Từ lâu nay, việc thu hút các đoàn quốc tế đến quay phim là một cách quảng bá du lịch, đóng góp cho sự phát triển kinh tế hiệu quả tại nhiều quốc gia.

Báo cáo Xu hướng du lịch 2023 của Expedia cho thấy, có tới xấp xỉ 67% số du khách toàn cầu được hỏi chọn điểm đến và 39% xây dựng lịch trình từ nguồn cảm hứng mà những bộ phim mang lại để khám phá những bối cảnh hấp dẫn trong thực tế, để trực tiếp tương tác với cộng đồng địa phương và đắm mình trong không gian văn hóa được miêu tả, tái hiện trên màn ảnh. Chính vì lẽ đó, nhiều điểm đến đã coi sản xuất phim là một lĩnh vực quan trọng để thúc đẩy nền kinh tế.

Quá trình quay phim đòi hỏi thuê đội ngũ làm phim và sử dụng dịch vụ địa phương, chi tiêu cho ăn ở và phương tiện đi lại. Nguồn tiền này kích thích kinh tế địa phương, tạo cơ hội việc làm, khuyến khích sự phát triển của các ngành hỗ trợ như du lịch và vận tải. Theo bà Phan Cẩm Tú - đại diện Hiệp hội Xúc tiến và Phát triển điện ảnh (VFDA), sản xuất phim mang lại lợi ích kinh tế, việc làm cho rất nhiều đối tượng. Đoàn làm phim truyền hình chi tiêu trung bình 85 nghìn USD/ngày/một địa điểm. Con số tương ứng cho đoàn phim điện ảnh là 100 nghìn USD, 15-35 nghìn USD cho mỗi ngày ghi hình phim tài liệu hoặc phim kinh phí thấp.

Thế nhưng, mặc dù Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẳng định việc thu hút đoàn phim nước ngoài vào Việt Nam, qua đó quảng bá hình ảnh đất nước con người là chủ trương lớn và xuyên suốt, song trên thực tế số lượng dự án chọn nước ta là điểm dừng chân vẫn chưa nhiều.

Theo số liệu thống kê của Cục Điện ảnh, chỉ có 256 dự án sản xuất phim có yếu tố nước ngoài (bao gồm các phim hợp tác sản xuất giữa Việt Nam và nước ngoài, phim nước ngoài chọn dải đất hình chữ S để sử dụng dịch vụ sản xuất và thực hiện cảnh quay) trong suốt 10 năm qua.

Những con số lạc quan nhất thuộc về 37 dự án trong năm 2016, 35 dự án của năm 2019 và 30 dự án thuộc năm 2020. Sau đại dịch Covid-19, số đầu phim vào Việt Nam giảm đi đáng kể, với 7 dự án cho năm 2021 và vỏn vẹn 2 dự án cho nửa đầu 2023.

Nguyên nhân thì có khá nhiều nhưng chúng ta đang thiếu hụt điều quan trọng nhất - chính sách ưu đãi sản xuất phim.

Bà Nguyễn Phương Hòa, Cục trưởng Hợp tác quốc tế (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) chỉ ra thực trạng “chưa có chính sách ưu đãi hoặc đơn giản hóa thủ tục hành chính nhằm thu hút và hỗ trợ các đoàn phim nước ngoài vào Việt Nam” đã đẩy chúng ta vào thế bất lợi hơn trong việc cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực. Khi ngay cả các cường quốc điện ảnh cũng đã xây dựng chính sách ưu đãi dưới nhiều hình thức đa dạng như miễn phí bối cảnh quay, hoàn tiền mặt với chi phí sản xuất, miễn giảm thuế…

Thế nhưng, Luật Điện ảnh sửa đổi 2022 vẫn chỉ dành đôi dòng ngắn ngủi trong Điều 41 với nội dung “tổ chức nước ngoài sản xuất phim sử dụng bối cảnh quay tại Việt Nam, các dịch vụ sản xuất phim do tổ chức của Việt Nam cung cấp được ưu đãi về thuế theo quy định của pháp luật về thuế”.

Và thủ tục rõ ràng, thuận lợi, có chính sách ưu đãi hấp dẫn về thuế, về số phần trăm trả lại chi phí chi tiêu tại Việt Nam theo thông lệ quốc tế là điều cần được quy định cụ thể trong các văn bản dưới luật thì vẫn còn phải… tiếp tục chờ đợi!

Từ góc nhìn của nhiều chuyên gia, để trải thảm gọi mời các đoàn phim quốc tế vào Việt Nam, hàng loạt chính sách, giải pháp đang chờ đợi được hoạch định và triển khai cấp tốc.

Không chỉ dừng lại ở ưu đãi về thuế, cần áp dụng những ưu đãi tài chính khác như miễn phí sử dụng địa điểm quay, bãi đỗ xe; cắt giảm thủ tục hành chính rườm rà, không cần thiết; thông tin về quy trình, thủ tục xin giấy phép phải công khai, rõ ràng, tập trung tại một đầu mối duy nhất…

Ngoài ra, việc thành lập một cơ quan chuyên trách ở từng địa phương như Film Office để hỗ trợ quản trị và quảng bá sản xuất phim, tương đồng với mô hình hiện tại mà Mỹ, Singapore đang áp dụng cũng là một gợi ý tích cực.

Trong Hội thảo Dự án cộng đồng điện ảnh Hàn Quốc - ASIAN, một châu Á trong phim, nhà sản xuất Michael Lake từng khẳng định: “Hiện nay, điện ảnh Mỹ có xu hướng chọn quay tiền kỳ tại châu Á, thay vì 60% tại Mỹ như trước đây. Được thiên nhiên ưu đãi quá nhiều cảnh đẹp, lại có lợi thế nhân công giá rẻ, nên nếu có chính sách khuyến khích phù hợp, nếu phát triển được đội ngũ nhân sự chất lượng cao, đạt chuẩn quốc tế thì chắc chắn Việt Nam sẽ là sự lựa chọn hàng đầu của chúng tôi”.