Cùng với mức ô nhiễm kéo dài, tác động sức khỏe được ghi nhận rõ rệt. Ông Quách Tiến Kiệm (83 tuổi) là nạn nhân điển hình của đợt ô nhiễm nặng nề này.

Suốt 5 ngày liền, cơn ho rát buốt xuống tận cuống phổi và tình trạng sốt âm ỉ gây ra những đợt tức ngực dồn dập khiến ông gần như kiệt sức. Mới đặt stent tim được ba tháng và mang sẵn bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, gia đình càng lo lắng. Ông Kiệm được gia đình đưa thẳng đến Bệnh viện Lão khoa Trung ương trong tình trạng khó thở nghiêm trọng. “Thời tiết âm u, không khí ô nhiễm, lại thêm có thể lây cúm từ người nhà… nên cơ thể tôi mệt lắm, thở cũng thấy nặng”, ông Kiệm nói ngắt quãng giữa những cơn ho.

Không chỉ riêng ông, những ngày gần đây, tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương, số ca nhập viện vì các bệnh lý hô hấp tăng rõ rệt, đặc biệt ở bệnh nhân COPD và hen suyễn dễ dàng bị “hạ gục” khi chất lượng không khí giảm sâu.

Đáng lo hơn, trẻ em là nhóm chịu tác động nặng nề nhất. Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Tân Hùng, Phó Trưởng khoa Cấp cứu và Chống độc, Bệnh viện Nhi Trung ương cảnh báo phụ huynh cần đặc biệt chú ý bảo vệ con trong những ngày ô nhiễm tăng cao, đặc biệt không nên cho trẻ đến các khu vực giao thông đông đúc, công trình xây dựng hoặc nơi đốt nhiên liệu. “Nếu trẻ ho kéo dài, khó thở, đau tức ngực, phải đưa đi khám ngay để tránh biến chứng nguy hiểm”, bác sĩ nhấn mạnh.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo, tiếp xúc thường xuyên với không khí ô nhiễm làm tăng mạnh nguy cơ viêm đường hô hấp cấp, COPD, hen suyễn, bệnh tim mạch, đột quỵ; đồng thời gây tổn thương da, mắt, hệ thần kinh, miễn dịch và thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần.

Theo ước tính của WB, mỗi năm Hà Nội có khoảng 5.800 ca tử vong liên quan đến phơi nhiễm bụi mịn; toàn vùng Đồng bằng sông Hồng có khoảng 18.000 ca tử vong. Nếu chia nhỏ, điều đó tương đương trung bình khoảng 15 ca tử vong mỗi ngày do ô nhiễm không khí một con số không xuất hiện trên các bản tin y tế, nhưng âm thầm diễn ra trong thực tế. Các bệnh liên quan trực tiếp tới bụi mịn gồm đột quỵ, tim thiếu máu cục bộ, COPD, ung thư phổi, nhiễm khuẩn hô hấp, thậm chí cả đái tháo đường type 2. Số liệu ngành y tế Hà Nội cho thấy: PM2.5 tăng thêm 10µg/m³ khiến số trẻ nhập viện vì bệnh hô hấp tăng 2,2%.

Về kinh tế, WB ước tính thiệt hại do ô nhiễm không khí tương đương 7,74% GRDP của Hà Nội và 5,9% GRDP của toàn vùng Đồng bằng sông Hồng. Để dễ hình dung, riêng mức thiệt hại 7,74% GRDP của Hà Nội gần bằng tổng mức đầu tư cho một tuyến metro lớn hoặc tương đương phần chi ngân sách đáng kể mà thành phố dành cho y tế và giáo dục mỗi năm.

Tuy nhiên, không phải toàn bộ lượng bụi đều xuất phát từ nội đô. Báo cáo của WB cho thấy cơ cấu gây ra PM2.5 tại Hà Nội đến từ nhiều nguồn: công nghiệp chiếm 29%, đốt rơm rạ 26%, bụi đường 23%, giao thông 15%.

Đáng chú ý, chỉ khoảng một phần ba lượng bụi đo được được phát sinh trong phạm vi Hà Nội; hai phần ba còn lại đến từ các tỉnh lân cận. Điều này khiến Thủ đô giống như một “điểm trũng tiếp nhận bụi” của toàn vùng Đồng bằng sông Hồng, nơi công nghiệp, giao thông liên tỉnh và hoạt động đốt phụ phẩm nông nghiệp diễn ra gần như quanh năm.

Trước mắt, để đối phó với tình trạng ô nhiễm bụi kéo dài, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội vừa ban hành Công văn số 6356/UBND-NNMT ngày 1/12/2025 về việc tăng cường các biện pháp cấp bách về kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí trên địa bàn thành phố.

Tại Công văn, Ủy ban nhân dân thành phố yêu cầu Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội thông báo, hướng dẫn các trường học hạn chế các hoạt động ngoài trời cho học sinh trong các khung giờ và ngày có chất lượng không khí ở mức "Xấu" trở lên.

Trường hợp chất lượng môi trường không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng (chỉ số VN_AQI ≥ 301), Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội cần chỉ đạo các trường học tạm dừng hoặc điều chỉnh thời gian làm việc, học tập.

Về dài hạn, ngày 19/11/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 2530/QĐ-TTg phê duyệt “Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2026–2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Văn bản giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì thực hiện, đồng thời thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về khắc phục ô nhiễm không khí để điều phối các nhiệm vụ liên ngành, trước mắt ưu tiên xử lý ô nhiễm tại vùng Thủ đô.

Trước đó, trong quá trình chuẩn bị chính sách, Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành từng nhấn mạnh yêu cầu xây dựng một kế hoạch tổng thể cho giai đoạn 2026–2030 và đề xuất thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về ô nhiễm không khí. Những định hướng này đã được thể chế hóa đầy đủ trong Quyết định 2530/QĐ-TTg.

Trong lễ phát động sự kiện “Không khí sạch cho bầu trời xanh”, một hoạt động ý nghĩa do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp cùng Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức, đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhấn mạnh rằng những cảnh báo về bụi mịn không chỉ là các chỉ số kỹ thuật: “Những con số cảnh báo về bụi mịn, khói bụi công nghiệp hay khí thải giao thông không chỉ là dữ liệu khoa học - mà là lời nhắc nhở khẩn thiết mỗi chúng ta về trách nhiệm phải kiên quyết hành động ngay hôm nay”.