HIỆP ĐỊNH PARIS 1973 - BƯỚC NGOẶT TRONG CUỘC KHÁNG CHIẾN CỨU NƯỚC CỦA DÂN TỘC

Hiệp định Paris được ký kết cách đây tròn nửa thế kỷ (27/1/1973-27/1/2023) đã kết thúc thắng lợi cuộc đàm phán dài nhất, phức tạp nhất trong lịch sử ngoại giao Việt Nam để chấm dứt cuộc chiến tranh dài nhất trong thế kỷ XX.

Thắng lợi này có ý nghĩa chiến lược, tạo nên cục diện mới để quân và dân ta tiến lên “đánh cho ngụy nhào” với đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước, mở ra kỷ nguyên hòa bình, độc lập, thống nhất và phát triển ở Việt Nam.

Chiến thắng vĩ đại này là kết tinh thành quả đấu tranh kiên cường, bất khuất và hy sinh vô cùng to lớn của quân và dân ta trên mặt trận chính trị, quân sự và ngoại giao dưới sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ Đồng khởi Bến Tre năm 1960, đến Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968, Tiến công chiến lược xuân-hè năm 1972 và chiến thắng vang dội 12 ngày đêm “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”.

Hiệp định Paris không chỉ là thắng lợi của nhân dân Việt Nam, mà còn đi vào lịch sử cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập, tự do, tiến bộ và công lý.

Thư Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Bộ Chính trị ngày 9/4/1968, căn dặn việc chuẩn bị cho cuộc gặp gỡ Việt-Mỹ trước Hội nghị Paris. (Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh)

Hội nghị Paris đã diễn ra trong bối cảnh như thế nào?

Để đi đến đàm phán, nhân dân 2 miền đất nước, dưới sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã từng bước kiên trì và bền bỉ, anh dũng và kiên cường phá tan mọi âm mưu,...

Quá trình đàm phán tại Paris đã trải qua những giai đoạn nào?

Cuộc đàm phán tại thủ đô Paris, Pháp, kéo dài gần 5 năm, trải qua 2 giai đoạn: đàm phán 2 bên (từ tháng 5 đến tháng 10/1968); đàm phám 4 bên (từ tháng 11/1968 đến ngày 27/1/1973).

Vì sao Paris được chọn làm địa điểm để tổ chức hội nghị về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam?

Thắng lợi của quân và dân ta trong Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 đã làm lung lay ý chí xâm lược của đế quốc Mỹ. Trong tình hình đó, ngày 31/3/1968, Tổng thống Mỹ Johnson đã tuyên bố: Hy vọng đi tới hội nghị hòa bình với tinh thần “tìm kiếm một nền hòa bình trong danh dự”.

Ngày 3/4/1968, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra tuyên bố sẵn sàng cử đại diện tiếp xúc với Mỹ. Tuy nhiên phải mất 30 ngày, hai bên mới thỏa thuận, thống nhất được địa điểm họp ở Paris theo sáng kiến của Việt Nam.

Theo thông tin trong cuốn Hội nghị Paris về Việt Nam - Nhìn lại, 1968-1973 của Nhà xuất bản Thế giới, sau khi cân nhắc nhiều địa điểm, cuối cùng Việt Nam và Mỹ đã quyết định tiến hành cuộc đàm phán tại thủ đô Paris của Pháp. Đối với Việt Nam, tuy Paris xa xôi và tốn kém nhưng lại là địa bàn thuận lợi để tranh thủ dư luận quốc tế ủng hộ cuộc đấu tranh chính nghĩa của Việt Nam. Khó khăn về hậu cần của đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam được khắc phục với sự hỗ trợ của Đảng Cộng sản Pháp và cộng đồng người Việt.

Ngoài ra, vào thời điểm đó, Paris được coi là trung tâm báo chí của châu Âu. Tại đây, các đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam có điều kiện tiếp xúc với báo chí quốc tế nhiều hơn so với từ Hà Nội hay thông qua Đài phát thanh Giải phóng ở miền nam Việt Nam. Các hoạt động này đã tăng cường tình đoàn kết giữa đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và đoàn Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam.

Nội dung cơ bản của Hiệp định Paris 1973 là gì?

Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam có 9 chương, 23 điều, gồm 4 loại điều khoản chính.

Hội nghị Paris và Hiệp định Paris 1973 để lại những bài học sâu sắc gì?

Hội nghị Paris và Hiệp định Paris để lại cho chúng ta nhiều bài học sâu sắc, có ý nghĩa to lớn trong tình hình hiện nay. Trước hết, sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng ta đã mở ra...

Hiệp định Paris có ý nghĩa như thế nào đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn cách mạng mới?

Các bài học của Hội nghị Paris là hành trang quý giá để Việt Nam vững bước tiến vào giai đoạn hội nhập quốc tế, đưa quan hệ hữu nghị và hợp tác với tất cả các đối tác đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững, củng cố, nâng cao thế và lực của đất nước.

Bà Nguyễn Thị Bình, Bộ trưởng Ngoại giao kiêm Trưởng đoàn đàm phán của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền nam Việt Nam tham gia Hội nghị Paris (Trích video gửi tới Cuộc gặp gỡ hữu nghị “Hiệp định Paris 1973 - Ôn lại quá khứ, hướng tới tương lai” do Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam tổ chức):

Cuộc chiến đấu anh dũng, kiên cường của nhân dân Việt Nam đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ, rộng rãi của thế giới, buộc chính quyền Mỹ đi vào đàm phán và ký kết Hiệp định Paris về Việt Nam.

Chúng tôi còn ghi nhớ những người bạn Mỹ tự thiêu để phản đối chiến tranh, chúng tôi cũng không bao giờ quên hàng triệu người ở khắp nơi trên thế giới đã bất chấp bị đàn áp, tù tội để tuần hành và biểu tình đòi Mỹ chấm dứt chiến tranh tại Việt Nam. Tất cả sự đoàn kết và ủng hộ của các bạn là sức mạnh giúp chúng tôi trên chiến trường cũng như trên bàn Hội nghị trong những ngày đấu tranh gay go, khốc liệt.

Một lần nữa rất cảm ơn những người bạn, những người chiến sĩ hòa bình đòi công lý trên thế giới đã ủng hộ Việt Nam chống Mỹ, cứu nước.

Tôi mong rằng các đồng chí vẫn duy trì tình cảm đó đối với chúng tôi, ủng hộ Việt Nam trong giai đoạn mới, giai đoạn bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước phát triển.

Bà Nguyễn Thị Bình cùng bạn bè quốc tế. (Ảnh: Thủy Nguyên)

Bà Nguyễn Thị Bình cùng bạn bè quốc tế. (Ảnh: Thủy Nguyên)

Ông Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, phát biểu tại Hội thảo khoa học “50 năm Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam - Ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm”:

Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, Hiệp định về việc lập lại hòa bình, thực hiện hòa hợp dân tộc ở Lào (còn gọi là Hiệp định Viêng Chăn) cũng được ký kết (2/1973), mở ra trang sử mới và là tiền đề trực tiếp dẫn tới thắng lợi trọn vẹn của cách mạng Lào vào năm 1975. Hiệp định Paris cũng tạo điều kiện thuận lợi để cuộc cách mạng giải phóng dân tộc của nhân dân Campuchia tiến lên giành thắng lợi vào tháng 4/1975. Với việc quân đội Mỹ rút khỏi khu vực, Tổ chức Hiệp ước Đông Nam Á (SEATO) giải thể đã mở ra một cục diện mới và xu thế hòa bình, trung lập ở Đông Nam Á. Đây cũng là đóng góp to lớn của phong trào cách mạng Việt Nam cho cuộc đấu tranh vì hòa bình, tiến bộ và giải phóng dân tộc của nhân dân thế giới. 

Hiệp định Paris đã tạo ra điều kiện và môi trường thuận lợi để nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thiết lập quan hệ ngoại giao với các nước, tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế cho cuộc đấu tranh vì hòa bình, chính nghĩa và thống nhất đất nước của nhân dân Việt Nam. Đây là nền tảng quan trọng để bước vào thời kỳ Đổi mới, chúng ta khai thông, nối lại và bình thường hóa các mối quan hệ đối ngoại, phá bỏ sự bao vây, cô lập, cấm vận, mở ra giai đoạn hội nhập sâu rộng vào khu vực và thế giới, góp phần nâng cao vị thế, uy tín của nước ta trên trường quốc tế.

Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn phát biểu tại Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam:

Thắng lợi của nhân dân Việt Nam tại Hội nghị Paris không tách rời tình đoàn kết trong sáng, sự ủng hộ chí tình về vật chất và tinh thần của nhân dân và bè bạn khắp năm châu. Chúng ta luôn ghi nhớ và biết ơn chân thành các nước xã hội chủ nghĩa, bạn bè quốc tế và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới đã sát cánh ủng hộ, giúp đỡ nhân dân Việt Nam trong suốt cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Ông Phan Anh Sơn, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam tại Cuộc gặp gỡ hữu nghị “Hiệp định Paris 1973 - Ôn lại quá khứ, hướng tới tương lai”:

Chúng ta luôn khắc ghi trong tim tình đoàn kết quốc tế cao cả, sự ủng hộ chí nghĩa, chí tình của hàng triệu người, không kể màu da, tôn giáo ở các nước có chế độ chính trị-xã hội khác nhau trên khắp năm châu, từ người dân lao động bình thường đến các các nhà hoạt động chính trị, nghị sĩ, nghệ sĩ, trí thức, nhà báo..., những người đã cùng nhau hình thành một mặt trận nhân dân thế giới rộng lớn chưa từng có ủng hộ Việt Nam.

Bà Hélène Luc, Chủ tịch danh dự Hội Hữu nghị Việt-Pháp:

...50 năm đã trôi qua kể từ ngày ký Hiệp định Paris, nhưng những tình cảm và niềm vui trong tôi vẫn nguyên vẹn.

...Nhiệm vụ của chúng tôi ở Pháp là chung tay hỗ trợ các bạn trong điều kiện mới, luôn trên tinh thần hữu nghị và đoàn kết như chúng tôi đã làm từ trước đến nay. Tình cảm tôi dành cho Việt Nam khi mới 15 tuổi như thế nào, đến nay vẫn không thay đổi. Đây cũng là điều tôi đã truyền lại cho hai con của mình và tôi sẽ cố gắng tiếp tục đồng hành lâu nhất có thể với thế hệ trẻ của hai nước chúng ta...

Bà Hélène Luc là đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, nguyên Thượng nghị sĩ, nguyên Chủ tịch nhóm nghị sĩ hữu nghị Đảng Cộng sản Pháp tại Thượng viện, Chủ tịch danh dự Hội Hữu nghị Pháp-Việt.

Bà là phu nhân của ông Louis Luc, cố Thị trưởng thành phố Choisy-le-Roi của tỉnh Valde Marne. Trường cán bộ của Đảng Cộng sản Pháp đặt tại thành phố này đã được sử dụng làm nơi lưu trú của phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong 5 năm đàm phán Hiệp định Paris. Thành phố Choisy-le-Roi cũng đã kết nghĩa với quận Đống Đa, Hà Nội trong nhiệm kỳ của ông Louis Luc.

Năm 2005, Hội Hữu nghị Pháp-Việt đã tổ chức tại Thượng viện Pháp ở Paris Hội nghị quốc tế đầu tiên về nạn nhân chất độc da cam Việt Nam. Khi đến thăm Làng Hữu nghị Vân Canh và Trung tâm Điều trị các cháu nạn nhân chất độc da cam tại tỉnh Thái Bình, bà Hélène Luc đã vận động xây dựng một trung tâm đào tạo cán bộ phục hồi chức năng và xây dựng một phòng thí nghiệm nghiên cứu về dioxin.

Ông John McAuliff, Giám đốc điều hành Quỹ Hòa giải và Phát triển (FRD):

Hiệp định Paris là bước tiến quan trọng, tạo ra thế và lực mới cho cuộc chiến đấu của nhân dân Việt Nam, tạo bước đà quan trọng dẫn đến thắng lợi lịch sử năm 1975. Hiệp định này cũng giúp củng cố niềm tin của các lực lượng tiến bộ và nhân dân yêu chuộng hòa bình cũng như các dân tộc bị áp bức đối với sự nghiệp đấu tranh chính nghĩa và sức mạnh của tình đoàn kết quốc tế. Dù đã 50 năm trôi qua, ý nghĩa lịch sử của sự kiện ký kết Hiệp định Paris vẫn còn vẹn nguyên giá trị.

Ông Rabin Deb, Ủy viên Hội đồng Cố vấn Tổ chức Hòa bình Đoàn kết toàn Ấn Độ:

Cả thế giới đều dõi theo những bước đi của Việt Nam - một quốc gia nhỏ bé chống lại đế quốc hùng mạnh bậc nhất thế giới. Tôi rất vui mừng được chứng kiến chặng đường dài mà Việt Nam đã trải qua, tôi cũng thấy rõ tình đoàn kết mà bạn bè quốc tế dành cho Việt Nam không hề thay đổi. Tất cả vẫn vẹn nguyên như hơn 50 năm về trước, khi những tiếng hô vang “Việt Nam, Việt Nam” và các phong trào đoàn kết với Việt Nam lan tỏa trên toàn Ấn Độ cũng như tại các quốc gia khác trên thế giới.

Ngày 13/1/2023, tại Hà Nội, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam tổ chức gặp gỡ và giao lưu những nhân chứng lịch sử của Hiệp định Paris 1973. Trong khuôn khổ sự kiện, các đại biểu quốc tế đến đặt vòng hoa, vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh và thăm Khu di tích tại Phủ Chủ tịch. (Ảnh: Thành Đạt)

Ngày 13/1/2023, tại Hà Nội, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam tổ chức gặp gỡ và giao lưu những nhân chứng lịch sử của Hiệp định Paris 1973. Trong khuôn khổ sự kiện, các đại biểu quốc tế đến đặt vòng hoa, vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh và thăm Khu di tích tại Phủ Chủ tịch. (Ảnh: Thành Đạt)

Ngày xuất bản: Ngày 26/01/2023
Tổ chức thực hiện: NGỌC THANH - TRƯỜNG SƠN
Thực hiện: CHÍ TRUNG - HOÀNG HÀ - BÔNG MAI - THÀNH ĐẠT
Nguồn tư liệu: Ban Tuyên giáo Trung ương; Bộ Ngoại giao; Trung tâm Lưu trữ quốc gia III; Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam; Báo Nhân Dân; TTXVN; Hội nghị Paris về Việt Nam - Nhìn lại, 1968-1973 (Nhà xuất bản Thế giới); Hội nghị Pari - Cánh cửa đến hòa bình (Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật); Hiệp định Paris 1973 - Bước ngoặt tiến tới hòa bình (Nhà xuất bản Thông tấn).