Một châu Âu dẫn đầu

Châu Âu là một trong những nhóm quốc gia có nhiều cam kết trong các vấn đề khí hậu nhất và đã đạt được những bước tiến dài trong thực hiện các cam kết.

Năm 2017, Liên minh châu Âu (EU) đã giảm gần 22% lượng khí thải so với năm 1990, đạt mục tiêu giảm phát thải năm 2020 trước thời hạn 3 năm.

Theo số liệu năm 2019 của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc, EU tạo ra 9% lượng khí thải nhà kính toàn cầu. Một tỷ lệ thấp hơn nhiều so với Trung Quốc (29%) và Hoa Kỳ (14%). Theo ước tính của Cơ quan Môi trường châu Âu, châu Âu đã giảm được 24% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính trong giai đoạn 1990-2019.

Trong năm 2020, EU đã tự đặt ra mục tiêu giảm 20% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính (so với mức của năm 1990), tỷ lệ năng lượng tái tạo chiếm 20% tổng mức tiêu thụ năng lượng, và và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng thêm 20%.

Trong khuôn khổ “Thỏa thuận xanh” của Ủy ban châu Âu, EU đang hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050. Tham vọng giảm phát thải khí nhà kính xuống 55% so với mức năm 1990 được đưa ra trong các văn bản pháp lý của các quốc gia thành viên và Nghị viện Châu Âu trong các vấn đề khí hậu, vừa được thông qua vào cuối tháng 6/2021.

Để đạt được mục tiêu cuối cùng này, vào ngày 14/7/2021, Ủy ban Châu Âu đã đề xuất kế hoạch “Fit for 55”, tạm dịch là “Thích ứng với khí hậu” gồm 12 dự thảo văn bản luật nhằm chuyển đổi nền kinh tế châu Âu từ phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch sang một thế giới không phát thải ròng, mức ô nhiễm thấp và phương tiện giao thông chạy bằng pin.

Trọng tâm của kế hoạch này là điều chỉnh các đạo luật và những mục tiêu hiện hành của EU để có thể giảm 55% lượng phát thải ròng vào năm 2030 so với các mức ghi nhận năm 1990.

Theo đó, EU sẽ nâng chi phí phát thải carbon đối với hệ thống đốt nóng trong các hộ gia đình, công sở, phương tiện tham gia giao thông, các nhà sản xuất, đánh thuế carbon đối với ngành hàng không, nhiên liệu vận tải tàu thuyền, đánh thuế đối với các nhà nhập khẩu đối với các sản phẩm gây hại cho môi trường như xi-măng, thép và nhôm.

Một trong những động thái quyết liệt nhất trong bản kế hoạch chính là cấm bán ô tô mới chạy bằng xăng và dầu diesel từ năm 2035. Bên cạnh đó, kế hoạch cũng nhằm điều chỉnh Cơ chế giao dịch khí thải (ETS) còn nhiều kẽ hở của EU – thị trường khí thải carbon lớn nhất thế giới.

Ngay sau khi EU công bố kế hoạch này, giới chuyên gia nhận định, đây là một bản kế hoạch đầy tham vọng và sẽ đưa Liên minh châu Âu trở thành hình mẫu trong hoạt động chống biến đổi khí hậu trên thế giới.

Được đánh giá là kế hoạch đầy tham vọng bởi thứ nhất, mục tiêu mà kế hoạch đề ra bao quát nhiều đối tượng được điều chỉnh từ hộ gia đình, công sở, các nhà sản xuất đến các nhà nhập khẩu… Thứ hai, mục tiêu cắt giảm lượng phát thải khí hậu được nâng lên chỉ trong một thời gian ngắn. Từ năm 1990 đến năm 2019, EU đề ra mục tiêu cắt giảm 24% lượng phát thải. Trong khi đó, từ nay đến năm 2030, tức là trong vòng 9 năm mục tiêu đã được nâng lên 31%, giảm đi hơn 1 nửa so với trước.

Hành động tập thể là điều cần thiết để chống lại biến đổi khí hậu và đạt được các mục tiêu của Thỏa thuận Paris. EU kiên quyết ủng hộ tham vọng khí hậu cả trong các diễn đàn quốc tế và trong khuôn khổ quan hệ song phương, cũng như hành động của các nước thứ ba.

Ngày 28/10, Chủ tịch EC Ursula Von der Leyen thông báo, cho đến nay đã có 60 quốc gia đã tham gia cam kết do Liên minh Châu Âu và Mỹ dẫn đầu nhằm cắt giảm lượng khí thải metan. Dự kiến, tại Hội nghị thượng đỉnh COP 26, sẽ thêm nhiều quốc gia cam kết cắt giảm 30% lượng khí thải metan vào năm 2030 so với mức năm 2020.

Hiện, EU là "nhà tài trợ" hàng đầu thế giới trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Các quỹ hỗ trợ các dự án và hành động liên quan đến khí hậu ở các nước đang phát triển nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi sinh thái của họ và chống lại các hậu quả của biến đổi khí hậu.

Song hành với các công cụ luật, EU cũng tăng cường gói tài chính cho các chương trình ứng phó với biến đổi khí hậu. Khuôn khổ tài chính nhiều năm (MFF) giai đoạn 2021-2027 và gói tài chính “Next Generation EU” (tạm dịch: Thế hệ tương lai của EU) hợp lại sẽ có ít nhất 30% tổng chi tiêu dự kiến sẽ được chi cho các dự án liên quan đến khí hậu.

Về ngân sách lâu dài của EU, Ủy ban đã đề xuất rằng ít nhất 25% chi tiêu của EU sẽ được dành cho hành động chống biến đổi khí hậu trong giai đoạn 2021-2027. Cam kết này sẽ tăng cường hơn nữa hành động chính chống biến đổi khí hậu, nhấn mạnh Thỏa thuận Xanh châu Âu, thể hiện tham vọng dài hạn của EU trong việc đạt được trung hòa phát thải khí nhà kính vào năm 2050.

Tháng 5/2020, EC đã công bố một đề xuất sửa đổi cho ngân sách dài hạn trong giai đoạn 2021-2027 của EU để hỗ trợ phục hồi sau cuộc khủng hoảng Covid và chuẩn bị cho một tương lai tốt đẹp hơn cho thế hệ tiếp theo.

Như đã nêu trong thông báo ngày 27/5, khuôn khổ tài chính cho giai đoạn 2021-2027 do Ủy ban đề xuất vào năm 2018 vẫn là điểm tham khảo trọng tâm. Một mục tiêu chi tiêu đầy tham vọng cho hành động khí hậu là tất cả những gì cần thiết hơn cho một gói khôi phục cân bằng và vẫn được áp dụng trong đề xuất sửa đổi cho ngân sách dài hạn 2021-2027.

Dựa trên đề xuất của Ủy ban, thỏa thuận chính trị của Hội đồng châu Âu đặc biệt từ ngày 17 đến 21/7/2020 đặt ra mục tiêu ngân sách cho cho ứng phó với khí hậu tổng thể là 30% tổng số tiền chi tiêu từ ngân sách EU giai đoạn 2021-2027 và giai đoạn Thế hệ tương lai của EU, công cụ chính để triển khai gói khôi phục kinh tế hậu Covid.