Là tỉnh miền núi, biên giới phía Tây Bắc của Việt Nam, Điện Biên cũng là địa phương duy nhất của nước ta có đường biên giới chung với cả 2 quốc gia Lào và Trung Quốc, tổng chiều dài hơn 455km.

Điện Biên hiện có 1 cửa khẩu quốc tế (Tây Trang-Pang Hốc), 1 cửa khẩu quốc gia (Huổi Puốc-Na Son), 1 cửa khẩu phụ (Si Pa Phìn-Huổi Lá), 1 lối mở (Nậm Đích-Huổi Hịa) tiếp giáp 2 tỉnh bắc Lào (Phông-sa-lỳ và Luông-pha-bang), và 1 lối mở (A Pa Chải-Long Phú) tiếp giáp tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Đây là tiềm năng để các tỉnh Tây Bắc nói chung, Điện Biên nói riêng phát triển thương mại biên giới.

Với những điều kiện thuận lợi cho phát triển thương mại biên giới như vậy, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của tỉnh Điện Biên chủ yếu được thực hiện thông qua Cửa khẩu quốc tế Tây Trang (Điện Biên) - Pang Hốc (Phông-sa-lỳ) và Cửa khẩu quốc gia Huổi Puốc (Điện Biên) - Na Son (Luông-pha-bang).

Ông Vũ Hồng Sơn, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Điện Biên cho biết, thời gian qua, tỉnh đã tăng cường thông tin đến các doanh nghiệp và nhân dân vùng biên giới các chính sách, cơ chế ưu đãi về thuế suất thuế xuất nhập khẩu đối với hàng hóa có xuất xứ từ hai nước để được hưởng các ưu đãi về thuế suất theo quy định của pháp luật.

Hoạt động thương mại của cư dân hai bên biên giới đã bước đầu khai thác, phát huy lợi thế của các cửa khẩu, lối mở, góp phần tăng kim ngạch xuất nhập khẩu trên địa bàn.

Trong những năm qua, tỉnh Điện Biên đã chú trọng đẩy mạnh phát triển hạ tầng thương mại biên giới nhằm tận dụng và phát huy tối đa lợi thế mà kinh tế cửa khẩu đem lại cho địa phương, kỳ vọng đưa khu vực này trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của tỉnh.

Cửa khẩu quốc tế Tây Trang-Pang Hốc là một trong 2 cửa ngõ giao thương chính giữa tỉnh Điện Biên và các tỉnh bắc Lào. Năm 2023 sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua cửa khẩu này đã có nhiều khởi sắc, với tổng kim ngạch đạt trên 49,7 triệu USD, lượng phương tiện xuất nhập cảnh đạt hơn 13.000 lượt.

Hai tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cửa khẩu quốc tế Tây Trang duy trì ổn định, đạt xấp xỉ 9,4 triệu USD, với gần 2.800 lượt phương tiện xuất nhập cảnh.

Chia sẻ thông tin về hoạt động thông quan hàng hóa qua cửa khẩu này, ông Phạm Mạnh Dũng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan, Cửa khẩu Quốc tế Tây Trang cho biết, quá trình thông quan hàng hóa được tiến hành thuận lợi, nhanh chóng nhờ chính sách thông thoáng, các thủ tục thông quan với mức độ tự động hóa cao ở tất cả các khâu như: tiếp nhận, xử lý thông tin, ra quyết định thông quan...

Mặc dù hoạt động xuất nhập khẩu và thương mại biên giới đã có những tín hiệu tích cực hơn trong giai đoạn hậu Covid-19, song theo ông Vũ Hồng Sơn, Giám đốc Sở Công thương Điện Biên, kết quả ghi nhận được vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, mà một trong những nguyên nhân chính là do hệ thống hạ tầng thương mại biên giới còn rất hạn chế.

Cụ thể, hệ thống cơ sở hạ tầng, giao thông đi lại trên các xã biên giới còn nhiều khó khăn. Cửa khẩu Huổi Puốc - Na Son đã được nâng cấp lên cửa khẩu chính từ năm 2007 nhưng đường giao thông của hai bên đến cửa khẩu vẫn chưa thuận tiện cho việc vận chuyển hàng hóa, nhất là vào mùa mưa.

Quy hoạch Khu kinh tế cửa khẩu Tây Trang, cửa khẩu Huổi Puốc đã được phê duyệt nhưng thiếu nguồn vốn đầu tư, do vậy tiến độ triển khai thực hiện xây dựng các hạng mục công trình còn chậm và chưa đồng bộ.

Ngoài ra, căn cứ quy hoạch phát triển chợ biên giới Việt Nam-Lào đã được Chính phủ hai nước phê duyệt, tỉnh Điện Biên có 5 cặp chợ biên giới với Lào ưu tiên đầu tư đến năm 2020, tuy nhiên đến nay chưa triển khai đầu tư được cặp chợ nào do khó khăn về nguồn vốn.

Để thực hiện được các mục tiêu về kim ngạch xuất nhập khẩu và phát triển thương mại biên giới trong thời gian tới, tỉnh Điện Biên kiến nghị Chính phủ sớm bố trí nguồn vốn hỗ trợ cho đầu tư hạ tầng thương mại biên giới trong kế hoạch hằng năm.

Trước mắt, ưu tiên đầu tư xây dựng các cặp chợ biên giới theo quy hoạch đã được phê duyệt nhằm phục vụ nhu cầu hoạt động thương mại biên giới trên địa bàn tỉnh và đầu tư xây dựng tuyến đường giao thông ở khu vực biên giới một cách đồng bộ phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội, bằng 100% vốn ngân sách nhà nước.

Ông Vũ Hồng Sơn nhấn mạnh, việc phát triển các chợ biên giới có ý nghĩa quan trọng nhằm thúc đẩy hoạt động trao đổi, mua bán hàng hóa của cư dân khu vực biên giới hai bên. Sở Công thương đã nhiều lần đề nghị Chính phủ và Bộ Công thương sớm có nguồn vốn đề đầu tư vào các hạng mục này.

Việc phát triển các chợ biên giới có ý nghĩa quan trọng nhằm thúc đẩy hoạt động trao đổi, mua bán hàng hóa của cư dân khu vực biên giới hai bên.

Căn cứ quy hoạch phát triển mạng lưới chợ biên giới Việt Nam-Lào, hai bên đang xúc tiến triển khai tìm nguồn vốn xây dựng các chợ phiên biên giới tại các khu vực Si Pa Phìn - Huổi Lả, cửa khẩu quốc tế Tây Trang - Pang Hốc tiếp giáp biên giới tỉnh Điện Biên với tỉnh Phông-sa-lỳ và chợ Huổi Puốc - Na Son, tiếp giáp biên giới tỉnh Điện Biên với tỉnh Luông-pha-bang.

Liên quan đến hạ tầng thương mại khu vực biên giới giáp Trung Quốc, lãnh đạo Sở Công thương Điện Biên cho biết, giữa hai bên hiện có duy nhất một lối mở A Pa Chải-Long Phú, sau nhiều lần đề xuất thì đến nay đã đạt được bước thỏa thuận đầu tiên về việc sớm nâng cấp lối mở này lên thành cửa khẩu song phương. Nếu nâng cấp được lên thì sẽ tạo thuận lợi rất lớn cho doanh nghiệp xuất khẩu qua Trung Quốc, nhất là các doanh nghiệp ở khu vực các tỉnh biên giới phía bắc.

“Tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, có dân số rất đông, tiếp giáp Điện Biên là thành phố Phổ Nhĩ với số dân khoảng 12 triệu người. Đây là thị trường rất tiềm năng. Trong thời gian tới, tỉnh sẽ đẩy nhanh tiến độ việc nâng cấp lối mở A Pa Chải-Long Phú lên thành cửa khẩu song phương để tạo điều kiện cho việc tăng cường hoạt động trao đổi hàng hóa qua biên giới”, ông Vũ Hồng Sơn nhấn mạnh.

Giám đốc Sở Công thương Điện Biên cũng cho biết, mặc dù lối mở này vẫn chưa được nâng cấp, song đã có nhiều doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đăng ký kế hoạch xuất khẩu hàng hóa qua tuyến đường này trong tương lai. Trong khi đó, tỉnh Điện Biên có tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo, các doanh nghiệp phía Trung Quốc cũng rất mong sớm nâng cấp lối mở A Pa Chải-Long Phú để họ vận chuyển các thiết bị khi đầu tư phát triển điện gió ở Việt Nam.