Hơn 30 năm giảng dạy và làm báo, Thạc sĩ Nguyễn Văn Hà, nguyên giảng viên Khoa Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh), đã trở thành một gương mặt thân quen với nhiều thế hệ sinh viên và giới báo chí thành phố Hồ Chí Minh.

Ông không chỉ là người thầy hướng dẫn về báo chí mà còn truyền tải những kinh nghiệm làm báo qua mỗi bài giảng, giúp sinh viên vừa dễ tiếp thụ kiến thức lý thuyết vừa có thể thực hành hiệu quả.

Tốt nghiệp Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng Hợp Thành phố Hồ Chí Minh vào năm 1987 với thành tích nổi bật, sinh viên Nguyễn Văn Hà được nhà trường giữ lại làm giảng viên.

Trong thời gian này, ông bắt đầu cộng tác với các báo như Kiến thức ngày nay, Tuổi Trẻ, Phụ nữ Thành phố Hồ Chí Minh, Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh và phụ trách biên tập bản tin dành cho sinh viên. Các bài báo của ông xoay quanh đề tài về văn chương và các vấn đề thời sự giáo dục đương thời. Ông hồi tưởng: “Báo chí với tôi khi ấy là một thú vui viết lách để ‘dụng võ’ chút ít hiểu biết văn chương của mình”. Không ngờ, đó là mối duyên đã đưa ông đến với nghề báo.

Năm 1992, Đại học Tổng Hợp Thành phố Hồ Chí Minh mở ngành đào tạo báo chí và đổi tên Khoa Ngữ văn thành Khoa Ngữ văn-Báo chí. Giảng viên trẻ Nguyễn Văn Hà được điều động sang Bộ môn Báo chí. Ông bắt đầu tìm hiểu chuyên sâu về báo chí và tham gia giảng một phần về lịch sử báo chí Việt Nam, sau đó là cơ sở lý luận báo chí, tác phẩm và thể loại báo chí.

Đầu năm 2007, ông nhận được lời mời từ nhà báo Nguyễn Minh Hiền - Tổng Biên tập Báo Doanh nhân Sài Gòn về làm biên tập viên cho số thứ ba và số cuối tháng của tờ báo này. Đó là cơ hội để ông thực hiện ước nguyện nghề giáo của mình. Ông quan niệm: “Đào tạo báo chí cũng giống như đào tạo y khoa. Giảng viên y khoa cần có thực tế và kinh nghiệm ‘lâm sàng’ thì mới dạy tốt. Thầy giáo dạy báo chí cần có trải nghiệm thực tiễn làm báo thì mới chóng giúp sinh viên lành nghề. Bên cạnh việc tìm hiểu báo chí từ sách vở, chỉ có thâm nhập nghề báo, tôi mới thấy tự tin đứng trên bục giảng”.

Làm báo kinh tế, với vai trò người gác cổng thông tin, ông luôn cố gắng lọc những từ ngữ, chi tiết mang tính PR, quảng cáo trong các tin bài. Bởi ông xác tín, người làm báo không gì ngoài việc đi tìm sự thật và phụng sự lợi ích công. Ông trải lòng: “Thời gian làm báo chuyên nghiệp của tôi tuy không dài nhưng tôi thâu thái được nhiều điều bổ ích, thiết thực. Tôi làm báo có hay có dở nhưng tôi chưa từng đi ngược lại lý tưởng làm báo của mình. Đó là điều tôi tâm đắc nhất”.

Năm 2011, ông ấn hành cuốn sách Cơ sở lý luận báo chí. Với ông, cuốn sách là kết quả của quá trình học hỏi từ nghề báo, nghiên cứu báo chí nghiêm túc và cẩn trọng. Ông nói: “Tôi không coi mình là người làm báo mà chỉ là người học làm báo. Tôi học làm báo để dạy báo chí tốt hơn. Cuốn Cơ sở lý luận báo chí là minh chứng cho tâm nguyện đó của tôi”.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Hữu Quang, đây là tập giáo trình được soạn thảo rất công phu, có hệ thống, đồng thời chứng tỏ rõ rệt tâm huyết truyền thụ kiến thức của tác giả với tư cách là một giảng viên đại học chuyên về bộ môn báo chí và truyền thông.

Sau nhiều năm gắn bó với công việc viết báo và biên tập, ông bắt đầu giảng dạy các môn học thực hành, ứng dụng như nghiệp vụ biên tập viên, ký chân dung, tạp văn và tiểu phẩm…

Ông cho biết: “Khi giảng dạy lý thuyết, tôi hướng lý thuyết đó đến việc thực hành, tác nghiệp. Người ta chỉ có thể làm tốt cái gì mà người ta thật sự hiểu và thấy nó thiết thực. Lý thuyết phải giải quyết được những gì mà thực hành nghề nghiệp đặt ra. Ngược lại, khi hướng dẫn các môn thực hành, tôi tìm cách khái quát các tình huống tác nghiệp thực tế thành những nguyên tắc, điển phạm. Thiếu một trong hai, khó có thể giúp sinh viên thích ứng với những yêu cầu của nghề nghiệp trong tương lai”.

Với nhiều thế hệ sinh viên, thầy Nguyễn Văn Hà nổi tiếng là người đúng giờ và có phần nghiêm khắc. Ông luôn đến lớp trước nửa tiếng để đọc báo và chuẩn bị mọi thứ chỉn chu cho buổi học. Ông giãi bày: “Tôi không muốn trục trặc máy móc, thiết bị làm ảnh hưởng đến giờ dạy. Hơn nữa, tôi muốn dành thời gian để biết tin tức hôm nay có gì. Bài giảng của tôi thường bắt đầu từ những vấn đề, tình huống đang diễn ra trên mặt báo”.

Sinh viên báo chí không chỉ quen thuộc việc đến sớm và về muộn của ông. Họ còn tập quen với khối lượng bài tập “khủng” ở các môn học do ông phụ trách. Quy định chung mỗi môn học có hai bài kiểm tra giữa kỳ và cuối kỳ nhưng những môn học của ông, sinh viên được đánh giá từ 4-5 cột điểm. Đó là điểm bài tập tại lớp, điểm bài kiểm tra kết thúc mỗi chương, điểm thuyết trình, thảo luận… Ông cho rằng: “Người ta khá lên được là nhờ luyện tập nhiều và đa dạng”.

Ông cũng dành nhiều thời gian cho sinh viên để chấm kỹ lưỡng từng bài kiểm tra với những nhận xét chi tiết. Cái hay cái dở của sinh viên đều được ông chỉ ra tường tận.

Theo ông, việc “mách bảo” cho sinh viên, nhất là những thiếu sót của họ là bổn phận của người thầy: “Nhiều người không thành công, không đạt được sở nguyện đôi khi không phải họ không có năng lực, kiến thức mà vì thiếu sự mách bảo. Nếu không được chỉ ra cái sai, sinh viên có thể mang chúng vào xã hội, vô hình trung làm giảm tính cạnh tranh và mất đi cơ hội việc làm của họ”. Đối với ông, nếu sinh viên thất bại trên con đường tìm kiếm cơ hội nghề nghiệp thì đó là một phần trách nhiệm của những người đứng trên bục giảng như ông.

Năm 2014, Thạc sĩ Nguyễn Văn Hà nhận lời mời từ PGS.TS Phan Thanh Bình, Giám đốc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, về làm Tổng biên tập Bản tin Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Quyết định này của ông xuất phát từ mong muốn tạo một môi trường trải nghiệm nghề nghiệp cho sinh viên báo chí ngay từ trên ghế nhà trường.

Ông chia sẻ: “Tôi mong muốn sinh viên báo chí có thể đến với Bản tin như một trải nghiệm làm báo bán chuyên nghiệp. Các bạn sẽ học cách tư duy, khai triển đề tài trong mỗi buổi họp tòa soạn. Tin bài của các bạn sẽ được ban biên tập chăm chút kỹ lưỡng và góp ý tận tình. Mỗi kỳ Bản tin xuất bản, các bạn không chỉ có niềm vui được in bài, nhận nhuận bút mà còn được trau dồi kỹ năng nghề nghiệp một cách thực tế”.

Dù là một ấn phẩm nội bộ, ông linh hoạt cấu trúc Bản tin như một ấn phẩm báo chí. Một nửa nội dung dành cho hoạt động truyền thông nội bộ, nửa còn lại ông lồng ghép những tiêu điểm thời sự về giáo dục đại học, đời sống sinh viên và văn hóa nghệ thuật dành cho người trẻ. Nhờ vậy, Bản tin thu hút được đông đảo công chúng mục tiêu là sinh viên, giảng viên đại học, tạo nên một sân chơi bổ ích và thiết thực.

Là một giảng viên báo chí yêu nghề, tận tụy và tâm huyết nhưng ông chưa từng lý tưởng hóa nghề báo. Khi hướng dẫn sinh viên, một mặt ông cho thấy những giá trị cốt lõi của nghề mà người làm báo không được phép từ bỏ. Mặt khác, ông không ngần ngại chỉ ra những phức tạp, nhiêu khê mà thực tiễn báo chí phơi bày.

“Tôi mong muốn sinh viên ra trường, nếu chọn nghề báo, thì đó phải là những nhà báo có lý tưởng. Tôi không lý tưởng hóa nghề báo với sinh viên”, nhà giáo Nguyễn Văn Hà nói.

Bước vào độ tuổi “lão giả an chi” nhưng ông vẫn giữ thói quen đọc sách báo hằng ngày với chi chít ghi chú. Những vết mực xanh, đỏ dọc ngang trên trang sách và mặt báo cho thấy ông vẫn còn nặng lòng với nghề giáo và với báo chí. Đó cũng có thể là những cứ liệu và dẫn chứng sinh động cho hai tập bản thảo về tác phẩm và thể loại báo chí, nghiệp vụ biên tập viên mà ông đang ấp ủ.

Ngày xuất bản: 25/6/2025
Tổ chức thực hiện: HỒNG MINH
Nội dung: PHIÊN AN
Trình bày: PHAN THẠCH