Phóng viên: Về thể chế và nguồn lực, nhiều địa phương, doanh nghiệp và nông dân phản ánh còn khó khăn trong tiếp cận chính sách, vốn, khoa học công nghệ cho chuyển đổi xanh; Bộ trưởng nhìn nhận những “nút thắt” lớn nhất nằm ở đâu và Bộ có giải pháp trọng tâm nào để khơi thông trong thời gian tới?

Bộ trưởng Trần Đức Thắng: Tôi chia sẻ với phản ánh của địa phương, doanh nghiệp và bà con nông dân. “Nút thắt” không chỉ là thiếu vốn, mà sâu hơn là cách kết nối chính sách-nguồn lực-công nghệ tới đúng đối tượng thụ hưởng theo cách dễ hiểu, dễ làm, dễ tiếp cận.

Về thể chế và tổ chức thực thi, còn có nơi hướng dẫn chưa thật sự rõ ràng, quy trình triển khai còn phức tạp ở cấp cơ sở. Về tài chính, nguồn lực còn phân tán; điều kiện tiếp cận tín dụng xanh chưa phù hợp với doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã và nông hộ. Về khoa học công nghệ, khoảng cách giữa tiềm lực viện, trường với khả năng tiếp cận của người sản xuất vẫn còn; khuyến nông, tư vấn kỹ thuật ở cơ sở chưa theo kịp yêu cầu xanh và số hóa.

Thời gian tới, Bộ tập trung tiếp tục rà soát, đơn giản hóa và chuẩn hóa hướng dẫn thực thi; cơ cấu lại và lồng ghép nguồn lực, thúc đẩy tín dụng xanh phù hợp quy mô nông hộ/hợp tác xã; đưa khoa học công nghệ và chuyển đổi số “đến tận đồng ruộng-trang trại-làng nghề”; nâng năng lực số ở cơ sở để dịch vụ công thông suốt. Đồng thời, chúng tôi sẽ thúc đẩy các gói hỗ trợ theo mô hình (thay vì chỉ theo từng khâu rời rạc), tạo điều kiện để địa phương, doanh nghiệp, hợp tác xã chủ động đề xuất và triển khai thí điểm các mô hình tổ chức sản xuất tích hợp, đa giá trị gắn chuỗi và kinh tế tuần hoàn, bảo đảm dễ áp dụng, dễ nhân rộng khi đã được kiểm chứng hiệu quả.

Phóng viên: Liên quan công tác bảo vệ môi trường nông thôn, xử lý chất thải trong sản xuất nông nghiệp, làng nghề, chăn nuôi…, Bộ trưởng đánh giá thực trạng hiện nay như thế nào, đâu là khoảng cách giữa yêu cầu và thực thi; và ngành sẽ tập trung vào những giải pháp đột phá nào để chuyển từ “chống ô nhiễm” sang “phòng ngừa, quản lý bền vững”?

Bộ trưởng Trần Đức Thắng: Bảo vệ môi trường nông thôn là phần cấu thành của định hướng nông nghiệp sinh thái-kinh tế tuần hoàn-phát thải thấp, gắn với xây dựng nông thôn mới và thực thi Luật Bảo vệ môi trường 2020; thời gian qua đã có chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, ô nhiễm cục bộ ở một số vùng nông thôn, làng nghề, khu chăn nuôi tập trung vẫn nổi cộm; hạ tầng môi trường chưa theo kịp; tập quán sản xuất nhỏ lẻ còn phổ biến.

Để chuyển từ “chống ô nhiễm” sang “phòng ngừa, quản lý bền vững”, Bộ tập trung hoàn thiện thể chế theo hướng tuần hoàn, coi phụ phẩm-chất thải là tài nguyên, nguyên liệu đầu vào của ngành khác; đầu tư hạ tầng xử lý theo cụm liên xã; gắn hỗ trợ vốn-khoa học công nghệ với điều kiện tuân thủ môi trường; tăng phân cấp đi đôi với kiểm tra, giám sát; ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số để theo dõi, cảnh báo sớm.

Thực tiễn ở cơ sở cho thấy, các mô hình tổ chức sản xuất theo hướng tích hợp, khép kín vòng vật chất có thể góp phần giải bài toán môi trường: Phụ phẩm trồng trọt làm thức ăn chăn nuôi/ủ phân; chất thải chăn nuôi xử lý làm khí sinh học và phân bón; gắn sản xuất với chế biến và dịch vụ tại chỗ. Khi tổ chức tốt theo hướng này, bài toán môi trường không chỉ là chi phí, mà có thể trở thành nguồn lực tạo thêm giá trị.

Thực tiễn ở cơ sở cho thấy, các mô hình tổ chức sản xuất theo hướng tích hợp, khép kín vòng vật chất có thể góp phần giải bài toán môi trường.