NGUY CƠ GIA TĂNG TRONG CỘNG ĐỒNG TRẺ
Trong những năm gần đây, đột quỵ trở thành một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu tại Việt Nam, đồng thời xuất hiện xu hướng trẻ hóa ngày càng rõ nét. Những ca bệnh ở độ tuổi 30, thậm chí dưới 40 tuổi, đang gia tăng tại nhiều bệnh viện lớn của Thành phố Hồ Chí Minh, tạo nên sức ép lớn đối với hệ thống y tế cũng như đặt ra yêu cầu cấp thiết phải thay đổi nhận thức cộng đồng về phòng ngừa, nhận diện và xử trí đột quỵ.
Tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Định, nơi tiếp nhận từ 1.800–2.000 ca đột quỵ mỗi năm, có đến 15–20% là bệnh nhân trẻ. Những con số này không chỉ phản ánh gánh nặng hiện tại, mà còn là lời cảnh báo về “khoảng trống” trong lối sống, quản lý bệnh nền và ý thức dự phòng của người dân. Các chuyên gia nhìn nhận: nếu không có chiến lược chủ động từ cộng đồng và sự chuẩn hóa mạnh mẽ từ hệ thống y tế, đột quỵ sẽ tiếp tục gây ra những thiệt hại nặng nề trong tương lai gần.
Các bác sĩ Bệnh viện đa khoa Xuyên Á hội chẩn một ca đột quỵ.
Các bác sĩ Bệnh viện đa khoa Xuyên Á hội chẩn một ca đột quỵ.
Theo thống kê của ngành y tế, nhiều yếu tố đang âm thầm đẩy người trẻ vào nhóm nguy cơ cao: tăng huyết áp tiềm ẩn, rối loạn lipid máu, tiểu đường giai đoạn sớm, lối sống thiếu khoa học, uống rượu bia trước khi vận động, stress kéo dài, thức khuya, ít vận động…
Thêm vào đó, khoảng 30% bệnh nhân đột quỵ đến bệnh viện quá muộn vì tự theo dõi tại nhà hoặc đến cơ sở y tế không đủ năng lực chuyên môn. Khi “thời gian vàng” bị đánh mất, ngay cả các trung tâm đột quỵ hiện đại nhất cũng khó cứu vãn.
[Video] Chữa trị đột quỵ, đừng chích - lể máu ở tay, hãy tận dụng Thời gian vàng.
NGUY CƠ ĐỘT QUỴ Ở NGƯỜI TRẺ
TẦM QUAN TRỌNG CỦA NHẬN DIỆN BỆNH TỪ SỚM
Vào một buổi sáng đầu tháng 11, cụ bà S. 80 tuổi ở xã Hóc Môn đang quét sân bỗng té ngã bị méo miệng, yếu nửa người. Ngay lập tức người nhà đưa đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu tuy nhiên nơi này không đủ khả năng can thiệp đột quỵ. Sau đó, khi chuyển đến Bệnh viện đa khoa Xuyên Á, bệnh nhân đã ở tình trạng tối cấp, vùng nhồi máu lớn và tiên lượng nặng.
Cụ bà S. hồi phục tốt sau ca đột quỵ.
Cụ bà S. hồi phục tốt sau ca đột quỵ.
Ngay lập tức, các bác sĩ tiến hành dùng thuốc tiêu sợi huyết, chụp CTA rồi tái thông động mạch não giữa. Chỉ trong 20 phút, dòng máu não được tái lập.
Trường hợp thứ hai là anh B. 30 tuổi, khi đang tham gia đá bóng tại xã Củ Chi bỗng thấy chóng mặt, mất thăng bằng rồi gục xuống sân. Sau hai mươi phút anh được đưa tới Bệnh viện đa khoa Xuyên Á, huyết áp tăng vọt 200/100 mmHg, MRI ghi nhận nhồi máu tiểu cầu phải.
Bác sĩ quyết định tiêm thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch, tái thông mạch máu tắc nghẽn. Chỉ vài phút sau, bệnh nhân hồi phục thăng bằng và có thể đi lại. Sau bảy ngày điều trị, anh B. phục hồi hoàn toàn.
Anh B. hồi phục sau khi bị đột quỵ lúc đá bóng.
Anh B. hồi phục sau khi bị đột quỵ lúc đá bóng.
Trường hợp này là lời cảnh báo trực tiếp đối với giới trẻ: vận động quá sức, uống rượu bia trước khi chơi thể thao, thức khuya – tất cả có thể trở thành chất xúc tác gây đột quỵ.
Dấu hiệu nhận biết đột quỵ
(F.A.S.T)
F – Face
Méo miệng, lệch mặt
A – Arm
Yếu, liệt tay chân
S – Speech
Nói đớ, khó nói
T – Time
Thời gian vàng, cần đưa đến bệnh viện ngay lập tức
Một tình huống khác được các bác sĩ khuyến cáo bởi yếu tố nguy hiểm đó là tình trạng “đột quỵ thức giấc” với biểu hiện cụ thể: người bệnh đi ngủ bình thường nhưng ngay khi tỉnh dậy đã rơi vào tình trạng yếu liệt, méo miệng, nói khó hay rối loạn tri giác. Khoảng thời gian thực sự xảy ra đột quỵ không được xác định khiến việc đánh giá và điều trị trở nên khó khăn.
Bác sĩ tại Bệnh viện đa khoa Xuyên Á kiểm tra tình hình bệnh nhân H. bị “đột quỵ thức giấc”.
Bác sĩ tại Bệnh viện đa khoa Xuyên Á kiểm tra tình hình bệnh nhân H. bị “đột quỵ thức giấc”.
Có thể thấy mỗi ca bệnh được dẫn chứng đã cho thấy đột quỵ có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ nơi đâu và vào bất kỳ thời điểm nào. Do đó, nhận diện đột quỵ càng nhanh, cơ hội sống càng cao. Đột quỵ không chỉ là biến cố y khoa mà còn là bài kiểm tra năng lực phản ứng của cả cộng đồng và hệ thống y tế. Các chuyên gia cho rằng, chỉ khi nhận thức được nâng cao, khi quy trình cấp cứu được chuẩn hóa mới có thể giảm thiểu những ca nguy kịch do đột quỵ.
HỆ THỐNG CẤP CỨU CHƯA ĐỒNG BỘ
Đáng báo động hơn: 88% bệnh nhân đến viện muộn hơn 16 giờ, vượt xa thời gian vàng. Một thực tế khiến giới chuyên môn trăn trở là 90% bệnh nhân đột quỵ vào viện bằng taxi hoặc xe máy, không phải xe cấp cứu 115. Điều này phản ánh mạng lưới cấp cứu chưa mạnh, thiếu kết nối và thiếu quy trình chuyển tuyến thống nhất. Trong hơn 1.500 bệnh viện trên cả nước, chỉ khoảng 130 đơn vị có năng lực xử trí đột quỵ đúng chuẩn ngay từ đầu, tương đương 10%.
THÔNG TIN TỪ BỆNH VIỆN NHÂN DÂN 115
30% Bệnh nhân tự ý ngưng thuốc
Hành động nguy hiểm dẫn đến nguy cơ đột quỵ tái phát.
Thống kê của Hội Đột quỵ Thành phố Hồ Chí Minh còn cho thấy, 88% trong số 7.000 bệnh nhân là đến bệnh viện muộn với thời gian đã qua 16 tiếng kể từ lúc bị đột quỵ. Thời điểm này đã xa “thời gian vàng” để điều trị, khiến hệ thống y tế dù nỗ lực cũng khó cứu vãn.
TỶ LỆ ĐẾN VIỆN MUỘN
xe cấp cứu
xử trí đột quỵ chuẩn
“Ngành y cần sớm xây dựng bản đồ đột quỵ quốc gia để người dân biết nơi gần nhất có khả năng điều trị để không mất thời gian vàng vì đi sai chỗ, chỉ đường đúng chính là trao thêm sự sống cho người bệnh”.
PGS, TS NGUYỄN HUY THẮNG
Chủ tịch Hội Đột quỵ Thành phố Hồ Chí Minh
CHĂM LO PHỤC HỒI CHỨC NĂNG NHẬN THỨC
Đột quỵ không chỉ gây liệt nửa người hay rối loạn vận động mà những di chứng về nhận thức như giảm trí nhớ, giảm tập trung, hạn chế ngôn ngữ cũng diễn ra âm thầm nhưng để lại hậu quả nặng nề trong nhiều năm. Khoảng 30-40% người sống sót sau đột quỵ gặp rối loạn nhận thức nhưng hầu hết nhiều trường hợp gia đình chỉ chú trọng phục hồi vận động mà bỏ quên chi tiết phục hồi nhận thức vốn quan trọng không kém.
Bác sĩ Bệnh viện đại học Y dược Thành phố thăm khám phục hồi nhận thức cho bệnh nhân lớn tuổi bị đột quỵ.
Bác sĩ Bệnh viện đại học Y dược Thành phố thăm khám phục hồi nhận thức cho bệnh nhân lớn tuổi bị đột quỵ.
Tại Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, một bệnh nhân 72 tuổi dù phục hồi vận động tốt nhưng bị suy giảm nhận thức sau đột quỵ. Nhờ tham gia chương trình phục hồi chuyên sâu (vật lý trị liệu, âm ngữ trị liệu, luyện tập nhận thức, kích thích từ xuyên sọ, theo dõi qua ứng dụng UMC Care), bệnh nhân đã gần như hồi phục hoàn toàn sau 3 tháng.
4 TRỤ CỘT PHỤC HỒI ĐỘT QUỴ
Phục hồi vận động
Tập luyện các nhóm cơ, cải thiện khả năng di chuyển và phối hợp động tác.
Ngôn ngữ giao tiếp
Trị liệu ngôn ngữ, giúp người bệnh lấy lại khả năng nói và thấu hiểu lời nói.
Phục hồi nhận thức
Tăng cường trí nhớ, khả năng tập trung và tư duy logic sau tổn thương.
Công nghệ và gia đình
Ứng dụng công nghệ hỗ trợ và sự đồng hành kiên trì từ người thân.
“Phục hồi nhận thức là phần quan trọng nhưng thường bị bỏ sót, can thiệp đúng thời điểm giúp người bệnh tự chủ hơn, giảm phụ thuộc vào người thân, từ đó sớm quay lại cuộc sống bình thường. Người nhà thường làm thay quá nhiều cũng khiến bệnh nhân mất đi cơ hội phục hồi, vì thế chúng tôi luôn khuyến khích bệnh nhân cố gắng tự lập mới là cách chăm sóc đúng”.
TS, Bác sỹ NGUYỄN BÁ THẮNG
Trưởng khoa Thần kinh, Bệnh viện đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh
CHỨNG NHẬN QUỐC TẾ VỀ ĐIỀU TRỊ ĐỘT QUỴ
Trong những năm gần đây, chương trình WSO Angels Awards (Hội Đột quỵ thế giới phối hợp với sáng kiến Angels) đã thẩm định công nhận năng lực điều trị đột quỵ của nhiều bệnh viện tại Việt Nam với ba cấp độ chính gồm: Vàng (Gold), Bạch Kim (Platinum) và Kim cương (Diamond). Mỗi cấp độ phản ánh các tiêu chí về quy trình tiếp nhận, thời gian tái thông mạch, tỷ lệ can thiệp thành công và khả năng phục hồi chức năng sau đột quỵ.
Chủ tịch Hội Đột quỵ Thành phố Hồ Chí Minh trao chứng nhận Kim Cương về điều trị đột quỵ cho Bệnh viện đa khoa Khu vực Thủ Đức.
Chủ tịch Hội Đột quỵ Thành phố Hồ Chí Minh trao chứng nhận Kim Cương về điều trị đột quỵ cho Bệnh viện đa khoa Khu vực Thủ Đức.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhiều đơn vị đã được Hội Đột quỵ thế giới ghi nhận ở nhiều mức khác nhau tạo nên hệ thống chuyên môn cho mạng lưới cấp cứu đột quỵ của siêu đô thị lớn nhất cả nước. Bệnh viện đa khoa Khu vực Thủ Đức đạt cấp độ Kim cương trong tháng 10/2025, trở thành một trong 24 đơn vị trên cả nước đạt chuẩn này. Cũng trong năm 2025, Bệnh viện quân y 175 cũng được trao chứng nhận Kim cương.
Trước đó, nhiều cơ sở y tế khác tại Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã đạt chuẩn như Bệnh viện Nhân Dân 115, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, Bệnh viện đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nhân Dân Gia Định, Bệnh viện Thống Nhất, Bệnh viện Gia An 115…
Ý NGHĨA CÁC CẤP ĐỘ QUỐC TẾ
(WSO Angels Awards)
Ba cấp độ công nhận
Gold
Quy trình chuẩn quốc tế
Platinum
Năng lực can thiệp nâng cao
Diamond
Chất lượng điều trị xuất sắc, liên tục
Đại diện Hội Đột quỵ Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, đột quỵ có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ thời điểm nào. Điều nguy hiểm không chỉ nằm ở biến cố y khoa đột ngột mà còn ở sự chậm trễ trong nhận diện, trong quyết định đưa bệnh nhân đến nơi phù hợp, và trong việc duy trì thói quen sống lành mạnh.
Thành phố Hồ Chí Minh đang sở hữu mạng lưới trung tâm đột quỵ hàng đầu cả nước, được quốc tế công nhận. Tuy nhiên, hệ thống dù mạnh đến đâu cũng không thể bù đắp cho “thời gian bị mất” nếu người dân không được trang bị kiến thức đúng.
Phòng ngừa chủ động, tầm soát định kỳ, hiểu F.A.S.T, biết gọi cấp cứu đúng – đó không chỉ là trách nhiệm với bản thân mà còn là trách nhiệm với gia đình và cộng đồng.
Đột quỵ là cuộc chạy đua khắc nghiệt với thời gian. Và chiến thắng chỉ đến khi mỗi người trong chúng ta bắt đầu hành động ngay từ hôm nay.
Chỉ đạo sản xuất: Lê Nam Tư
Tổ chức sản xuất: Tùng Quang
Nội dung: Nhật Thành, Tất Đạt
Ảnh: Tùng Anh, Nhật Thành
Trình bày: Tùng Anh
