai đoạn hiện nay, cũng giống người dân Việt Nam khi đối diện với các thảm họa thiên nhiên, người Thổ Nhĩ Kỳ đã quyết tâm bước tiếp. Những gì đổ vỡ đã qua. Giờ đây, họ sẽ phải đối mặt với thực tế để từng bước sắp xếp lại cuộc sống. Có thể, họ vẫn đang ở trong những khu lều tạm, nhưng đồ đạc bên trong đã rất gọn gàng. Họ sẵn sàng ở đó 1 tháng, 2 tháng thậm chí 1 năm.

Tôi không gặp sự bi quan, than vãn ở những người mà tôi gặp gỡ. Họ đã sẵn sàng bước tiếp và tin vào tương lai.

Điều này cũng được thể hiện rất rõ trong cam kết của Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ khi tuyên bố sẽ tái thiết, phục hồi các vùng thảm họa trong vòng 1 năm. Tôi cho rằng, để đưa ra được cam kết này, Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã dựa trên nền tảng là niềm tin ở cả hai phía: Người dân và Chính phủ. Do đó, tôi cho rằng, sau 1 năm, mục tiêu của họ sẽ đạt ít nhất từ 80-90%. 

Phóng viên: Theo ông, công cuộc tái thiết ở Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bắt đầu từ đâu? 

Đại sứ Đỗ Sơn Hải: Qua những ngày có mặt trực tiếp ở hiện trường, cộng với tài liệu đọc được và những tiếp xúc với cơ quan chức năng của Thổ Nhĩ Kỳ, chúng tôi cho rằng, quá trình tái thiết của Thổ Nhĩ Kỳ đang diễn ra với một tầm nhìn rất xa. Họ xác định rõ quá trình tái thiết sẽ bắt đầu từ Adiyaman, một trong những tỉnh chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, nơi không chỉ có hàng triệu người đang sinh sống mà còn có rất nhiều di tích lịch sử-văn hóa quan trọng. Cần xác định rõ điểm bắt đầu bởi quá trình tái thiết cần diễn ra tuần tự khi nguồn lực chưa cho phép. 

Tái thiết còn cần dựa trên nền tảng hạ tầng. Đây cũng là yếu tố sẽ giúp quá trình tại Thổ Nhĩ Kỳ trở nên khác biệt. Sau thảm họa, hệ thống đường xá, điện nước của họ gần như không bị ngắt đoạn. Chỗ nào hỏng sẽ được sửa chữa lại ngay. Đó là nền tảng vững chắc để quá trình tái thiết được tiến hành nhanh và hiệu quả. 

Ngoài ra, chiến lược tái thiết tại Thổ Nhĩ Kỳ còn dựa vào cả niềm tin và sự quyết tâm. Mặc dù đây là yếu tố mang tính định tính nhưng rất quan trọng.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan đã có 2 chuyến đi tới Hatay, địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của động đất. Tại đây, ông không đưa ra những cam kết mang tính động viên suông mà khẳng định: Quá trình tái thiết phải được bắt đầu từ chính những người dân. Nhà nước sẽ luôn đứng bên cạnh hỗ trợ nhưng người dân mới là chủ thể trực tiếp thực hiện. 

Tuy nhiên, cũng cần phải nói thêm, quá trình tái thiết sẽ không hề đơn giản. Bởi đây là trận động đất 100 năm mới có, gây ra những tổn thất to lớn về cả người lẫn tài sản. Do đó, tái thiết sẽ cần một nguồn lực rất lớn.

Hiện nay, cộng đồng quốc tế đã và đang tiếp tục chung tay góp sức cho Thổ Nhĩ Kỳ, cũng như Syria để hai quốc gia này khắc phục hậu quả thảm họa. Tôi cho rằng, đây là một nhận thức rất mới của nhân loại. Bởi trước đây chưa từng có một sự vào cuộc có quy mô lớn như hiện tại. Trước những thảm họa thiên nhiên, cả loài người cần phải cùng có trách nhiệm. Tôi tin, nhờ những nguồn lực quan trọng này, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ mau chóng đứng vững. 

Ngoài ra, diện tích các khu vực cần tái thiết rất lớn. Tôi đã có dịp đi từ nơi đóng quân của đoàn cứu hộ, cứu nạn của Bộ Công an ở Adiyaman tới Hatay là nơi đoàn Bộ Quốc phòng tác nghiệp. 2 địa điểm này cách nhau tới 500km. Tổng chiều dài từ đầu bắc tới đầu nam khe nứt lớn nhất hình thành sau thảm họa động đất cũng lên tới 700km. Do đó, quá trình tái thiết đòi hỏi rất nhiều thời gian, nỗ lực, quyết tâm và cần cả tự nhiên ủng hộ.

Chúng ta cần nhìn nhận ở cả 2 khía cạnh. Về chủ quan, chúng ta tin tưởng vào quá trình này sẽ thành công. Nhưng ở phía khách quan, rất nhiều khó khăn đang còn chở ở phía trước. 

Đặc biệt, ngày 14/5 tới đây, kỳ tổng tuyển cử [để bầu ra Tổng thống và Quốc hội-PV]. Chính phủ mới sẽ tiếp tục chặng đường tái thiết như thế nào vẫn là câu hỏi lớn phía trước. Nhưng dù sao, tôi hy vọng, với bản lĩnh, văn hóa luôn hướng về phía trước, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ vượt qua khó khăn, đưa quá trình tái thiết tới thành công. 

Phóng viên: Xin cám ơn Đại sứ vì cuộc trao đổi thú vị này và kính chúc ông nhiều sức khỏe!