Song hành cùng quá trình Đổi mới, thế hệ doanh nhân đầu tiên đã viết nên kỳ tích thoát nghèo của đất nước. Lịch sử một lần nữa gọi tên lực lượng doanh nghiệp, doanh nhân trong công cuộc kiến thiết một Việt Nam thịnh vượng vào năm 2045, với bối cảnh đại dịch Covid-19 đã làm mất đà tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam và kéo lùi thành quả phát triển kinh tế toàn cầu.

Tròn 1 năm dỡ bỏ cách ly toàn xã hội để từng bước trở lại trạng thái bình thường mới, nền kinh tế Việt Nam đón nhận tin vui tổng sản phẩm kinh tế (GDP) quý III bật tăng 13,67%, đưa tăng trưởng GDP 9 tháng đạt 8,83% so cùng kỳ, là mức cao nhất kể từ năm 2011 đến nay và trở thành điểm sáng tăng trưởng của khu vực và thế giới.

Đây là chỉ dấu cho thấy kinh tế Việt Nam đang trở lại quỹ đạo tăng trưởng cao.

Kinh tế phục hồi giúp doanh nghiệp trở lại với guồng quay sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy tiêu dùng, đưa dòng tiền chảy vào những doanh nghiệp đang ở tận cùng khó khăn như Vietravel Holdings.

Ông Nguyễn Quốc Kỳ, Chủ tịch tập đoàn cho biết, hiện 1.200 người lao động trong tổng số 1.700 nhân sự trước đây của tập đoàn được gọi lại làm việc trong một cấu trúc doanh nghiệp hoàn toàn mới, gồm 1 công ty mẹ và 6 công ty con, 5 công ty liên kết hoạt động chuyên sâu trong từng lĩnh vực, tạo nên hệ sinh thái hàng không-du lịch đầu tiên của Việt Nam.

Mô hình này lẽ ra đến năm 2025 mới được hình thành nhưng đại dịch Covid-19 buộc Vietravel Holdings phải đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc để thích nghi. Dòng tiền trở lại, doanh thu hợp nhất mỗi ngày của tập đoàn tuy còn cách xa ngưỡng trung bình hơn 20 tỷ đồng như thời kỳ đỉnh cao nhưng cũng giúp trang trải tiền lương và các khoản chi phí vận hành lại bộ máy, chờ đúng điểm rơi để tăng tốc phục hồi, phát triển.

Ý chí không khuất phục và sự linh hoạt, bền bỉ của Vietravel trong hơn 2 năm đương đầu với đại dịch Covid-19 là những nhân tố hun đúc nên tinh thần kinh doanh mãnh liệt của doanh nhân Việt Nam. Bất chấp khó khăn chưa từng có do tác động tiêu cực của dịch bệnh, kỷ lục về số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới vẫn được thiết lập, thể hiện nỗ lực và tinh thần khởi nghiệp của cộng đồng doanh nghiệp, đồng thời cho thấy trong khó khăn, nhiều cơ hội kinh doanh mới vẫn xuất hiện.

Đến nay, tuy chưa đạt mục tiêu phát triển 1 triệu doanh nghiệp nhưng cả nước đã có gần 900 nghìn doanh nghiệp đang hoạt động, 14,4 nghìn hợp tác xã, 5,1 triệu hộ kinh doanh với 124 doanh nghiệp và 283 sản phẩm là thương hiệu quốc gia.

Nếu chỉ tính các hộ kinh doanh có mã số thuế, chúng ta có 4 triệu doanh nhân; tính cả hộ kinh doanh không có mã số thuế, cả nước có hơn 7 triệu doanh nhân. Trong đó có 6 doanh nhân lọt vào top tỷ phú USD toàn cầu.

Nhưng bức tranh doanh nghiệp không chỉ có màu hồng. Phân tích chuỗi số liệu nhiều năm sẽ nhận thấy có những vấn đề đáng lo về tình hình phát triển doanh nghiệp, nhìn từ số lượng doanh nghiệp rời bỏ thị trường.

Theo Báo cáo chuyên đề của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) về tình hình phát triển doanh nghiệp giai đoạn 2011-2020, trung bình mỗi năm có 103.529 doanh nghiệp thành lập mới nhưng có 76.140 doanh nghiệp rút khỏi thị trường. Tốc độ tăng trưởng bình quân của doanh nghiệp sinh ra chỉ đạt 6,35%, thấp hơn so với mức tăng bình quân 7,29% của doanh nghiệp rút khỏi thị trường.

Tốc độ tăng trưởng doanh nghiệp thành lập mới có xu hướng giảm tốc ngay cả trong bối cảnh Việt Nam đang tích cực cải thiện môi trường kinh doanh và kinh tế vĩ mô được giữ ổn định (năm 2018-2019).
Số doanh nghiệp phá sản tăng rất cao trong giai đoạn đầu năm 2010-2020 còn cho thấy chính sách chú ý đến phát triển số lượng doanh nghiệp hơn là chất lượng.

Các chuyên gia kinh tế nhận định số doanh nghiệp phá sản, ngừng hoạt động cao bất thường, không còn là sự “thanh lọc” mà đã vượt ra khỏi quy luật đào thảo của thị trường, cần phải phân tích sâu để có giải pháp thích hợp trong công tác xây dựng chính sách phát triển doanh nghiệp thời gian tới.

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam là một trong những người gợi lên vấn đề này, và cho rằng, phải nhìn nhận sự thất bại của doanh nghiệp có nguyên nhân từ thị trường, từ năng lực nội tại của doanh nghiệp nhưng cũng là sự thất bại của nhà nước. Nếu tính toán đầy đủ số doanh nghiệp rời bỏ thị trường trong báo cáo đăng ký kinh doanh, bức tranh tổng thể doanh nghiệp rõ ràng chưa hẳn đã tốt và nhìn vào bức tranh kinh tế phải nhìn vào doanh nghiệp vì đó là chủ thể chính của nền kinh tế.

Tinh thần khởi nghiệp của doanh nhân Việt rất mạnh mẽ nhưng còn thiếu những điều kiện để nuôi dưỡng, thúc đẩy các ý tưởng và phát triển ra thị trường.

Điều đó lý giải vì sao doanh nghiệp khởi nghiệp vẫn khó để trở thành kỳ lân trong khi sự chuyển mình của doanh nghiệp từ quy mô siêu nhỏ lên quy mô vừa cần thời gian quá dài, thậm chí doanh nghiệp không lớn lên được, hoặc không muốn lớn lên. Vấn đề này cần được đặt ra khi nhìn về chặng đường phát triển sắp tới của doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam.

Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 09-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế cho thấy, thời điểm khó khăn nhất cũng là lúc những doanh nghiệp tỷ đô như Vietjet, TH True Milk khởi nghiệp, hay Vingroup, Thaco có bước đi mới để vươn mình.

Đó là những năm đầu của giai đoạn 2010-2020, kinh tế vĩ mô của Việt Nam đầy bất ổn trong vòng xoáy suy thoái kinh tế toàn cầu, bồi thêm vào những khó khăn nội tại chưa được giải quyết.

Điểm tương đồng là nhiệm vụ xây dựng và phát triển lực lượng doanh nhân Việt Nam như mục tiêu đề ra tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cũng là thời điểm có tính chất lịch sử, khi cộng đồng doanh nghiệp vừa bước ra khỏi đại dịch Covid-19.

Vai trò của doanh nghiệp, doanh nhân, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân trong sự phát triển của đất nước trải qua rất nhiều thăng trầm. Vì vậy, không chỉ đối mặt với rủi ro thị trường, rủi ro cạnh tranh, doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam còn phải đối mặt với rủi ro thể chế, rủi ro chính sách, rủi ro về môi trường kinh doanh và nhiều định kiến xã hội.

Những yếu tố đó đòi hỏi ở doanh nhân phải có lòng dũng cảm mới có thể nuôi dưỡng được khát vọng kinh doanh, trăn trở, sáng tạo tìm cách đưa công nghệ mới vào sản xuất, thực hiện hoài bão đưa thương hiệu Việt ra thế giới.

Trong quá trình vận động theo quy luật kinh tế thị trường, doanh nghiệp, doanh nhân không thể tránh khỏi những hạn chế như cạnh tranh không lành mạnh, vi phạm pháp luật và kỷ luật thị trường… , phải chịu sử trừng phạt của pháp luật. Nhưng không vì sai phạm của một vài cá nhân, doanh nghiệp mà làm ảnh hưởng đến tinh thần kinh doanh và hoạt động đầu tư nói chung.

Cần có những quy định, thể chế bảo vệ nhà đầu tư và các bên liên quan, không để đổ vỡ doanh nghiệp, tạo động lực cho doanh nhân đột phá. Ứng xử như vậy sẽ không tạo ra hiệu ứng lo ngại cho thị trường và nhà đầu tư trước việc khởi tố, bắt giam một số doanh nhân thời gian gần đây.

Môi trường kinh doanh còn nhiều tồn tại nhưng không có nghĩa doanh nhân không thể chọn đạo đức, liêm chính. “Kinh tế xanh nhưng tấm lòng phải đỏ. Kinh doanh ảo nhưng đạo đức phải thật” là những giá trị ông Vũ Tiến Lộc muốn gửi gắm đến cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân cả nước.

Sẽ có một thế hệ doanh nghiệp kế tiếp của Việt Nam được sinh ra trong giai đoạn khó khăn đặc biệt này, gồm những con sếu đầu đàn trưởng thành từ giai đoạn trước và thế hệ doanh nhân khởi nghiệp từ sự đam mê, từ ý chí, khát vọng mang tậm thời đại. Ông Vũ Tiến Lộc gọi đây là thế hệ doanh nhân phụng sự, những người kinh doanh đặt lợi ích của dân tộc, của quốc gia lên trên hết, như cách họ sẻ chia đầy trách nhiệm với xã hội, với đất nước trong đại dịch và nỗi đau đáu về các mô hình phát triển, về tái cấu trúc, về mục tiêu phát triển bền vững của nền kinh tế.

Để hình thành nên thế hệ doanh nghiệp phụng sự xã hội không thể thiếu vai trò kiến tạo của Chính phủ khơi dậy được hết tiềm năng, tiềm lực, sáng kiến, sáng sáng tạo của các doanh nghiệp.

“Quan trọng nhất lúc này là động viên và giữ được tinh thần kinh doanh bằng thông điệp thiết lập lại một môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch để thúc đẩy doanh nghiệp nhà nước có động lực phát triển, doanh nghiệp tư nhân yên tâm làm ăn và truyền đời cho người kế nghiệp. Tôi tin rằng nếu đi đến tận cùng của sự nỗ lực, quyết tâm và cách làm sáng tạo, chúng ta sẽ đạt được mục tiêu như cách Chính phủ đã nhanh chóng tìm được nguồn vaccine trong đại dịch Covid-19”, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam kỳ vọng.

Việt Nam đã trải qua một thời kỳ khốc liệt với cả nền kinh tế và các doanh nghiệp. Khát vọng kinh doanh không bao giờ ngừng chảy trong huyết quản vị thuyền trưởng như ông Nguyễn Quốc Kỳ và rất nhiều doanh nhân khác, thôi thúc những doanh nghiệp như Vietravel ngay cả trong lúc sinh-tử giữa tâm dịch Covid-19 vẫn luôn tìm mọi cơ hội dù là rất nhỏ để duy trì sự tồn tại, giữ sinh kế cho người lao động.

“Trong những lần viết thư khích lệ đội ngũ cán bộ nhân viên, tôi luôn nói với họ rằng: Chúng ta là những chiến binh Vietravel, phải giữ vững tinh thần chiến binh, tự tin, bản lĩnh và lòng quả cảm để vượt qua mọi khó khăn. Vietravel từng đặt kế hoạch cán mốc doanh thu 1 tỷ USD vào năm 2022 nhưng đã bị đại dịch kéo lùi 14 năm. Chính những lúc chùng xuống là lúc cần nạp thêm năng lượng mới cho giai đoạn bùng nổ tiếp sau để bù lại thời gian đã bị đại dịch Covid-19 kéo lùi sự phát triển. Đây là giai đoạn cần quyết sách mang tính dài hơi và có chiều sâu, tạo ra lực tác động mạnh đủ sức đẩy cả đoàn tàu doanh nghiệp chạy”, ông Nguyễn Quốc Kỳ nói.

Từ phía doanh nghiệp, nguồn năng lượng mới đến từ ý chí vượt lên khó khăn, đổi mới sáng tạo, chấp nhận mạo hiểm để theo đuổi mục tiêu đến cùng, từ phía Chính phủ là quyết tâm thực hiện cam kết đồng hành, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.

Ngày xuất bản: 13/10/2022
Nội dung: TÔ HÀ - VIỆT HẢI
Trình bày: PHƯƠNG NAM