8 năm trước, ngày chàng thanh niên trẻ Phạm Văn Duy khởi nghiệp với trồng rau hữu cơ, tất cả các thông tin về nông nghiệp hữu cơ còn rất mới mẻ. Anh loay hoay áp dụng tiêu chuẩn hữu cơ của EU vào sản xuất chỉ với mục đích cung cấp rau sạch tới bàn ăn người dân. Khi ấy, anh không thể hình dung được hết, nông nghiệp hữu cơ mà mình theo đuổi, không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn có khả năng hấp thụ carbon.

Anh Phạm Văn Duy tâm sự, để có được thành quả rau sạch vào bữa ăn của người dân, Hòa Bình Organic đã phải trải qua bao phen “lên bờ xuống ruộng” vì thất bát, vì đơn độc.

Năm 2016, khi đưa con gái đầu lòng của mình về quê Hà Nam để nghỉ hè, anh Duy giật mình thảng thốt khi nhìn bờ mương xanh mướt tuổi thơ của mình giờ nhuốm màu đen đục, mùi ô nhiễm bốc lên ngạt thở. Là cử nhân môi trường, anh biết con mương này tiếp nhận quá nhiều nguồn thuốc hóa học từ ruộng đồng, hệ sinh thái bị phá vỡ, dần dần ô nhiễm đất, nước.

“Làng tôi, có nhiều người còn trẻ mất vì căn bệnh ung thư, trong đó có cả người bạn cùng lứa với tôi. Tôi không biết nó có đến từ nguồn nước ô nhiễm kia không, nhưng rõ ràng phải có hướng giải quyết 1 vấn đề căn bản nhất là giảm ô nhiễm môi trường nông nghiệp. Vì thế, tôi muốn dấn thân vào nông nghiệp hữu cơ”, anh Duy tâm sự.

Anh dành gần một năm nghiên cứu về nông nghiệp hữu cơ và tham quan, học hỏi các mô hình hữu cơ của PGS trước đó. Anh và vợ quyết định nghỉ việc nhà nước, theo đuổi dự án nông nghiệp hữu cơ theo quy trình mình tự xây dựng. Năm 2017, việc đầu tiên của anh là tìm kiếm nguồn đất làm mô hình.

Là cử nhân ngành Khoa học môi trường, khi bắt đầu nghiên cứu về nông nghiệp hữu cơ, anh đặt ra vai trò nhiều nhất là các vấn đề môi trường sinh thái. Sau khi nghiền ngẫm cuốn tài liệu “Regenerative Organic Agriculture and Climate Change” được công bố bởi Viện Rodale Institute (Hoa Kỳ), anh ấn tượng các nghiên cứu và công bố của họ về việc phát thải khí nhà kính, nhất là khí nitrous oxide (N2O), CH4 trong nông nghiệp thông thường.

Dù thời điểm đó các vấn đề biến đổi khí hậu chưa được đặt ra nhiều như hiện nay, nhưng với niềm tin rằng giảm phát thải khí nhà kính là nội dung quan trọng trong việc đáp ứng mở rộng thị trường, nhất là thị trường xuất khẩu của sản phẩm nông nghiệp, anh đã vượt qua bao chông gai, thậm chí có lúc suýt khánh kiệt.

Trong nước chưa có tiêu chuẩn hữu cơ, anh loay hoay tìm tiêu chuẩn hữu cơ của EU, tìm đất canh tác. Cơ duyên đến với anh khi tìm tới mảnh đất bỏ hoang 15 năm tại xã Phú Lai, huyện Yên Thủy, Hòa Bình, nơi khá xa Hà Nội. Anh và các cộng sự đã mất nhiều công để dọn mặt bằng, tìm nguồn nước; đào tạo người nông dân, xây dựng đội ngũ quản lý kỹ thuật và nhất là phục hồi dinh dưỡng, tạo cân bằng sinh thái cho đất và vùng trồng.

“Khó khăn vượt xa dự tính”, anh bảo. Có rất ít các kinh nghiệm hiệu quả được chia sẻ rộng rãi, tự anh phải trải nghiệm các thất bại và tự đúc kết cách làm. Các trải nghiệm về phân bón hữu cơ và các sản phẩm đầu vào cho phép hỗ trợ cho nông nghiệp hữu cơ của Việt Nam đều dưới mức hiệu quả công bố khá xa.

Bốc từng nắm đất tơi xốp nơi ruộng rau xanh non mơn mởn đến vụ thu hoạch, anh bảo:

Cứ thế, anh nỗ lực kiên trì với mục tiêu từ đầu là tăng cường ứng dụng sinh học; kiên trì thử nghiệm, tìm đối tác và giải pháp hiệu quả cho việc này.

Sau nhiều năm, anh và các cán bộ kỹ thuật đồng nghiệp bước đầu xây dựng được quy trình sản xuất hữu cơ của Hòa Bình Organic theo hướng ứng dụng công nghệ trong sản xuất, nhất là công nghệ sinh học kết hợp các kinh nghiệm hay và tri thức bản địa của cha ông trong trồng trọt. Việc ứng dụng khoa học công nghệ hiệu quả bước đầu cho phép mở rộng quy mô sản xuất, tạo năng suất tốt hơn và sản phẩm chất lượng hơn, và hiện tại vẫn đang tiếp tục hoàn thiện. 

Anh tâm sự, đến thời điểm này, sau nhiều công sức và mất chi phí tài chính thử nghiệm, anh đã tìm được các đối tác cung cấp giải pháp và sản phẩm ứng dụng sinh học trong nông nghiệp hữu cơ tin cậy, hiệu quả và bền vững như sản phẩm công nghệ sinh học cải tạo đất Bồ Đề, chế phẩm vi sinh Tĩnh Nhân, phân bón vi sinh Cát Tường, …

Công ty cũng đã hoàn thiện hơn các hoạt động sơ chế, bao gói, bảo quản, vận chuyển tới khách hàng sau nhiều lần khách hàng phản hồi và có khi trả sản phẩm về; hoàn thiện hơn về quản trị sản xuất.

Dẫn chúng tôi đi tham quan Hòa Bình Farm, một màu xanh mướt phủ mặt đất, ngút tầm mắt, anh tâm sự: “Điều tôi đạt được nhất có lẽ chúng tôi vượt qua được chính mình vì những khó khăn gặp phải, có được sự ủng hộ của gia đình, đồng nghiệp và những người lao động luôn bên cạnh dù những lúc khó khăn nhất”.

Người đàn ông nặng lòng với nông nghiệp hữu cơ luôn đau đáu, làm nông nghiệp với tư duy tạo sản phẩm và nguồn thu duy nhất từ bán sản phẩm nông nghiệp sẽ không phù hợp cho việc phát triển bền vững ngành nông nghiệp. Tạo ra tín chỉ carbon từ nông nghiệp mới là cơ hội tạo nguồn thu, tạo thị trường và cơ hội chuyển đổi xanh bền vững.

Khó khăn về thay đổi suy nghĩ của người làm nông nghiệp, nhưng anh Duy chia sẻ, Việt Nam đang sở hữu nguồn tài nguyên hữu cơ tại chỗ dồi dào, tài sản đất nông nghiệp lớn với 2 vùng châu thổ đồng bằng có tiếng trên thế giới, đồi núi tạo rừng cây xanh rất lớn, thiên nhiên ưu đãi, đa dạng sinh học.

Bên cạnh đó, Việt Nam có rất nhiều kinh nghiệm quý cho phát triển nông nghiệp hữu cơ, người nông dân cần cù chịu khó nên chúng ta sẽ làm rất tốt nông nghiệp phát thải thấp, tạo thương hiệu và uy tín sản phẩm nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế. Nếu chúng ta trân trọng, giữ gìn, nông nghiệp sẽ mang lại nguồn tín chỉ carbon dồi dào, cân bằng bù đắp các ngành khác, hướng tới đàm phán xuất khẩu tín chỉ, hợp tác chuyển giao công nghệ, hợp tác tài chính xanh.

Sau 8 năm gây dựng thành công mô hình Hòa Bình Organic, anh Phạm Văn Duy và cộng sự đang có kế hoạch phối hợp với Hợp tác xã nông nghiệp hữu cơ Hồng Phát để hoàn thiện quy trình sản xuất Đậu đen xanh lòng tại huyện Chiêm Hóa-Tuyên Quang đạt chứng nhận hữu cơ, nhằm mở rộng thị trường hơn nữa các sản phẩm trà túi lọc Đậu đen xanh lòng.

Hòa Bình Organic cũng đang phối hợp Hợp tác xã Đình Mộc tại huyện Xuân Trường- tỉnh Nam Định nghiên cứu và hoàn thành quy trình sản xuất lúa hữu cơ, hướng tới cung cấp thị trường nhu cầu gạo hữu cơ khách hàng ngày càng cao.

Để phát triển quy mô sản xuất hữu cơ và đa dạng sản phẩm, từ năm 2024 Hòa Bình mở rộng thêm vùng trồng tại xã Yên Phương, huyện Nho Quan, Ninh Bình. Hiện nay, Công ty đã hoàn thành cho gần 6ha cho trồng rau hữu cơ và mục tiêu đến năm 2026, Hòa Bình Organic tiếp tục hoàn thành thêm 10ha nữa tại Nho Quan cho các loại hạt hữu cơ như đậu tương, đậu xanh và ngô, khoai lang hữu cơ theo nhu cầu của thị trường.

Cũng năm 2024, Hòa Bình Oragnic triển khai mô hình lạc và khoai hữu cơ với diện tích gần 1ha tại Chương Mỹ- Hà Nội, và từng bước mở rộng quy mô tại đây.

Bên cạnh đó, Hòa Bình Organic cũng tiến tới hoàn thiện nghiên cứu và đưa các sản phẩm chế biến, tinh chế từ kết quả trồng dược liệu Cát Sâm để cung cấp thị trường và hướng tới xuất khẩu.

Tám năm được coi là vững nghề làm nông nghiệp hữu cơ, nhưng anh Duy bảo, chưa lúc nào anh thấy mình lãi, vẫn như mới ở giai đoạn đầu tư: “Chúng tôi vẫn loay hoay bài toán tăng năng suất và chất lượng nâng cấp hơn nữa, và phải có lãi nhiều hơn nữa để bảo đảm cân đối thu chi bền vững”. Bước đầu có lãi, hiện nay công ty tiếp tục làm việc với các chính quyền địa phương để đầu tư và triển khai từ nay đến 2028 mở rộng quy mô trồng rau củ quả hữu cơ quy mô trên 60ha, xây dựng nhà máy chế biến nông sản hiện đại cung cấp thị trường đa dạng sản phẩm.