Khẩn trương, quyết liệt đổi mới công tác xây dựng pháp luật nhằm kịp thời phục vụ, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới, trong đó có cuộc “sắp xếp lại giang sơn” là chủ trương với quyết tâm rất lớn của Đảng. Nhìn lại công tác xây dựng pháp luật trong thời gian qua, đất nước đã đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào. Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn không ít tồn tại, hạn chế.

Nghị quyết 66 - Văn kiện mở ra chân trời sáng tạo trong công tác lập pháp

Trong suốt tiến trình phát triển, Đảng ta luôn đặc biệt quan tâm đến công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật của Nhà nước. Gần đây nhất, ngay sau khi Nghị quyết 66-NQ/TW ra đời, Bộ Chính trị đã ban hành Quyết định số 288-QĐ/TW thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật do đích thân đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm làm Trưởng ban. Điều này cho thấy quyết tâm rất lớn của Đảng ta trong chủ trương đổi mới công tác xây dựng pháp luật.

Là một nhà nghiên cứu lý luận chính trị có nhiều kinh nghiệm và uy tín, trao đổi với phóng viên, TS Nhị Lê, Nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản cho rằng, có thể xem Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới là nghị quyết “đinh” trong “Bộ tứ trụ cột” (Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân). 

Theo TS Nhị Lê, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần khẳng định, thể chế là “điểm nghẽn” của “điểm nghẽn”. Vì vậy, trên hành trình đưa đất nước bước vào giai đoạn phát triển giàu mạnh, thịnh vượng và hùng cường, thể chế, pháp luật chính là “chìa khóa” giúp khơi thông mọi nguồn lực.

“Mục hóa giải những “cục nghẽn mạch” về thể chế nhằm xây dựng và kiến tạo môi trường và công cụ bảo đảm quyền và trách nhiệm làm chủ của Nhân dân song hành với sự ủy quyền quản lý, quản trị xã hội một cách dân chủ và hiện đại, kiến tạo sự phát triển quốc gia và phát triển xã hội thực sự dân chủ, bình đẳng, an toàn, minh bạch trên nền tảng pháp quyền và đạo đức”, TS Nhị Lê phân tích.

Trong tiến trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn nhận thức sâu sắc vai trò của thể chế, pháp luật đối với sự phát triển của đất nước. Đồng thời, Đảng đưa ra nhiều chủ trương, chính sách về hoàn thiện thể chế, pháp luật phù hợp với từng giai đoạn lịch sử và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tư duy, nhận thức lý luận về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa không ngừng được hoàn thiện. 

Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới là dấu mốc, là bước chuyển quan trọng. Lần đầu tiên Đảng ta ban hành một Nghị quyết chuyên đề về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó xác định các mục tiêu chủ yếu là: Xây dựng hệ thống pháp luật hoàn thiện, được thực hiện nghiêm minh, nhất quán; thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân…

Sau hơn 2 năm thực hiện Nghị quyết số 27, đến đầu những năm 2024, tuy công tác xây dựng pháp luật đã đạt được nhiều kết quả quan trọng nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế.

Đột phá thể chế, pháp luật để đất nước vươn mình

Trong bài viết với nhan đề: “Đột phá thể chế, pháp luật để đất nước vươn mình”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Để hiện thực hóa khát vọng vươn mình của dân tộc, chúng ta phải giải quyết nhiều việc, trong đó, một nhiệm vụ rất trọng tâm là phải tiếp tục quan tâm hoàn thiện thể chế, pháp luật để giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực, phát huy mọi tiềm năng, thế mạnh của đất nước, tận dụng mọi cơ hội phát triển. Chính vì thế, cùng với việc thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy, phấn đấu tăng trưởng kinh tế “hai con số”, công tác xây dựng và thi hành pháp luật phải được đổi mới căn bản. Đáp ứng đòi hỏi đó, ngày 30/4/2025, trong không khí thiêng liêng và hào hùng của dịp kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” - một Nghị quyết chuyên đề đặc biệt quan trọng với nhiều quyết sách chiến lược”.

Theo đó, Nghị quyết 66 đặt ra mục tiêu, đến năm 2030, Việt Nam có hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, khả thi với cơ chế tổ chức thực hiện nghiêm minh, nhất quán, bảo đảm cơ sở pháp lý cho hoạt động bình thường, liên tục, thông suốt của các cơ quan sau sắp xếp tổ chức bộ máy, tháo gỡ vướng mắc phát sinh từ thực tiễn, mở đường cho kiến tạo phát triển, huy động mọi người dân và doanh nghiệp tham gia vào phát triển kinh tế - xã hội để đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao.

Năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những “điểm nghẽn” do quy định pháp luật. Năm 2027, hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung, ban hành mới văn bản pháp luật bảo đảm cơ sở pháp lý đồng bộ cho hoạt động của bộ máy nhà nước theo mô hình chính quyền 3 cấp. Năm 2028, hoàn thiện hệ thống pháp luật về đầu tư, kinh doanh, góp phần đưa môi trường đầu tư của Việt Nam nằm trong nhóm 3 nước dẫn đầu ASEAN.

Đến năm 2045, Việt Nam có hệ thống pháp luật chất lượng cao, hiện đại, tiệm cận chuẩn mực, thông lệ quốc tế tiên tiến và phù hợp với thực tiễn đất nước, được thực hiện nghiêm minh, nhất quán, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân; thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội; quản trị quốc gia hiện đại với bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Tại Kỳ họp thứ 9 vừa qua, Quốc hội khóa XV thông qua 34 luật, 14 nghị quyết quy phạm pháp luật và cho ý kiến 6 dự án luật. Sự quyết tâm và trách nhiệm của Chính phủ, của Quốc hội trong nhiệm vụ triển khai Nghị quyết số 66 thể hiện ngay ở chất lượng của 54 dự thảo luật, nghị quyết được xem xét và thông qua tại Kỳ họp này khi tạo được sự đồng thuận rất cao từ các vị đại biểu Quốc hội.

Về nội dung này, TS Nhị Lê cho rằng, tính chỉnh thể và nội dung của những quyết sách đó cơ bản thể hiện theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 66-NQ/TW. Điều nhấn mạnh là, từ đổi mới tư duy xây dựng pháp luật đến đổi mới việc kiến tạo luật với sự xác quyết những vấn đề khung mang tính nguyên tắc, tăng cường phân cấp phân quyền, rút ngắn thời gian xây dựng, trình và thông qua luật; nhất là bảo đảm dễ triển khai, dễ thực hiện luật pháp… là bước tiến dài trong việc “thu hẹp” khoảng cách, “rút ngắn” thời hạn thể chế hóa quyết sách của Đảng và hiện thực hóa nó bằng hệ thống pháp luật, giải quyết những “điểm nghẽn” trong thực tiễn một cách thống nhất, khả thi và hiệu lực bằng pháp luật.

“Đó chính là tiến trình và thực lực xây dựng nền pháp quyền, dưới ngọn cờ của Đảng!”, TS Nhị Lê khẳng định và cho rằng, Nghị quyết số 66-NQ/TW là một trong những văn kiện mở ra chân trời sáng tạo trong công tác lập pháp và thời hạn hiện thực hóa đường lối và quyết sách của Trung ương Đảng có tính khả thi và kịp thời theo lộ trình.

“Hơn 50 dự thảo luật, nghị quyết được xem xét và thông qua tại Kỳ họp 9, Quốc hội khóa XV ngay sau khi Nghị quyết số 66 ra đời là minh chứng rõ nét nhất khẳng định sự đúng đắn, phù hợp, tính khả thi và hiệu quả của Nghị quyết”, TS Nhị Lê nhấn mạnh.

Những thành tựu đáng ghi nhận

Thời gian qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, công tác xây dựng pháp luật đã đạt nhiều kết quả tích cực. Trong bài viết với nhan đề: “Đột phá thể chế, pháp luật để đất nước vươn mình”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định, nước ta đã hình thành hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, cơ bản điều chỉnh tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, trong đó phải kể tới các bản Hiến pháp, các Luật, Bộ luật lớn về dân sự, kinh doanh, thương mại, hành chính, hình sự, tố tụng, giải quyết tranh chấp và khoảng 300 luật, bộ luật khác đang còn hiệu lực; tạo nền tảng pháp lý để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.

Ngay sau khi Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị được ban hành, Chính phủ, Quốc hội đã khẩn trương thể chế hóa Nghị quyết này bằng việc trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV xem xét, cho ý kiến và thông qua dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt, tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Nói về dự thảo nghị quyết này của Quốc hội, đại biểu Quốc hội Phạm Thị Thanh Mai (Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội) chia sẻ: “Có thể nói, chưa bao giờ chúng tôi nhận được một dự thảo nghị quyết với một tâm thế hết sức mong chờ như vậy. Trong nhiều lần thảo luận khi xây dựng các dự án luật, trong báo cáo đánh giá tác động của Chính phủ và trong nhiều cuộc giám sát, chúng ta cũng đã chỉ ra một trong những vấn đề rất bất cập đó là tổ chức thi hành pháp luật và có những nội dung chưa phù hợp với thực tiễn trong công tác xây dựng thể chế”, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai phân tích. Bà nhấn mạnh, với một tâm thế như vậy, khi Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị ban hành và quán triệt, “khi chúng tôi thảo luận tại tổ, các đại biểu Quốc hội vô cùng phấn khởi”.