Trong thực tế, các vụ tấn công mạng thời gian vừa qua hầu hết được tiến hành dựa trên những lỗ hổng đã được công bố từ trước, tức là liên quan đến vấn đề chuẩn hóa và tuân thủ an toàn thông tin. Nhiều hệ thống đã biết tồn tại điểm yếu, song do được vá cấu hình chưa chuẩn hoặc vận hành thiếu cập nhật, vẫn để lộ sơ hở.

Chia sẻ về giải pháp giám sát, phát hiện sớm và ngăn chặn hành vi bất thường, ông Ngô Tuấn Anh - Trưởng Ban An ninh dữ liệu, Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia cho biết, theo kết quả khảo sát, có những lỗ hổng được phát hiện gần 10 năm trước, nhưng đến nay vẫn còn tồn tại trên khoảng 40% máy tính.

Điều này cho thấy một khi hacker tấn công một máy tính trong mạng thì hoàn toàn mã độc có thể lây lan sang 30 đến 40 máy tính khác. Nguy hiểm hơn, nếu trong số đó có máy tính của quản trị hệ thống thì toàn bộ máy chủ có thể bị chiếm quyền kiểm soát.

Từ thực tế này, Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia đang triển khai xây dựng bộ tiêu chuẩn cơ sở liên quan đến an ninh dữ liệu. Dự kiến trong thời gian tới, bộ tiêu chuẩn sẽ được đưa ra lấy ý kiến các ban, ngành nhằm hỗ trợ các đơn vị, trước mắt là các thành viên, công bố và áp dụng, qua đó nâng cao việc tuân thủ.

Dưới góc độ một công ty chuyên về bảo mật, trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân, ông Nguyễn Lê Thành, Nhà sáng lập, Chủ tịch điều hành Công ty bảo mật Verichains đã đưa ra một số khuyến nghị về quy trình doanh nghiệp nên áp dụng ngay sau khi phát hiện dữ liệu bị tấn công hoặc rò rỉ.

Ông cho rằng, cần xác định không có một hệ thống nào an toàn tuyệt đối. Hiện tại, đa số các đơn vị tấn công an ninh mạng hiện đại được tổ chức và hoạt động rất bài bản. Họ có động lực, mục tiêu và nguồn tại chính dồi dào.

“Các doanh nghiệp cần tư duy khác đi, phải xác định trong cả hệ thống thông tin thì đâu là "tài sản" quan trọng, cần thiết nhất. Từ đây, sử dụng thêm các biện pháp khác xoay quanh việc bảo vệ để trong trường hợp có sự cố xảy ra thì dữ liệu thất thoát không nhiều, lượng thông tin mất đi không quá giá trị và không gây ra những thiệt hại nghiêm trọng”, ông Nguyễn Lê Thành đưa ra lời khuyên.

Theo các chuyên gia công nghệ, bảo mật không phải là việc "mua phần mềm là xong", mà cần chiến lược tổng thể từ con người đến công nghệ. Phần lớn các tổ chức và doanh nghiệp Việt Nam vẫn ở mức trung bình hoặc trung bình-yếu về năng lực an ninh mạng, trong khi đối thủ tấn công lại thuộc nhóm có kỹ năng cao hoặc rất cao. Sự chênh lệch này khiến việc phòng vệ gần như luôn ở thế bất lợi, và đó chính là thách thức lớn nhất trong bảo mật hiện nay.

Do đó, ông Nguyễn Lê Thành khuyến cáo, các doanh nghiệp phải đặt ra nguyên tắc “phòng thủ theo rủi ro”. Không có hệ thống nào an toàn tuyệt đối, và hầu như, các doanh nghiệp chỉ an toàn trước những đối tượng có năng lực tấn công thấp hơn. Thay vì dàn trải nguồn lực bảo mật, doanh nghiệp cần tập trung bảo vệ tài sản trọng yếu.

Thí dụ, ngân hàng cần ưu tiên bảo vệ hệ thống tài chính, trong khi sàn giao dịch tiền số phải bảo vệ ví lưu trữ tài sản số… Tức là, chúng ta đặt ra tình huống có thể bị tấn công bất kỳ lúc nào, nhưng phải kiểm soát được mức độ thiệt hại để hoạt động kinh doanh vẫn tiếp tục, tránh “đánh sập” toàn bộ hệ thống.

Tuy nhiên, để làm được điều này, Chủ tịch điều hành Verichains nhấn mạnh, các doanh nghiệp cần phải đặc biệt coi trọng tư duy thiết kế hệ thống sao cho dù bị tấn công thì hậu quả cũng ở mức thấp nhất. “Doanh nghiệp có thể ẩn danh dữ liệu cá nhân bằng cách mã hóa hoặc thay thế thông tin định danh thật bằng mã số đại diện. Khi đó, dù dữ liệu bị lộ, kẻ tấn công cũng không thể truy ngược về danh tính người dùng, giúp giảm thiểu đáng kể rủi ro. Vụ việc CIC là ví dụ điển hình: nếu dữ liệu cá nhân được mã hóa hoặc tách riêng khỏi thông tin tín dụng, mức độ thiệt hại sẽ thấp hơn nhiều”, ông Thành dẫn chứng.

Vì thế, trong xây dựng hệ thống bảo mật, điều quan trọng không nằm ở việc đầu tư hệ thống thật đắt tiền, mà là tư duy thiết kế bảo mật ngay từ đầu để xác định phần nào là “tài sản tối quan trọng” và làm sao để nó chịu ảnh hưởng ít nhất khi có sự cố. Cách tiếp cận này không làm tăng nhiều chi phí, nhưng đòi hỏi người thiết kế hiểu sâu về quản trị rủi ro và kiến trúc hệ thống.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp phải thay đổi tư duy và cần loại bỏ niềm tin rằng hệ thống nội bộ có thể “tin tưởng tuyệt đối lẫn nhau”. Giải quyết bài toán bảo mật là cần phải áp dụng cơ chế xác thực, giám sát và giới hạn quyền truy cập cho mọi thành phần trong hệ thống. “An toàn thông tin và tấn công như mèo và chuột, luôn luôn có cách phá vỡ cái tốt mình đã làm, để từ đó mình làm tốt hơn nữa”, ông Thành nói.

Ông Nguyễn Đức Dũng - CEO Công ty TNHH Techcity cho rằng, điểm tích cực hiện nay là nhận thức về an toàn thông tin đang được cải thiện rõ rệt. Ngày càng nhiều tổ chức xem bảo mật không chỉ là chi phí, mà là một khoản đầu tư chiến lược. Các doanh nghiệp bắt đầu đưa yếu tố “security by design” - tức là thiết kế bảo mật ngay từ đầu - vào các dự án số hóa, thay vì vá lỗi sau khi xảy ra sự cố.

“Muốn chuyển đổi số bền vững thì phải coi an ninh mạng là phần lõi của hạ tầng số. Điều đó đòi hỏi ba yếu tố song hành: Công nghệ bảo mật hiện đại, quy trình quản trị an toàn, và năng lực con người. Nếu ba yếu tố này được đầu tư đồng bộ, Việt Nam hoàn toàn có thể vừa phát triển nhanh, vừa bảo đảm an toàn trong không gian mạng”, ông Nguyễn Đức Dũng nói.