Việc định danh và liên kết tài khoản giao thông theo Nghị định 119/2024/NĐ-CP là một bước đi mang tính nền tảng, không chỉ nhằm hiện đại hóa ngành giao thông mà còn là cấu phần quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế số. Quá trình triển khai trên quy mô toàn quốc này cũng cho thấy rõ sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan quản lý nhà nước và năng lực thực thi của các doanh nghiệp công nghệ trong nước.

Để hiểu rõ tầm vóc của cuộc chuyển đổi sang tài khoản giao thông hôm nay, cần nhìn lại hành trình phát triển của hạ tầng thu phí Việt Nam. Hình ảnh những trạm thu phí với cần barrier đóng mở thủ công nặng nề và những tập vé giấy vẫn hằn sâu trong ký ức một thuở, một thời của nhiều thế hệ lái xe đường dài. Việc dừng xe, trả tiền mặt, chờ nhận vé và tiền thừa không chỉ gây ùn tắc kéo dài tại các cửa ngõ đô thị, lãng phí thời gian và nhiên liệu của xã hội, mà còn tiềm ẩn nhiều bất cập trong việc quản lý, giám sát dòng tiền.

Bước tiến đầu tiên là sự ra đời của mô hình thu phí một dừng (MTC), khi các công nghệ nhận dạng biển số và in hóa đơn tự động được áp dụng. Dù đã cải thiện được phần nào tốc độ, nhưng bản chất dòng phương tiện khi tới trạm thu phí vẫn buộc phải dừng lại, có nghĩa “nút thắt” về hạ tầng vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Khi Chính phủ quyết liệt chỉ đạo triển khai hệ thống thu phí điện tử không dừng (ETC) trên toàn quốc, ứng dụng công nghệ nhận dạng tần số vô tuyến (RFID), mới thật sự là thay đổi có tính “bước ngoặt”. Đối với các bác tài xế, đây đích thực là một cuộc cách mạng, xóa bỏ hoàn toàn thao tác dừng xe trả phí.

Để hiện thực hóa mục tiêu tất cả các tuyến cao tốc phải triển khai ETC từ ngày 1/8/2022, "Chiến dịch 50 ngày đêm thần tốc" đã được phát động. Đó là giai đoạn thử thách cực đại về năng lực, đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và nỗ lực vượt bậc của đơn vị triển khai. Hàng nghìn nhân sự được huy động, làm việc bất kể ngày đêm để hoàn thành lắp đặt, tích hợp, dán thẻ và vận hành đồng bộ hệ thống ETC trên toàn quốc. Sự thành công của chiến dịch lịch sử đó, mà Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thu phí tự động VETC là đơn vị tiên phong, nòng cốt, đã giúp giải quyết căn cơ bài toán ùn tắc, mang lại lợi ích kinh tế hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm và quan trọng hơn, định hình một thói quen di chuyển văn minh, hiện đại.

Từ nền tảng hạ tầng đã được kiểm chứng qua các giai đoạn đó, một yêu cầu chiến lược mới, ở tầm mức cao hơn, đã được đặt ra. Đó không chỉ là đi qua trạm không dừng, mà là chuẩn hóa toàn bộ hệ thống thanh toán giao thông, đưa nó trở thành một phần của hạ tầng số quốc gia. Đây không đơn thuần là thủ tục hành chính, mà là cấu phần quan trọng trong quá trình kiến tạo định danh số công dân, đồng bộ hóa dữ liệu quốc gia, một chủ trương lớn đang được Đảng và Nhà nước quyết liệt chỉ đạo.

Nghị định số 119/2024/NĐ-CP của Chính phủ đã cụ thể hóa chủ trương này thành hai nhiệm vụ trọng tâm, đồng bộ, với lộ trình hoàn thành trước ngày 1/10/2025:

Thứ nhất, định danh tài khoản giao thông, bảo đảm thông tin chủ tài khoản trùng khớp với mã định danh cá nhân.

Thứ hai, liên kết tài khoản giao thông với phương thức thanh toán hợp lệ như tài khoản ngân hàng hoặc ví điện tử chính chủ.

Quan điểm này cho thấy, việc định danh tài khoản giao thông là một nhiệm vụ liên ngành, đòi hỏi sự chung tay, vào cuộc đồng bộ của các cơ quan quản lý nhà nước cốt lõi, bao gồm Bộ Xây dựng (trực tiếp là Cục Đường bộ Việt Nam) giữ vai trò quản lý nhà nước về mặt kỹ thuật, hạ tầng và dịch vụ giao thông. Bộ Công an đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm an ninh dữ liệu và xác thực định danh công dân, thông qua việc kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Còn Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện chức năng quản lý nhà nước về hoạt động thanh toán.

Sự phối hợp chặt chẽ này tạo ra một hành lang pháp lý và kỹ thuật vững chắc, bảo đảm dự án được triển khai một cách an toàn, đúng quy định pháp luật. Bà Nguyễn Thuỳ Anh, đại diện Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) khẳng định: "Hiện nay, có tình trạng một số đối tượng lợi dụng quy định chuyển đổi tài khoản giao thông, cố tình gửi đường dẫn độc hại đến người dùng để đánh cắp thông tin. Tuy nhiên, về mặt kết nối hạ tầng, Ngân hàng Nhà nước luôn có một hạ tầng đầy đủ và an toàn. Người dùng cần thực hiện đúng app của bên cung cấp dịch vụ. Việc này chỉ mất vài giây, kết nối sẽ an toàn, hoàn toàn không lo về an toàn bảo mật thông tin khi kết nối. Ngân hàng Nhà nước luôn chuẩn bị sẵn sàng hạ tầng đầy đủ về an toàn khi thực hiện kết nối và luôn giám sát kiểm tra, xử lý kịp thời về hạ tầng. Chúng tôi khuyến cáo người dùng tỉnh táo, cần kiểm chứng thông trước những đường link lạ; nhà cung cấp cũng cần cảnh báo để người dùng có ý thức cảnh giác để phân biệt”.

Để những cơ chế, chính sách của Nhà nước, Chính phủ nhanh chóng đi vào cuộc sống, cần năng lực thực thi, khả năng hành động của doanh nghiệp. Đối với việc chuyển đổi, bắt buộc định danh tài khoản giao thông tới đây, một trong những vấn đề kỹ thuật được quan tâm nhất là tại sao chưa thể trừ tiền trực tiếp từ tài khoản ngân hàng. Giải đáp vấn đề này, ông Lê Quang Hưng, Giám đốc kinh doanh Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thu phí tự động VETC nhận định:

Điều đó cho thấy, mô hình sử dụng ví điện tử liên kết như ví VETC là một giải pháp kỹ thuật hợp lý ở giai đoạn này, nhằm bảo đảm mục tiêu hết sức quan trọng là dòng xe cần lưu thông thông suốt, không xảy ra ùn tắc. Về vấn đề an toàn tài chính, ông Hưng cũng đưa ra một khẳng định quan trọng để giải tỏa lo ngại của người dân: "Khi khách hàng đã chuyển đổi sang tài khoản giao thông, thì tài khoản này không lưu trữ số dư. VETC không giữ tiền và cũng không có quyền truy cập vào số dư của người dùng. Dữ liệu người dùng cũng được cam kết bảo vệ theo các quy định pháp luật nghiêm ngặt như Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân". Trong quá trình triển khai, việc lắng nghe tiếng nói phản biện, đánh giá từ cộng đồng là vô cùng quan trọng. Ghi nhận từ thực tế, ông Nguyễn Đức Hoàng, quản trị diễn đàn Otofun chia sẻ:

Trong khi đó, từ một góc nhìn khác, ông Nguyễn Quốc Bình, đại diện diễn đàn OFFB, lại nêu lên mối quan tâm của những người dùng am hiểu về công nghệ:

Trước những phản ánh xác đáng này, các nhà cung cấp dịch vụ, đơn vị triển khai như VETC đã có hành động trợ giúp cụ thể. Ông Lê Quang Hưng cho biết: "Quá trình nhiều lần xử lý tình huống tương tự trước đây, chúng tôi hiểu rằng một bộ phận người dân sẽ gặp khó khăn trong khi chuyển đổi. Do đó, VETC đã và đang triển khai nhiều hình thức hỗ trợ trực tiếp tại các điểm công cộng như trạm thu phí, trung tâm đăng kiểm, tổ chức các đợt hỗ trợ lưu động, phối hợp với các đối tác lớn, huy động nhân viên giúp người dân thực hiện định danh tại chỗ, miễn phí và nhanh gọn".

Hành động này, cùng với những lợi ích rõ ràng về sự bảo vệ pháp lý và minh bạch trong quản lý chi tiêu, đang từng bước giúp dư luận hiểu rõ vấn đề, có sự đồng thuận cao trong xã hội

Hoàn thành chuẩn hóa tài khoản giao thông vào 1/10/2025 mới chỉ là bước đầu. Như chia sẻ của ông Lê Quang Hưng, đây chính là nền tảng để mở rộng một hệ sinh thái tiện ích toàn diện, bao gồm thanh toán (bãi đỗ xe, sân bay, xăng dầu), các dịch vụ trên hành trình (đăng kiểm, bảo hiểm, cứu hộ, nộp phạt) và liên kết các hệ thống quản lý như giám sát thiết bị, hành trình.

Tầm nhìn này được xây dựng trên một nền tảng công nghệ vững chắc. Việc VETC tuân thủ và triển khai dịch vụ dựa trên tiêu chuẩn công nghệ RFID do Bộ Giao thông vận tải (trước đây, nay là Bộ Xây dựng) lựa chọn ngay từ đầu, với độ chính xác hơn 99% và hoạt động ổn định trong mọi điều kiện thời tiết, chính là sự chuẩn bị nền móng cho một hệ sinh thái thông minh, mở rộng và bền vững.

Định hướng này hoàn toàn phù hợp với tầm nhìn của Cục Đường bộ Việt Nam và Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) về việc phát triển các bãi đỗ xe không dùng tiền mặt và tiến tới tích hợp vé giao thông công cộng. Nền tảng tài khoản giao thông định danh toàn dân chính là "đường ray" được lắp đặt, sẵn sàng chờ đón những "đoàn tàu" dịch vụ số của tương lai chạy trên đó.

Hành trình chuẩn hóa tài khoản giao thông quốc gia là một ví dụ rõ nét cho sự cộng hưởng hiệu quả giữa chủ trương của Nhà nước và năng lực thực thi của doanh nghiệp. Dự án không chỉ góp phần tạo nên một hệ thống giao thông thông thoáng, minh bạch và hiện đại, mà còn đang đặt những viên gạch nền tảng cho hạ tầng thanh toán số, thúc đẩy sự phát triển chung của nền kinh tế đất nước.