HÀNH TRÌNH CỦA SỰ KIÊN TRÌ
Để nhận được giải Hành động vì cộng đồng của báo Nhân Dân, với Nestlé Việt Nam và cả những người nông dân trồng cà phê, giải thưởng này là sự động viên quý giá trên một hành trình dài đằng đẵng hơn một thập kỷ. Hành trình ấy bắt đầu từ những ngày đầu bà con còn bỡ ngỡ, hoài nghi khi được cán bộ hỗ trợ nông nghiệp của công ty chia sẻ phương pháp canh tác nông nghiệp tái sinh cho đến khi hình thành một cộng đồng hàng chục nghìn nông hộ với cuộc sống, sinh kế được cải thiện và nâng cao đáng kể.
Cách đây hơn chừng chục năm, hầu hết người nông dân trồng cà phê ở Tây Nguyên đều canh tác theo kinh nghiệm được truyền lại từ các thế hệ trước và chẳng mấy quan tâm tới nông nghiệp xanh, sạch. Với họ, các thương lái đánh giá hạt cà qua độ to tròn, màu sắc, thì cứ cái gì có lợi là họ làm. Vườn cà phê được phun với đủ loại thuốc diệt cỏ, thuốc bảo vệ thực vật, và phân bón hóa học, miễn là cây lớn nhanh, sai trái là được, còn tác hại từ việc phun thuốc, bón phân bừa phứa, chẳng mấy được quan tâm. Thậm chí ở thời điểm đó, nhiều bà con nông dân, phải cấm con cháu mình chạy chơi ở vườn cà phê, vì “đến con rắn con rết còn chẳng sống được thì con người chịu sao thấu”.
Cũng ở thời điểm đó, vào năm 2010, Nestlé toàn cầu lên kế hoạch phát triển nông nghiệp xanh, bởi với họ sản lượng, sản phẩm và doanh thu phải đi kèm với trách nhiệm xã hội của một công ty hàng đầu thế giới. Sáng kiến NESCAFÉ Plan mới mục tiêu tạo ra tác động tích cực tới ngành cà phê, vừa giúp cải thiện, nâng cao sinh kế của nông hộ trồng cà phê vừa tạo ra tác động tích cực đối với môi trường, giúp ngành cà phê thích ứng với biến đổi khí hậu.
Sáng kiến này lần lượt được triển khai tại 14 quốc gia trên thế giới. Cùng thời điểm Việt Nam chủ trương thúc đẩy chiến lược tái định vị ngành nông nghiệp theo hướng bền vững và giá trị cao, sáng kiến này được Nestlé triển khai tại các tỉnh Tây Nguyên, thủ phủ của hạt cà phê robusta, giúp lan tỏa các mục tiêu nói trên tới một trong những quốc gia được xem là nhà sản xuất cà phê hàng đầu thế giới.
Thực tế cho thấy, trên giấy mọi kế hoạch đều khá dễ dàng, tuy nhiên, việc triển khai trên thực địa lại rất khó khăn. Tại Việt Nam, chương trình được khởi động từ năm 2011 tại các tỉnh Tây Nguyên. Nestlé Việt Nam hợp tác cùng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI), các Trung tâm Khuyến nông địa phương, và đối tác thực hiện chương trình NESCAFÉ Plan.
Các cán bộ hỗ trợ nông nghiệp của Nestlé Việt Nam khi ấy phải đến từng nhà, thuyết phục, phân tích, đưa ra các kế hoạch và những điểm có lợi cho việc chuyển đổi sang nông nghiệp tái sinh. Đây là việc không hề đơn giản khi những người nông dân trồng cà phê ở Tây Nguyên khi ấy rất ngại sự đổi thay. Với họ, ông bà mình trồng như vậy có sao đâu?! Rồi thì, trồng “kiểu mới” có chắc hơn phun thuốc không? Ngay cả khái niệm, để đất thở, để đất hồi sinh cũng là điều gì đó quá xa vời với họ.
BỐN NỀN TẢNG CHIẾN LƯỢC CỦA NESCAFÉ PLAN VIỆT NAM
"Ở thời điểm đó, những thành viên trong nhóm hỗ trợ nông nghiệp xác định, việc trò chuyện, khuyến khích và hỗ trợ bà con trong việc chuyển đổi sang nông nghiệp tái sinh chẳng khác gì bộ đội “làm công tác dân vận”. Phải rất kiên nhẫn, bền lòng".
Ông PHẠM PHÚ NGỌC
Giám đốc Chương trình NESCAFÉ Plan, Trưởng bộ phận Hỗ trợ nông nghiệp Nestlé Việt Nam
"Lúc đầu, thấy cán bộ nông nghiệp bên công ty tới trò chuyện, nhiều người cũng chưa tin tưởng, cũng chỉ nghe cho xong câu chuyện thôi. Mình cũng rủ rê vài người làm thử theo phương pháp mới nhưng hầu như, ai cũng chờ có người làm mẫu trước xem thế nào đã. Đắn đo, phân tích thiệt hơn, xong hộ mình chọn cách làm theo phương pháp mới. Mình làm thành công, thì nhiều người nhìn vào mới tin mình, chứ nói hay nói đẹp, ai chả nói được".
Bà ĐÀO HƯƠNG LIỄU
Nông dân Chương trình NESCAFÉ Plan, tỉnh Lâm Đồng
KHI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG ĐI ĐÔI VỚI NÂNG CAO SINH KẾ
Với người nông dân, những vườn trồng cà phê của họ không chỉ là kế sinh nhai hàng năm mà còn là của để dành cho các thế hệ con cháu. Vậy nên với họ, chuyện giúp đất có thể hồi sinh, những mảnh đất khô cằn được tái tạo lại vẫn là mong muốn lớn.
Vậy nên, khi nhìn thấy vườn cà phê nhà người này, người kia ở nơi mình sống ngày càng xanh tốt, lại giải quyết được nhiều vấn đề khó khăn như giá phân, thuốc, hay nước tưới tiêu vào mùa khô, nhiều người đã mạnh dạn chuyển đổi theo hướng nông nghiệp xanh.
Với cách làm mới được cán bộ hỗ trợ nông nghiệp của Nestlé Việt Nam hướng dẫn như, không diệt cỏ trong vườn mà cắt, ủ để làm mát đất, mát gốc cây, chống bốc hơi nước, nhiều nông dân thở phào nhẹ nhỏm vì họ khỏi phải mất công lẫn nơm nớp lo ngại khi phải dùng thuốc diệt cỏ trong thời gian dài.
Các vườn cà phê trước đây đều phải thuê xe chở nước về vườn tưới rất tốn kém, thì giờ đây với việc theo dõi và quản lý lượng nước tưới bằng ứng dụng trên điện thoại hoặc thậm chí bằng những công cụ rất đơn giản như lon sữa bò, chai nước, cùng với việc giữ lại độ ấm cho đất bằng lớp thực vật dưới gốc cây, đã khiến nhiều người nông dân nhàn hơn rất nhiều.
Không chỉ được tham gia các lớp tập huấn hướng dẫn quản trị nông trại, tái canh các vườn cà phê già cỗi bằng giống mới, các hộ nông dân cũng bắt đầu được làm quen với công nghệ số. Nhật ký nông hộ số ra đời giúp cho việc quản lý của từng vườn trở nên dễ theo dõi và hiệu quả hơn, từng bước trong kế hoạch được thực hiện đúng thời điểm, không bị bỏ sót, việc tính toán chi phí đầu vào, thu nhập cũng được phản ánh đầy đủ, chính xác.
Tất nhiên, không phải nông dân nào cũng am hiểu công nghệ, dẫu chỉ là các phần mềm đơn giản. Vậy nên, các nhóm trưởng ở từng vùng – những cánh tay nối dài của nhóm hỗ trợ nông nghiệp của Nestlé Việt Nam, lập hẳn nhóm zalo với mục “hỏi đáp, hỗ trợ” để giúp các thành viên trong nhóm.
Đương nhiên, bất kỳ sự thay đổi nào cũng sẽ gặp những khó khăn, ngờ vực cho đến khi người nông dân chứng kiến những trái ngọt qua từng mùa vụ, năng suất tăng, chi phí đầu vào giảm nhờ tiết kiệm nước, phân bón… giúp thu nhập tăng lên, khi đó họ mới thực sự tin vào sự thay đổi và sẵn sàng lan tỏa những kiến thức, phương thức canh tác mới mà các cán bộ nông nghiệp địa phương cùng các chuyên gia của Nestlé Việt Nam chia sẻ.
SỐ LIỆU THÀNH TỰU NESCAFÉ PLAN VIỆT NAM
KHI NÔNG DÂN VIỆT LÀ KHỞI NGUỒN CẢM HỨNG
Thật hãnh diện khi ngay trên trang chủ của Tập đoàn Nestlé, câu chuyện về những nông dân trồng cà phê Việt Nam dẫn đầu cả hệ thống toàn cầu được đăng trang trọng. Bên cạnh đó, rất nhiều đoàn nông dân tiêu biểu từ khắp các quốc gia đang triển khai chương trình NESCAFÉ Plan và các phóng viên từ các hãng tin quốc tế cũng được Nestlé đưa sang Việt Nam để tham quan mô hình và học hỏi kinh nghiệm.
Từ những người nông dân chân lấm tay bùn vốn chỉ ăn đong theo câu vè “được mùa mất giá, được giá mất mùa”, các nông dân trồng cà phê Việt Nam bỗng trở thành nhân tố quan trọng, truyền cảm hứng trong hành trình hướng tới Net Zero .
Theo số liệu thống kê, hiện nay thị trường nội địa chỉ sử dụng và tiêu thụ từ 10 – 15% tổng sản lượng cà phê mỗi năm của Việt Nam và Nestlé bình quân đang thu mua bình quân khoảng 20-25% sản lượng này mỗi năm với giá trị trung bình 700 – 800 triệu đô la Mỹ. Hiện nay, rất nhiều sản phẩm chế biến sâu từ hạt cà phê Việt Nam đã được Nestlé Việt Nam xuất khẩu sang các thị trường quốc tế, bao gồm các thị trường khó tính. Có đến gần 40 quốc gia và vùng lãnh thổ đang sử dụng các sản phẩm được chế biến từ hạt cà phê do chính tay người nông dân Việt Nam ươm trồng, sử dụng giống và kỹ thuật canh tác bền vững.
Để làm được điều này, việc bà con tham gia chương trình NESCAFÉ Plan đã chuyển đổi sang phương thức canh tác nông nghiệp tái sinh, hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học…giúp hạt cà phê Việt Nam đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của những thị trường quốc tế khó tính. Phương pháp canh tác mới cũng giúp giảm lượng phát thải KNK trên mỗi kg cà phê, từ 15% đến 30%.
KHI NÔNG DÂN VIỆT THÀNH NGƯỜI TRUYỀN CẢM HỨNG
Và đương nhiên, khi những hạt cà phê từ người nông dân đang được canh tác theo phương thức bền vững, hoạt động sản xuất, chế biến tại các nhà máy của Nestlé Việt Nam cũng cộng hưởng vào mục tiêu phát triển bền vững chung của tập đoàn cũng như của quốc gia.
Vậy là nhà máy chế biến cà phê với những chỉ tiêu cụ thể về phát triển bền vững cùng người nông dân thực hành nông nghiệp tái sinh tạo ra một chuỗi khép kín từ thượng nguồn đến hoạt động sản xuất cùng tạo tác động tích cực cho môi trường.
Tính đến nay, lượng nước thải từ quy trình sản xuất cà phê của nhà máy Nestlé Trị An được Khu công nghiệp ghi nhận chỉ là 30%. Số nước còn lại được tái chế và đạt tiêu chuẩn sử dụng cho nhiều mục đích. Không chỉ vậy, từ năm 2015, toàn bộ các nhà máy của Nestlé tại Việt Nam, bao gồm nhà máy Nestlé Trị An đã đạt tiêu chuẩn “không có rác thải chôn lấp ra môi trường” khi các chất thải rắn như bã cà phê được sử dụng làm nhiên liệu sinh khối, bùn thải được sử dụng làm phân bón và tro được dùng để sản xuất gạch không nung.
Trên hành trình hướng tới Net Zero mà chính phủ Việt Nam đặt ra, những dấu ấn của những người nông dân Việt hết sức rõ nét. Chính họ đã biến những bản kế hoạch thành giải pháp tích cực, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu về thích ứng biến đổi khí hậu, giảm phát thải và Net Zero.
"Với thị trường luôn đổi mới và cạnh tranh, việc tiếp tục phát triển và mở rộng và duy trì giá trị của hạt cà phê Việt rất quan trọng, chúng tôi làm được điều đó thông qua người nông dân cùng chương trình NESCAFÉ Plan và sau đó là chế biến tại nhà máy Nestlé. Kết quả cho thấy, hạt cà phê robusta của Việt Nam được đánh giá rất cao, chúng tôi cũng tạo niềm tin cho tập đoàn Nestlé thấy rằng việc tiếp tục đầu tư mở rộng và phát triển tại Việt Nam là cần thiết".
Ông TRƯƠNG HOÀNG PHƯƠNG
Giám đốc nhà máy Nestlé Trị An
CAM KẾT TÀI CHÍNH VÀ MỤC TIÊU THU MUA BỀN VỮNG
Chương trình NESCAFÉ Plan 2030 - Định hướng phát triển bền vững toàn cầu
Tỷ lệ cà phê thu mua từ nông nghiệp tái sinh (Regenerative Agriculture)
Chỉ đạo sản xuất: Lê Nam Tư
Tổ chức sản xuất: Tùng Quang
Nội dung: Tất Đạt, Đỗ Bảo
Ảnh - Video: Tùng Anh, Nestlé Việt Nam
Trình bày: Tùng Anh
