THÍ ĐIỂM “XANH HOÁ” Ở 5 KHU CÔNG NGHIỆP, KHU CHẾ XUẤT

Sau sáp nhập địa giới hành chính, Thành phố Hồ Chí Minh sở hữu quy mô không gian công nghiệp lớn nhất cả nước, với hệ thống khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất (KCX) đa dạng nhiều loại hình. Thống kê Thành phố Hồ Chí Minh có 58 KCN, KCX đang hoạt động với quy mô khoảng 22.400 ha.

Trước xu thế mới, Thành phố cam kết mạnh mẽ thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 và yêu cầu phải “tái cấu trúc xanh” toàn bộ mô hình sản xuất-công nghiệp. Trước mắt, giai đoạn 2023–2025, Thành phố có 5 KCN-KCX được lựa chọn thí điểm chuyển đổi theo mô hình xanh hoá, tuần hoàn.

Đánh giá của KCN Hiệp Phước, một trong 5 KCX, KCN xúc tiến thực hiện chuyển đổi theo mô hình “kinh tế tuần hoàn” cho thấy, nhiều doanh nghiệp trong khu đã từng bước tiếp cận kinh tế tuần hoàn, mô hình “cộng sinh công nghiệp” để thực hiện mô hình KCN sinh thái, tiến tới mục tiêu Net zero. Đơn cử, tại trạm nghiền xi-măng Hiệp Phước của Công ty TNHH Siam City Cement (Việt Nam)-INSEE, danh mục sản phẩm xi-măng “xanh” có hàm lượng phát thải các-bon thấp nhờ tăng cường sử dụng các phụ phẩm tro bay, xỉ thép, giúp giảm hệ số clinker trong xi-măng.

Đồng thời trạm nghiền này tận dụng nhiệt lượng từ chất thải thông qua hệ thống thu hồi nhiệt thải để thay thế một phần nhiên liệu hóa thạch, giúp giảm đáng kể lượng phát thải carbon và giảm áp lực lên các bãi chôn lấp.

Nhờ áp dụng mô hình “kinh tế tuần hoàn”, 40 doanh nghiệp tại KCN Hiệp Phước đã tiết kiệm được khoảng 43,3 tỷ đồng/năm nhờ giảm mức tiêu thụ điện 6.854 MWh; giảm tiêu thụ nước hơn 151.000 m3, giảm phát thải nhà kính gần 6.000 tấn carbon/năm.

Tương tự, hơn 5 năm qua, Công ty TNHH Juki Việt Nam đóng trong KCX Tân Thuận cũng chuyển đổi từ sử dụng điện năng sang điện mặt trời để giảm phát thải và tiết kiệm chi phí sản xuất. Hiện công ty này có hai hệ thống điện năng lượng áp mái, mỗi hệ thống có công suất 1 MWp. Công ty tính toán, mỗi hệ thống trong một năm phát ra hơn một triệu MWp (trung bình mỗi tháng hơn 100.000 KWp), xấp xỉ 2,5 triệu MWp cho hai hệ thống mỗi năm, giúp tiết kiệm chi phí mỗi tháng 350 triệu đồng.

SẮP XẾP LẠI “BẢN ĐỒ CÔNG NGHIỆP” CỦA THÀNH PHỐ

Việc mở rộng địa giới không chỉ tăng quy mô dân số và không gian đô thị, mà còn tái sắp xếp “bản đồ công nghiệp” của thành phố. Các khu vực vốn thuộc ranh hành chính huyện/quận cũ nay trở thành một phần của thành phố hợp nhất, khiến áp lực về môi trường, logistics và hạ tầng gia tăng rõ rệt. Đã đến lúc, KCN bước vào “vòng đời” mới: sạch hơn, xanh hơn và hướng đến sức khoẻ cộng đồng.

Nhiều ý kiến cho rằng, giai đoạn 2025- 2030 là “khoảng thời gian vàng” để tái cấu trúc ngành công nghiệp, chuyển sang mô hình tăng trưởng xanh. Nếu không hành động nhanh, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ đối mặt nguy cơ mất đơn hàng, mất FDI chất lượng cao và tụt lại phía sau so với các trung tâm công nghiệp khác ở châu Á.

Tuy nhiên phải thừa nhận rằng, những thách thức mà cả chính quyền Thành phố và doanh nghiệp phải hoá giải trên bước đi “xanh hoá” như: Nút thắt pháp lý về đất đai-môi trường, sức ì trong chuyển đổi công nghệ, thiếu nhân lực và chuyên gia về quản lý các-bon, thiếu các quỹ tín dụng xanh dành cho doanh nghiệp.

Như vậy, với 30 năm hình thành và phát triển, các KCX, KCN của Thành phố Hồ Chí Minh đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử trong việc đặt nền móng đầu tiên cho việc thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) vào Thành phố và cả nước. Đó là một hành trình dài góp phần hình thành sản xuất công nghiệp công nghệ cao, giải quyết việc làm cho hàng triệu lao động cũng như thúc đẩy sự phát triển đô thị ở các khu vực xung quanh song đến lúc cần hình thành những mô hình KCN sinh thái, thông minh để thay thế những KCN cũ kỹ, thâm dụng lao động.

Cho dù xanh hóa các KCN - KCX là quá trình phức tạp, tốn kém, đòi hỏi quyết tâm chính trị mạnh mẽ, sự phối hợp giữa chính quyền-doanh nghiệp-cộng đồng và đặc biệt là năng lực quản trị mới. Nhưng đó cũng là cơ hội vàng để Thành phố Hồ Chí Minh bước vào một chu kỳ phát triển mới-nơi công nghiệp không còn là nguồn gây ô nhiễm, mà là động lực của kinh tế xanh, của tăng trưởng bền vững.