Nằm dưới chân dãy núi Bái Đính, Hợp tác xã Sinh Dược (xóm 4, xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn) được thành lập vào tháng 9/2014, tiền thân là tổ hợp tác nghiên cứu và sản xuất dược liệu tại địa phương. Ngoài những sản phẩm dược liệu từ thiên nhiên, Hợp tác xã Sinh Dược còn nổi tiếng với những sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ xương lá bồ đề thương hiệu Bồ đề Tây Phương, Bồ đề Vạn Hạnh.

Ông Nguyễn Duy Phương, Bí thư hợp tác xã cho biết, tương truyền khi xưa, Thiền sư-Danh y Nguyễn Minh Không đi tìm thuốc chữa bệnh "hóa hổ" cho vua Lý Thần Tông, tại vùng núi Bái Đính ngày nay, ngài tìm được nhiều loại thuốc mọc tự nhiên khắp một vùng bán sơn địa, nên đặt tên nơi này là Sinh Dược - nơi cây thuốc sinh trưởng. Trong quá trình tu hành và tìm hiểu các cây thuốc nơi đây, ngài đã truyền đạt lại những kinh nghiệm dùng thảo dược, những bài thuốc quý cho người dân thôn Sinh Dược.

Với những sản phẩm hiện có, những xã viên Hợp tác xã Sinh Dược không chỉ kể chuyện lịch sử hàng nghìn năm, mà còn góp phần viết tiếp trang sử của làng Sinh Dược. Với tinh thần không ngừng học hỏi và sáng tạo và cùng phát triển các ngành nghề thủ công mỹ nghệ tại địa phương, Hợp tác xã Sinh Dược đã và đang từng bước đưa sản phẩm tranh lá bồ đề không ngừng vươn cao và bay xa tới khắp các vùng miền trong cả nước.

Ý tưởng khai thác lá bồ đề để làm nên các tác phẩm thủ công mỹ nghệ do Giám đốc Hợp tác xã Sinh Dược Vũ Trung Đức và bạn là anh Hoàng Thanh Phương đề ra từ năm 2018 xuất phát từ mong muốn làm nên một món quà lưu niệm đặc sắc cho du khách mỗi khi tới thăm quê hương Ninh Bình.

Qua nhiều lần thử nghiệm, tìm tòi, anh Đức và anh Phương đã tìm ra cách sơ chế lá bồ đề và đưa thành quy trình sản xuất cho các xã viên Hợp tác xã Sinh Dược. Tới nay, hợp tác xã đã chuẩn hóa quy trình sản xuất để nâng cao năng suất, hiệu quả và bảo đảm sản phẩm làm ra an toàn, thân thiện với môi trường.  

Ngoài hàng ngàn cây bồ đề được trồng dọc tuyến đường Tràng An-Bái Đính, Hợp tác xã Sinh Dược còn trồng khoảng gần 1ha cây bồ đề ở xã Gia Sinh, Gia Viễn để chủ động nguồn nguyên liệu cho sản xuất.

Theo ông Phương, không như những loại cây khác rất khó giữ xương lá nguyên vẹn, bồ đề có điểm đặc biệt là có bộ xương lá rất đẹp và giữ được độ bền cao sau khi xử lý.

Những chiếc lá bồ đề dùng để làm tranh phải là lá bánh tẻ, thường được các xã viên hợp tác xã thu hái vào tháng 7-8 hằng năm. Các xã viên sẽ chọn những chiếc lá có hình dáng đẹp đem về ngâm vào nước vôi trong khoảng 2 tháng. Tiếp theo, bà con hợp tác xã sẽ dùng bàn chải lông mềm chải sạch diệp lục, giữ lại phần xương lá mỏng manh.

Bồ đề có điểm đặc biệt là có bộ xương lá rất đẹp và giữ được độ bền cao sau khi xử lý.

Sau khi phơi khô trong nắng nhẹ, loại bỏ những chiếc bị rách, các xã viên sẽ phân loại lá theo kích thước để thuận tiện cho việc tạo tác về sau. Ngoài ra, để lá được bền và đẹp, mỗi chiếc lá thường sẽ được phủ lên 1 lớp sơn nhũ và bột nghệ để tạo nên độ vàng óng cho chiếc lá.

Dù mất tới hơn 2 tháng với nhiều công đoạn tỉ mỉ, kỳ công để xử lý những chiếc lá tươi, nhưng tới đây, những chiếc lá mỏng manh mới bắt đầu một vòng đời khác rực rỡ hơn, kỳ ảo hơn của mình.

Anh Nam tâm sự, do lá bồ đề gắn với Phật giáo, nên các nghệ sĩ của phòng tranh luôn muốn gửi gắm vào mỗi tác phẩm sự bình an và giác ngộ. Để làm được điều đó, bản thân anh và các nghệ sĩ của phòng tranh luôn phải học hỏi để có hiểu biết sâu sắc hơn về văn hóa truyền thống, văn hóa Phật giáo, từ đó mới có thể truyền tải được vào bức tranh những giá trị tinh thần trân quý của cha ông truyền lại. Ngoài các giá trị nghệ thuật thông thường, mỗi bức tranh nơi đây đều chất chứa những suy tư, triết lý nhất định của đạo Phật.

Các tác phẩm cũng ẩn chứa những câu chuyện về văn hóa, lịch sử hấp dẫn của vùng đất Cố đô. Anh Nam tâm đắc nhất với tác phẩm Đồng tiền Thái Bình Hưng Bảo, bởi đây là đồng tiền đầu tiên của Việt Nam dưới triều vua Đinh Tiên Hoàng - người đã chọn Hoa Lư, Ninh Bình làm đất đóng đô.

Đồng tiền Thái Bình Hưng Bảo đúc từ chất liệu đồng, có hình tròn đường kính 2,2 - 2,35cm, bên ngoài có riềm tròn rộng, phẳng. Chính giữa là lỗ có hình vuông, chữ được viết nổi đối xứng qua lỗ vuông (Thái trên - Bình dưới; Hưng bên phải, Bảo bên trái). Hình dáng tiền có thể biểu hiện tư duy cội nguồn về vũ trụ: Trời tròn, đất vuông, bắt nguồn từ thuở Vua Hùng dựng nước. Sau lưng đồng tiền có một chữ Đinh.  

Tác phẩm mang đậm tình yêu quê hương đất nước, niềm tự hào về mảnh đất, con người Cố đô nên đã nhiều người dân Ninh Bình chọn làm quà tặng tiêu biểu của địa phương.

Sản phẩm tranh lá bồ đề của Hợp tác xã Sinh Dược là 1 trong 11 sản phẩm đã được tỉnh Ninh Bình cấp chứng nhận OCOP 4 sao năm 2020. Bà Nguyễn Thị Lan Anh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Bình cho biết, tỉnh Ninh Bình cũng đã gửi hồ sơ đề nghị cấp chứng nhận sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia đối với sản phẩm này.

Ngoài ra, 8 bức tranh lá bồ đề tiêu biểu của phòng tranh đã được cấp Chứng nhận quyền tác giả, như các tác phẩm: Bồ đề tâm, Pháp thân tự tại, Khổng tước song toàn, vv…. Đây là bước đi đầu tiên của những người sở hữu tranh lá bồ đề để sản phẩm được bảo vệ và xây dựng thương hiệu.