Ông Phạm Hồng Sơn, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về các giải pháp phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, huy động nguồn lực phát triển kinh tế-xã hội, Bộ Tài chính đã chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tích cực thực hiện các giải pháp liên quan đến phát triển thị trường chứng khoán, trong đó có nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ Cận biên lên Mới nổi để thu hút vốn đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài.

Để chuẩn bị cho tiến trình nâng hạng, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết Luật Chứng khoán 2019 và các văn bản hướng dẫn thi hành, cũng như Luật Đầu tư 2020, Luật Doanh nghiệp 2020 đã từng bước đáp ứng tiêu chuẩn nâng hạng thị trường, gồm: tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài; tạo điều kiện thuận lợi cho dòng vốn đầu tư; đơn giản hóa thủ tục đăng ký và mở tài khoản cho nhà đầu tư; tăng cường đưa vào thị trường các công cụ tài chính mới để đa dạng hóa các sản phẩm đầu tư; và tăng cường khả năng tiếp cận thông tin minh bạch và công bằng cho nhà đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, cơ quan quản lý thị trường thường xuyên tổ chức đối thoại với các định chế đầu tư trong và ngoài nước, các tổ chức cung cấp chỉ số, các ngân hàng lưu ký và các thành viên thị trường, để trao đổi, cập nhật nhằm kịp thời nắm bắt thông tin về vấn đề thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư tài chính quốc tế, các tổ chức cung cấp dịch vụ chứng khoán, cũng như làm rõ các yêu cầu, tiêu chí đánh giá của các tổ chức xếp hạng thị trường, từ đó có các giải pháp, chính sách sửa đổi, hoàn thiện phù hợp với điều kiện thị trường Việt Nam.

“Dựa trên các tiêu chí mà các tổ chức xếp hạng yêu cầu, Việt Nam đã đạt được nhiều tiêu chí quan trọng, song vẫn còn một số tiêu chí cần tiếp tục được hoàn thiện, trong đó có việc nâng cao tính minh bạch và chất lượng công bố thông tin của các doanh nghiệp tham gia trên thị trường. Đây cũng là nền tảng cho thị trường hoạt động lành mạnh, ổn định và bền vững”, ông Sơn nói.

Thực tế, yêu cầu về minh bạch thông tin và giới hạn sở hữu nước ngoài là hai trong các tiêu chí quan trọng để nâng hạng thị trường chứng khoán theo tiêu chí của MSCI và FTSE Russell.

Về vấn đề minh bạch thông tin, yêu cầu khi công bố thông tin là phải bảo đảm tính minh bạch theo nguyên tắc:

• Phải đầy đủ, chính xác, không xuyên tạc, bóp méo hoặc có những hành vi cố ý gây hiểu nhầm;
• Phải được công bố kịp thời và liên tục;
• Lập và công bố phù hợp với chuẩn mực kế toán, đảm bảo dễ hiểu, đáng tin cậy và có thể so sánh được;
• Đảm bảo công bằng đối với các đối tượng nhận thông tin công bố, không có sự phân biệt giữa các đối tượng;
• Đối tượng công bố phải có trách nhiệm với thông tin công bố về hình thức, nội dung cũng như tính minh bạch của thông tin.

Nhưng theo đánh giá của MSCI và FTSE Russell, các thông tin về thị trường chứng khoán Việt Nam thường không có bản tiếng Anh, hoặc không đủ chi tiết.

Để cải thiện tình trạng này, các cơ quan quản lý đã nghiên cứu, sửa đổi các quy định về công bố và minh bạch thông tin dần tiệm cận với chuẩn mực và xu hướng thế giới tại Luật Chứng khoán năm 2019, Nghị định 155/2020 của Chính phủ và Thông tư 96/2020 của Bộ Tài chính.

Với quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật trên, việc công bố thông tin bằng tiếng Việt và tiếng Anh được áp dụng với Sở Giao dịch chứng khoán, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC). Các đối tượng khác được khuyến khích công bố thông tin bằng tiếng Anh.

Hiện nhiều doanh nghiệp đã chủ động trong việc công bố thông tin bằng tiếng Anh, riêng nhóm VN30 đã có 100% doanh nghiệp công bố thông tin bằng tiếng Anh.

Thời gian tới, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ tiếp tục đề xuất sửa đổi các văn bản pháp lý liên quan để bảo đảm thị trường chứng khoán tăng tính minh bạch, công khai, bền vững, hỗ trợ cho tiến trình nâng hạng.

Với tiêu chí về “Chu kỳ thanh toán (DvP)” - vốn được FTSE Russell đánh giá là “Còn hạn chế” (Restricted) do thông lệ thị trường Việt Nam thực hiện việc kiểm tra trước giao dịch để bảo đảm có sẵn tiền trước khi thực hiện giao dịch, dẫn tới thị trường không có các giao dịch thất bại (failed trades), và khiến tiêu chí “Thanh toán - các chi phí liên quan đến giao dịch thất bại” không được đánh giá - thì bản thân tổ chức xếp hạng cũng cho biết Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã thể hiện nhiều động thái tích cực trong việc tìm kiếm giải pháp có thể triển khai để gỡ bỏ yêu cầu cần ký quỹ trước giao dịch (pre-funding).

Hiện hệ thống giao dịch chứng khoán KRX đang được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đặt mục tiêu đi vào vận hành vào cuối tháng 12/2023. Hệ thống này sẽ là cơ sở về mặt kỹ thuật cho việc không cần yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải có đủ 100% tiền trong tài khoản trước khi mua chứng khoán. Về lâu dài, việc triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP), trong đó ngân hàng lưu ký được là thành viên thanh toán bù trừ, sẽ giải quyết được vấn đề ký quỹ (pre-funding).

Ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC), cho rằng việc áp dụng mô hình Đối tác bù trừ trung tâm (CCP) với sự chấp thuận của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, trong đó ngân hàng lưu ký phải là thành viên bù trừ, bên cạnh các thành viên bù trừ là các công ty chứng khoán, sẽ là phương án tối ưu để xử lý vướng mắc ký quỹ (pre-funding).

Các chuyên gia thuộc bộ phận nghiên cứu của Công ty chứng khoán SSI (SSI Research) đánh giá việc nâng hạng sẽ mang lại vị thế mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời thu hút nguồn vốn đầu tư.

Tuy nhiên, quá trình này đòi hỏi nhiều nỗ lực tổng thể của toàn bộ các thành viên tham gia thị trường, trong đó không chỉ có các cơ quan quản lý mà đến từ các công ty chứng khoán, các quỹ đầu tư, ngân hàng lưu ký và cả các ngân hàng thương mại tham gia.

Về vĩ mô, bà Nguyễn Hoài Thu, Tổng giám đốc Điều hành Quỹ đầu tư Chứng khoán của VinaCapital, cho biết Chính phủ đang điều hành kinh tế tốt với mức tăng trưởng kinh tế và ổn định vĩ mô cao hơn các nước trong khu vực. Điều này được thế giới ghi nhận, như tạp chí Global Finance 2023 đánh giá Thống đốc Ngân hàng Nhà nước ở mức cao nhất (A+), ngang với ông Thomas J. Jordan - Thống đốc Ngân hàng Trung ương Thụy Sĩ (SNB).

Môi trường đầu tư-kinh doanh nước ta cũng có nhiều cải thiện tích cực, với chỉ số Minh bạch tăng đáng kể so với 5 năm trước đây. Điều này đã giúp việc kêu gọi vốn đầu tư trực tiếp (FDI) vào Việt Nam đạt được mức tăng cao và đều đặn, ít bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Đáng lưu ý, chất lượng FDI cũng được cải thiện, tập trung vào các ngành công nghệ cao với nhiều giá trị gia tăng hơn trước đây.

Do đó, điều quan trọng là Việt Nam cần tiếp tục duy trì chính sách phát triển kinh tế ổn định, bền vững và làm cho môi trường kinh doanh ngày càng thân thiện với nhà đầu tư hơn, giảm bớt các rào cản kỹ thuật để các nhà đầu tư nước ngoài cảm thấy được chào đón và tạo điều kiện thuận lợi để cạnh tranh bình đẳng với nhà đầu tư trong nước.