TUYẾN ĐẦU GẦN DÂN NHẤT
Trong buổi sáng đầu tháng 11, tại Trạm Y tế phường Hòa Bình, một người phụ nữ cao tuổi bước vào phòng khám quen thuộc. Sau vài phút đo huyết áp, kiểm tra đường huyết và được nhận thuốc, bà nở nụ cười nhẹ nhõm. Nếu trước đây người dân phải lên bệnh viện tuyến trên để khám và thường phải chờ hàng tiếng đồng hồ mới tới lượt mình. Giờ chỉ cần ra trạm y tế gần nhà, có bác sĩ đã theo dõi hồ sơ sức khỏe qua hệ thống từ trước, chỉ mất ít thời gian thăm khám là mọi việc hoàn tất.
Câu chuyện nhỏ nhưng phản ánh sự chuyển mình lớn: y tế cơ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh đang dần trở lại đúng vai trò tuyến đầu, chăm sóc sức khỏe ban đầu.
Thành phố hiện sở hữu mạng lưới y tế cơ sở rộng nhất cả nước với 38 trung tâm y tế khu vực, 168 trạm y tế và gần 300 điểm y tế trên toàn địa bàn. Đây là hệ thống chiến lược trong chăm sóc sức khỏe ban đầu, quản lý bệnh mạn tính, phòng, chống dịch bệnh và nâng cao sức khỏe cộng đồng.
Sau đại dịch Covid-19, vai trò của trạm y tế càng được khẳng định khi chính lực lượng này đảm nhiệm tiêm chủng, xét nghiệm, quản lý ca bệnh và hỗ trợ an sinh ngay trong giai đoạn khó khăn.
Hệ thống Y tế Thành phố Hồ Chí Minh
🌟 Hoạt động chuyên môn nổi bật
CHÍNH SÁCH ĐẶC THÙ – NỀN TẢNG CHO THAY ĐỔI
Để gỡ những “điểm nghẽn” kéo dài về nhân lực và cơ chế, Thành phố đã ban hành hàng loạt chính sách đặc thù theo Nghị quyết 01/2022/NQ-HĐND và Nghị quyết 22/2022/NQ-HĐND, các chính sách này tập trung thu hút bác sĩ trẻ, mời chuyên gia cao tuổi, tăng phụ cấp và cải thiện môi trường làm việc.
Nhờ các chính sách đặc thù, đến cuối năm 2024, tuyến y tế cơ sở của Thành phố đã có những chuyển biến rõ rệt: 826 bác sĩ trẻ về thực hành tại trạm y tế, 199 nhân lực y tế cao tuổi được mời tham gia hỗ trợ chuyên môn và hơn 500 nhân viên phục vụ bổ sung cho các trạm.
Ngành Y tế Thành phố cũng triển khai hiệu quả chương trình luân phiên bác sĩ trẻ đến công tác tại xã đảo Thạnh An. Tại đây, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) được đưa vào hoạt động khám, chữa bệnh với sự tham gia của 38 bác sĩ từ các bệnh viện tuyến thành phố.
Song song đó, Thành phố đã thực hiện 3 đợt luân phiên bác sĩ đến hỗ trợ chuyên môn tại Trung tâm Y tế Quân dân y Côn Đảo, góp phần nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh tại khu vực đảo xa.
Kết quả triển khai chính sách nhân lực
Công nghệ cao
Triển khai ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) tại xã đảo Thạnh An
Hỗ trợ biển đảo
Luân phiên đưa bác sĩ trẻ đến hỗ trợ y tế tại Côn Đảo
HIỆU QUẢ THỰC CHẤT: GIẢM TẢI TUYẾN TRÊN – TĂNG NIỀM TIN TUYẾN DƯỚI
Theo Sở Y tế, khi hệ thống y tế cơ sở hoạt động hiệu quả, 70 – 80% bệnh lý thông thường và mạn tính ổn định được xử lý ngay tại trạm, giúp giảm tải đáng kể cho bệnh viện lớn. Cùng với đó, mô hình quản lý sức khỏe toàn dân được triển khai mạnh mẽ hơn, từ đo huyết áp, tầm soát tiểu đường đến theo dõi trẻ em, phụ nữ mang thai, người cao tuổi.
Trong dịch sởi năm 2024, mạng lưới giám sát dịch bệnh từ cấp phường, xã đã giúp Thành phố thu được những kết quả khả quan.
Thành công trong phòng dịch sởi không đến từ bệnh viện tuyến cuối mà từ sự chủ động, dự báo sớm của trạm y tế cơ sở.
Bên cạnh phòng chống dịch, Thành phố Hồ Chí Minh còn triển khai các mô hình y tế cộng đồng hiệu quả như: Chăm sóc người cao tuổi tại nhà, khám sàng lọc bệnh không lây nhiễm, liên kết bệnh viện với trạm y tế trong điều trị Hen và COPD (chương trình ACOCU), hội chẩn từ xa giữ trạm y tế và bệnh viện tuyến trên qua hệ thống Telemedicine.
Từ năm 2016, Bệnh viện đa khoa Lãnh Binh Thăng đã phát triển đơn vị điều trị ngoại trú Hen và COPD theo mô hình của Bệnh viện đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh. Bệnh viện đã cử nhân sự hỗ trợ chuyên môn để triển khai khám tầm soát tại Trạm y tế phường Phú Thọ. Nhờ đó, qua khám sàng lọc đã phát hiện và điều trị kịp thời cho hàng trăm ca bệnh liên quan đến đường hô hấp.
Kinh nghiệm từ ACOCU - nơi mà những người bệnh Hen và COPD được phát hiện sớm, quản lý hiệu quả, tỷ lệ kiểm soát triệu chứng hoàn toàn tăng, tỷ lệ nhập viện giảm đáng kể nhờ hoạt động phối hợp tốt giữa các tuyến - chứng tỏ rằng khi được hỗ trợ phù hợp, y tế cơ sở sẽ phát huy được tiềm năng to lớn.
Chính những mô hình này đã giúp người dân tiếp cận y tế ngày càng thuận tiện hơn, đưa bác sĩ đến gần dân hơn, giúp dân hiểu và ngày càng tin vào hệ thống y tế cơ sở.
Các mô hình chăm sóc cộng đồng tiêu biểu
Chăm sóc người cao tuổi tại nhà
Sàng lọc bệnh không lây nhiễm
Liên kết điều trị Hen và COPD
Telemedicine
Khám bệnh quản lý mạn tính tích hợp
NHỮNG KHOẢNG TRỐNG CẦN KHẮC PHỤC
Dù có nhiều chuyển biến nhưng trong bối cảnh toàn Thành phố chỉ có hơn 1.800 bác sĩ công tác ở tuyến cơ sở, nhiều trạm vẫn thiếu bác sĩ đa khoa, sản, nhi hoặc y học gia đình. Lại thêm một bộ phận nhân viên y tế rời bỏ công việc vì áp lực lớn nhưng thu nhập chưa tương xứng, điều này đã đặt ra nhiều thách thức cần được ngành y tế thành phố giải quyết sớm.
Lãnh đạo Bệnh viện đa khoa Lãnh Binh Thăng cho rằng, thiếu nhân lực chất lượng cao là rào cản lớn nhất, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, thiếu bị còn hạn chế khiến người dân chưa thật sự tin tưởng vào y tế cơ sở. Ngành y tế cần phải tạo cơ chế khuyến khích, vừa đãi ngộ vừa mở đường phát triển chuyên môn cho bác sĩ tuyến cơ sở mới thu hút và giữ chân được nhân sự.
Một hạn chế khác là cơ chế tài chính, trạm y tế chưa có tư cách pháp nhân riêng, phụ thuộc vào trung tâm y tế khu vực, trong khi quy định chi trả bảo hiểm y tế còn cứng nhắc. Nhiều dịch vụ y học từ xa, khám tại nhà chưa được thanh toán khiến trạm y tế chưa phát huy hết vai trò.
Hiện nay tỷ lệ người dân đến khám, chữa bệnh ban đầu tại trạm y tế chỉ đạt 15–20%. Điều này chứng tỏ, niềm tin cộng đồng, yếu tố quan trọng nhất vẫn cần được gây dựng thêm. Đây là thách thức lớn nếu Thành phố Hồ Chí Minh muốn hiện thực hóa mô hình y tế cơ sở thông minh.
Những thách thức lớn của Y tế cơ sở
< 20% người dân đến khám ban đầu tại trạm y tế.
Thiếu bác sĩ ở 3 chuyên khoa chủ chốt.
Hạn chế về cơ chế tài chính và thanh toán BHYT.
Áp lực công việc cao nhưng thu nhập chưa tương xứng.
NGHỊ QUYẾT 72, ĐỘNG LỰC ĐỂ Y TẾ CƠ SỞ ĐỔI THAY
Ngày 9/9/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 72-NQ/TW “Về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân”. Đây là kim chỉ nam để Thành phố Hồ Chí Minh định hình chiến lược phát triển y tế cơ sở hiện đại, công bằng, hiệu quả và thân thiện với người dân.
Đặt mục tiêu đổi mới căn bản hệ thống y tế Việt Nam, lấy y tế cơ sở làm nền tảng. Sở Y tế Thành phố đã cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 72 bằng 5 nhóm giải pháp trọng tâm.
Tái cấu trúc mạng lưới
- Giải thể 25 trung tâm y tế không có giường bệnh, nhân lực chuyển về trạm y tế phường, xã.
- 13 trung tâm hoạt động tốt sẽ chuyển thành bệnh viện khu vực.
- 168 trạm y tế trở thành đơn vị sự nghiệp công lập, trực thuộc UBND phường/xã, chịu sự chỉ đạo chuyên môn của Sở Y tế.
Phát triển nhân lực gắn với đãi ngộ mới
- Bác sĩ, dược sĩ khi tuyển dụng được xếp lương từ bậc 2 của chức danh nghề nghiệp.
- Phụ cấp ưu đãi nghề tối thiểu 70%, vùng khó khăn 100%.
- Triển khai đề án đào tạo bác sĩ, tạo nguồn cho trạm y tế, ưu tiên khu vùng ven, khó khăn.
Đầu tư hạ tầng – chuyển đổi số cơ chế tài chính mới
- Mỗi trạm có quỹ hoạt động riêng.
- Tự chủ một phần tài chính.
- Được sử dụng nguồn thu hợp pháp và Bảo hiểm y tế linh hoạt.
- Triển khai hồ sơ sức khỏe điện tử toàn dân.
Nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu
- Mở rộng các chương trình: chăm sóc người cao tuổi, quản lý bệnh không lây nhiễm, y tế học đường.
- Tăng cường mô hình bác sĩ gia đình, trạm y tế xanh-sạch-thân thiện.
- Liên thông chuyên môn tuyến trên-tuyến dưới qua telemedicine và đánh giá chất lượng trạm theo bộ tiêu chí mới.
Tăng cường dự phòng, an ninh y tế và khả năng ứng phó dịch bệnh
- Củng cố hệ thống giám sát dịch bệnh từ phường/xã.
- Chủ động kịch bản ứng phó thảm họa, dịch bệnh theo mô hình đa tầng.
- Tăng cường năng lực truy vết-tiêm chủng-giáo dục sức khỏe cộng đồng.
- Xây dựng cơ chế phối hợp thường xuyên giữa y tế dự phòng - trạm y tế - bệnh viện.
Với quyết tâm chính trị cao, sự chỉ đạo sát sao của Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh và sự đồng hành của người dân, ngành y tế Thành phố đang cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 72 thành hành động thực tiễn.
"Thành phố hướng đến mô hình y tế cơ sở thông minh, lấy người dân làm trung tâm, lấy phòng bệnh làm chính, ứng dụng công nghệ để mỗi người dân đều có hồ sơ sức khỏe điện tử được theo dõi suốt đời".
Cùng với nâng cao chất lượng chuyên môn, ngành y tế Thành phố đang nỗ lực làm mới hình ảnh trạm y tế thân thiện, gần gũi, có trách nhiệm và chuyên nghiệp. Điều này đã được người dân ghi nhận và đánh giá cao.
"Trạm y tế giờ nhìn chung là khác trước nhiều, nhân viên và bác sĩ thật sự niềm nở và quan tâm hướng dẫn tận tình hơn, không gian cũng dần được cải thiện hơn, rất đáng mừng".
Trong chiến lược chăm sóc sức khỏe cộng đồng, y tế cơ sở chính là lá chắn ở tuyến đầu của hệ thống y tế. 70–80% bệnh lý thông thường và mạn tính được xử lý ngay tại trạm y tế, áp lực cho bệnh viện tuyến trên giảm rõ rệt, đồng thời hệ thống quản lý sức khỏe toàn dân được vận hành hiệu quả.
Đây chính là minh chứng rằng y tế cơ sở không chỉ là điểm đến chăm sóc sức khỏe mà còn là trụ cột chiến lược của đô thị y tế thông minh. Với quyết tâm vẫn dụng chính sách đặc thù để đổi mới, nâng cao nhân lực và ứng dụng công nghệ, Thành phố Hồ Chí Minh đang xây dựng nền tảng vững chắc để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, từ những bước chăm sóc đầu tiên tại mỗi gia đình.
Khi người dân đặt niềm tin vào trạm y tế, bác sĩ yên tâm gắn bó với cơ sở và dữ liệu số hóa quản lý sức khỏe toàn dân, Thành phố sẽ hình thành “bức tường” y tế vững chắc từ nền móng, đúng như tinh thần Nghị quyết 72.
Chỉ đạo sản xuất: Lê Nam Tư
Tổ chức sản xuất: Tùng Quang
Nội dung: Nhật Thành, Tất Đạt
Ảnh: Tùng Anh, Nhật Thành
Trình bày: Tùng Anh