Phóng viên: Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, một nền kinh tế tăng trưởng cao, bền vững, có năng lực cạnh tranh và sức chống chịu cao không thể thiếu một cộng đồng doanh nghiệp nội địa mạnh. Ông đánh giá thế nào về tiềm lực của các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hiện nay?

Ông Nguyễn Ngọc Hòa: Doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đã và đang khẳng định vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia. Với số lượng khoảng 1 triệu doanh nghiệp, hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, so với tiêu chuẩn quốc tế, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế về quy mô, năng lực quản trị, công nghệ cũng như khả năng tiếp cận vốn.

Nhưng nếu so với chính mình cách đây 1-2 thập kỷ, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đã có những bước tiến rất xa khi đóng góp khoảng 51% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% tổng số lao động trong nền kinh tế và đóng góp gần 60% vốn đầu tư toàn xã hội.

Điều này cho thấy tiềm lực và sự năng động của doanh nghiệp tư nhân ngày càng lớn, nếu biết khai thác và trong điều kiện môi trường kinh doanh thuận lợi, các rào cản được tháo gỡ, doanh nghiệp tư nhân sẽ bật lên rất nhanh và trở thành trụ cột quan trọng nhất của nền kinh tế.

Thực tế thời gian qua, doanh nghiệp tư nhân đã có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển. Đó là cơ hội kinh doanh tại thị trường trong nước rộng lớn hơn 100 triệu dân, có sự kết nối thông thương tự do với thị trường quốc tế. Việt Nam hiện đã tham gia 20 Hiệp định thương mại tự do (FTA) với hầu hết thị trường lớn của thế giới.

Nền kinh tế Việt Nam thời gian gần đây đang phát triển với tốc độ mạnh mẽ, tiến tới kỷ nguyên mới rộng mở và có nguồn lực đầu tư công rất lớn; chủ trương chuyển đổi số và chuyển dịch xanh đang là xu hướng, động lực tác động tích cực đến sự phát triển.

Doanh nghiệp tư nhân cũng đã tích lũy kinh nghiệm qua nhiều thề hệ doanh nhân, có sự đoàn kết, gắn bó, tập hợp bởi các hội doanh nghiệp, ngành nghề. Đặc biệt, các doanh nhân Việt Nam rất cần cù, chịu khó, chịu học hỏi và luôn có tinh thần vươn lên để thành công.

Tuy nhiên, cũng có không ít thách thức lớn đang cản trở sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân. Cụ thể, hệ thống pháp luật của nước ta còn nhiều bất cập, chồng chéo, môi trường kinh doanh nhiều trở ngại, thủ tục hành chính phức tạp. Không ít doanh nghiệp tư nhân cảm thấy chưa có đầy đủ quyền tự do kinh doanh, một số lại lo ngại về vấn đề hình sự hóa các quan hệ dân sự và kinh tế.

Mặt khác, doanh nghiệp tư nhân chưa được ưu tiên tiếp cận các nguồn lực như đất đai, vốn; chưa được hưởng đầy đủ các chính sách ưu đãi, hỗ trợ như doanh nghiệp nhà nước hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).
Doanh nghiệp tư nhân cũng đang thiếu lao động chất lượng cao, trong khi hoạt động chuyển đổi số và sản xuất công nghệ cao đòi hỏi nguồn nhân lực có kỹ năng, nhưng doanh nghiệp tư nhân vẫn gặp khó khăn trong đào tạo và tuyển dụng. Không những vậy, các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam còn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ doanh nghiệp nước ngoài và các tập đoàn đa quốc gia.

Phóng viên: Những năm gần đây, môi trường kinh doanh đã có nhiều cải cách nhưng vẫn còn những hạn chế lớn, ảnh hưởng đến quá trình phát triển của cộng đồng doanh nghiệp. Chính phủ đang tập trung thực cải cách thể chế, coi đó là “đột phá của đột phá” để khơi thông các nguồn lực trong xã hội. Từ góc nhìn của doanh nghiệp, cải cách thể chế cần tập trung vào những vấn đề cụ thể gì?

Ông Nguyễn Ngọc Hòa: Từ góc nhìn doanh nghiệp, cải cách thể chế cần tập trung vào 3 vấn đề cốt lõi:

Thứ nhất, cải thiện môi trường pháp lý theo hướng đơn giản hóa quy trình cấp phép đầu tư, đăng ký kinh doanh và các thủ tục thuế.

Thứ hai, giảm rào cản tiếp cận vốn, tăng cường minh bạch trong xét duyệt tín dụng, tiếp tục cải thiện quỹ bảo lãnh tín dụng đi vào thực chất hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Thứ ba, nâng cao hiệu quả của hệ thống pháp luật để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, chống gian lận thương mại và bảo đảm cạnh tranh công bằng.

Pháp luật cần nhận diện rõ vai trò của nhà nước trong nền kinh tế là kiến tạo phát triển, không tham gia vào các quan hệ kinh tế và xây dựng nền hành chính "phục vụ doanh nghiệp-phụng sự đất nước". Việc xây dựng hệ thống tư pháp cần thật sự minh bạch, khách quan, công bằng, không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế, thương mại; ưu tiên sử dụng pháp luật hành chính, dân sự để giải quyết các tranh chấp kinh tế thay vì xử lý hình sự nhằm giảm thiểu chi phí và rủi ro cho doanh nghiệp.

Cuối cùng, Nhà nước cần xây dựng chính sách ưu đãi công bằng, khuyến khích kinh tế tư nhân tiếp cận dễ dàng các nguồn lực của đất nước nhằm khai thác và sử dụng tối ưu các nguồn lực này.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!