Giá dầu 2024: Điểm nóng xung đột tác động chính lên giá dầu
Theo ghi nhận của Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam (MXV), giá dầu trong năm 2024 dao động mạnh, biên độ từ 67 USD/thùng đến 91 USD/thùng. Ảnh hưởng chủ yếu của giá dầu vẫn là các điểm nóng xung đột gồm Trung Đông và cuộc chiến Nga-Ukraine. Bên cạnh đó là nhu cầu yếu từ nền kinh tế Trung Quốc và các chính sách về chuyển dịch sang năng lượng xanh của các nước trên thế giới.
Xung đột vũ trang đẩy giá dầu tăng cao
Tại Đông Âu, xung đột giữa Nga và Ukraine đã bước sang năm thứ ba thúc đẩy giá dầu tăng.
Nhu cầu dầu mỏ để phục vụ chiến tranh, cùng với đó là hạ tầng công nghiệp lọc dầu bị tàn phá, khiến lượng dầu xuất khẩu của Nga bị ảnh hưởng.
Cuộc chiến kéo dài cũng đồng nghĩa với số lệnh trừng phạt mà Mỹ và các nước phương Tây áp lên Nga - chủ yếu vào xuất khẩu dầu thô càng nhiều và khắc nghiệt. Theo thống kê, Mỹ và phương Tây đã áp đặt gần 21.700 lệnh trừng phạt với Nga trong ba năm qua. Các lệnh trừng phạt này khiến dòng chảy dầu từ Nga bị gián đoạn, đẩy giá dầu tăng.
 |
Khó khăn cũng buộc Nga phải xuất khẩu dầu với giá rẻ. Hiện tại Nga có xuất khẩu dầu sang G7 bằng đội tàu với giá dưới 60 USD/thùng, hoặc dầu Diesel với giá dưới 100 USD/thùng. Hiện tại giá dầu Ural chủ lực của Nga đang ở mức 70 USD/thùng, còn dầu Diesel đang ở mức 75 USD/thùng.
Để có thêm nguồn lực duy trì cuộc chiến, Nga đang xoay trục tìm kiếm nguồn xuất khẩu dầu mỏ, mục tiêu được hướng tới là Trung Quốc và Ấn Độ. Trong đó biểu hiện rõ ràng nhất là Nga phát triển hệ thống thanh toán BRICS để thoát khỏi hệ thống thanh toán SWIFT hiện do Mỹ đứng đầu. Hệ thống BRICS này của Nga được sự ủng hộ nhiệt tình của Trung Quốc lẫn Ấn Độ và nhiều nước khác.
Giá dầu năm 2024 cũng liên tục tăng mạnh do nguồn cung dầu từ Trung Đông bị gián đoạn bởi xung đột khu vực, nhất là thời điểm căng thẳng mà Israel xung đột vũ trang với các lực lượng do Iran hậu thuẫn như: Hamas (Palestine), Houthi (Yemen), và Hezbollah (Lebanon).
Đỉnh điểm là sau khi Israel tấn công vào tòa lãnh sự Iran tại Syria ngày 1/4, Iran đã đe dọa trả đũa và đẩy giá dầu tăng 5 phiên liên tiếp. Theo ghi nhận của MXV, ngày 5/4, giá dầu WTI tiến sát 87 USD/thùng, còn giá dầu Brent vượt mốc 91 USD/thùng, ghi nhận mức cao nhất trong năm.
Dòng chảy dầu từ Trung Đông tiếp tục thêm ách tắc khi lực lượng Houthi liên tục tấn công các tàu chở hàng qua Biển Đỏ, khiến sản lượng vận chuyển qua eo biển này trong năm 2024 giảm 50% so với mức trung bình 8,7 triệu thùng/ngày của năm 2023.
 |
Houthi khống chế biển Đỏ cũng khiến các tàu đổi lộ trình vòng qua Mũi Hảo Vọng (Nam Phi), khiến chi phí nhiên liệu và vận hành gia tăng, kéo theo giá cước vận chuyển trở nên đắt đỏ và làm giá dầu bật tăng trong những tháng đầu năm.
Đến cuối năm 2024 và đầu năm 2025, tình hình căng thẳng tại Trung Đông hạ nhiệt, dòng chảy dầu lưu thông trở lại, giúp giá dầu giảm mạnh về vùng giá 75 USD/thùng so với mức đỉnh cao 90 USD/thùng hồi tháng 4.
 |
Cung áp cầu giữ giá dầu ổn định
Nguồn cung dầu từ Nga và Trung Đông ảnh hưởng, khối Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ và đồng minh (OPEC+) cũng đã gia hạn chính sách cắt giảm sản lượng, nhưng sản lượng dầu từ các nước ngoài khối OPEC+ như: Mỹ, Brazil, Canada, và Na Uy liên tục tăng.
Trong nửa cuối năm, nhiều tổ chức đã lên tiếng cảnh báo về nguy cơ thặng dư nguồn cung khoảng 1 triệu thùng/ngày, khiến tâm lý thị trường trở nên bất ổn hơn và gây sức ép lớn lên giá dầu.
Về nguồn cầu, sự suy yếu của nền kinh tế Trung Quốc khiến nhu cầu về dầu thấp, kéo giá dầu có xu hướng giảm. Các gói hỗ trợ của Chính phủ Trung Quốc đang thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nhưng chưa có dấu hiệu vực dậy nền công nghiệp nước này. Thêm vào đó, nguy cơ chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ đang ngày càng hiện hữu, khi hai bên đã có những thông báo áp thuế vào hàng hóa của nhau.
Một yếu tố khác ảnh hưởng đến giá dầu là sự chuyển dịch sử dụng năng lượng xanh của nhiều quốc gia, trong đó nổi bật nhất là tăng trưởng của ngành ô-tô điện.
Theo đó, doanh số xe điện toàn cầu đã tăng trưởng ấn tượng 25% trong năm 2024. Trung Quốc là quốc gia dẫn đầu xu hướng khi tiêu thụ tới 11 triệu xe, tăng 40% so với năm 2023. Dự báo trong năm 2025, doanh số xe điện toàn cầu sẽ tăng thêm ít nhất 17%, vượt mốc 20 triệu xe, trong đó tiêu thụ tại Trung Quốc ước tính sẽ tiếp tục đi lên, đạt mức tăng 17%.
Năm 2025: Khó đoán với chính sách của Donald Trump
Đầu năm 2025, ông Donald Trump chính thức quay trở lại Nhà Trắng. Cũng chính từ thời điểm này, trật tự, diễn biến thị trường hàng hóa thế giới, trong đó có năng lượng bắt đầu rung lắc và biến động mạnh.
Đánh dấu cho sự trở lại đầy tham vọng trong nhiệm kỳ này, Tổng thống Trump đã ký danh sách dài các sắc lệnh hành pháp liên quan đến nhiều lĩnh vực, trong đó gây chú ý là lệnh ban bố tình trạng khẩn cấp năng lượng quốc gia, nhằm thực hiện lời hứa hạ giá dầu, thúc đẩy sản xuất năng lượng hóa thạch và phớt lờ các cam kết quốc tế về chống biến đổi khí hậu.
Chính sách này của Mỹ trong bối cảnh thị trường dầu toàn cầu được dự báo dư thừa nguồn cung, MXV nhận định rằng, giá dầu sẽ giảm sâu hơn, đồng thời các nhà sản xuất toàn cầu cũng chịu áp lực lớn khi biên lợi nhuận thu hẹp và rủi ro tài chính tăng cao.
Song song với tăng cường sản xuất dầu mỏ trong nước, ông Trump lại kêu gọi khối OPEC giảm giá dầu. Điều này ngay lập tức đã khiến giá dầu giảm mạnh. Kết thúc tuần đầu tiên ông Trump trở lại Nhà Trắng, giá dầu mất 3%, rời xa vùng 80 USD/thùng đạt được vào ngày 15/1 và cắt đứt chuỗi 4 tuần tăng liên tục trước đó.
Chưa dừng lại ở đó, ông Trump cũng cứng rắn áp thuế lên hàng hóa của Trung Quốc. Ngay lập tức, Trung Quốc phản ứng lại bằng cách sẽ áp dụng mức thuế 15% đối với than và khí đốt tự nhiên hóa lỏng của Mỹ, cũng như mức thuế bổ sung 10% đối với dầu thô, thiết bị nông nghiệp và một số phương tiện.
Đối với các quốc gia khác, ông Trump cũng ưa thích sử dụng thuế quan như công cụ để buộc các nước này điều chỉnh theo ý muốn của mình, điển hình như đe dọa nhưng hoãn thực hiện áp thuế đối với Canada, Mexico hay Colombia. Các hành động này khiến giá dầu tăng giảm liên tục.
Đáng chú ý, theo ghi nhận của MXV, trong những tuần giao dịch gần đây, giá dầu thô thế giới liên tục đà giảm, thậm chí tuần qua (17-23/2), giá dầu tăng 4 phiên liên tục nhưng phiên cuối tuần giảm mạnh, xóa bỏ những kết quả đạt được trong thời gian trước đó, khiến giá dầu Brent đã rơi xuống mức 74,43 USD/thùng; giá dầu WTI xuống mức 70,4 USD/thùng.
Do đó, MXV nhận thấy sự bất ổn trong thương mại toàn cầu kết hợp với những thay đổi trong chuỗi cung ứng dầu mỏ có thể đẩy thị trường vào giai đoạn biến động lớn. Vì vậy, các nước xuất khẩu dầu mỏ và nền kinh tế toàn cầu có thể phải đối mặt với nhiều thách thức khó lường trong thời gian tới.
 |
Áp lực gia tăng khiến OPEC đứng trước thách thức lớn khi quyền lực chi phối thị trường dầu mỏ toàn cầu ngày càng bị thu hẹp và có nguy cơ phải nhường chỗ cho các nhà sản xuất lớn khác.
Hiện tại, OPEC vẫn là khối xuất dầu lớn nhất thế giới, các quyết sách của nhóm này vẫn sẽ tác động mạnh đến giá dầu. Tuy nhiên khối này đang bị ràng buộc bởi hệ thống Petro-Dollar mà Mỹ đã xây dựng từ nhiều năm trước. Trong quá khứ, sự cộng sinh giữa khối OPEC và đồng USD đã tạo ra sức mạnh cho cả hai, tuy nhiên dưới chính sách của Tổng thống Donald Trump, lợi ích nước Mỹ được đặt lên hàng đầu, nên lợi ích của khối xuất khẩu dầu mỏ sẽ bị ảnh hưởng lớn.
Trong khi đó, trục kinh tế mới Nga-Trung-Ấn với xuất hiện tiêu biểu là hệ thống thanh toán BRICS đang không ngừng muốn mở rộng để tạo thế cân bằng với Mỹ, đồng thời xóa bỏ hệ thống Petro-Dollar đã chi phối kinh tế thế giới từ nhiều năm nay.
Việc lợi ích khối OPEC bị tổn hại có thể đẩy khối này gần hơn với trục Nga-Trung-Ấn. Tuy nhiên, rủi ro cho lựa chọn của OPEC là Nga đang kéo dài cuộc chiến tại Ukraine mà chưa hẹn ngày kết thúc, còn Trung Quốc đang rơi vào đà suy thoái kinh tế. Thêm vào đó, mối quan hệ giữa Trung Quốc-Ấn Độ suốt nhiều năm nay vẫn luôn căng thẳng, nhất là vùng biên giới Nam Tây Tạng.
Về cuộc chiến Nga-Ukraine, ông Donald Trump có vẻ đang làm mọi cách để nhanh chóng kết thúc cuộc chiến này, trong đó điển hình là mở lại cuộc đàm phán với phía Nga. Tuy nhiên, Ukraine lại tuyên bố cứng rắn không chấp nhận những kết quả đàm phán mà không có sự tham dự của nước này. Hệ quả, bên lề cuộc gặp Mỹ-Nga tại Riyadh, phía Ukraine đã tấn công nhà máy lọc dầu ở khu vực biển Caspi, khiến nguồn cung dầu ra thế giới tổn thất khoảng 380.000 thùng/ngày. Do đó, trong ngắn hạn, cuộc chiến này khó có thể chấm dứt, nhưng đối với những gì ông Trump đã thể hiện, việc dỡ bỏ dần các lệnh trừng phạt lên Nga sẽ là điều khả thi, từ đó khơi thông dần dòng chảy dầu Nga trên thị trường thế giới, nên nguồn cung càng thêm dư thừa, khiến giá dầu tiếp tục giảm sâu.
Tại Trung Đông, bước sang năm 2025, nhờ sự can thiệp tích cực từ Mỹ cùng các quốc gia trung gian, xung đột tại khu vực này đang được kiểm soát hiệu quả hơn. Nếu các bên tuân thủ nghiêm ngặt các cam kết ngừng bắn, nguồn cung dầu từ khu vực Trung Đông sẽ ổn định, từ đó giúp giá dầu thế giới bình ổn hơn.
Ở chiều ngược lại, MXV cho rằng, giá dầu trong năm 2025 sẽ được hỗ trợ bởi những biện pháp kích thích kinh tế của Trung Quốc và các chính sách cắt giảm sản lượng từ OPEC+.
Với những dự báo ở trên, nhiều khả năng giá dầu trong năm 2025 sẽ còn giảm sâu thêm nữa, dao động trong khoảng 65-80 USD/thùng.
Trong bối cảnh này, MXV cho rằng, sự linh hoạt và tầm nhìn dài hạn sẽ là yếu tố then chốt để các nhà đầu tư và doanh nghiệp tối ưu hóa chiến lược của mình. Việc theo dõi sát sao các diễn biến địa chính trị, kinh tế vĩ mô, và xu hướng năng lượng xanh toàn cầu sẽ giúp xác định rõ những cơ hội và rủi ro tiềm năng.
