“Rạng sáng 22/12, Bệnh viện Bạch Mai gần như bị hủy diệt”, Giáo sư Đỗ Doãn Đại mở đầu câu chuyện về ký ức của 50 năm trước trên căn gác nhỏ tại 34 Yết Kiêu. Suốt hơn 4 ngày máy bay quần nát bầu trời Hà Nội, những quả bom đã thả trúng cổng trước bệnh viện, cây cối chết rạp, nhà cửa đổ nát, điện tắt ngóm. Thời tiết miền bắc rét đậm, mưa phùn.

Nhà giáo sư Đại lúc đó ở ngay bên cạnh bệnh viện. Ông tất tả chạy sang, lao vào khu hậu cần. Nhà bếp ngổn ngang, nồi niêu xoong chảo đồ dùng bị phá hủy. Người phụ trách bếp ăn lúc đó là bác Xương hỏi Giáo sư Đại: “Bây giờ chúng ta phải làm gì?”. Giáo sư bình tĩnh nói: “Nhà bếp vẫn phải đỏ lửa, phải dọn dẹp hết cho tôi những chỗ đổ nát để có khoảng trống nấu 3-4 chảo cháo. Tôi sẽ ký giấy xuất đường để có cháo ăn với đường. Mấy chảo cháo sẽ giúp mọi người ấm lòng”.

Khoa Dược cũng ngập chìm trong đống bụi bặm, đổ nát, nhưng đây là nơi sản xuất huyết thanh để cứu bệnh nhân. Giáo sư chỉ đạo gấp: “Anh em dọn dẹp lại và tiếp tục sản xuất để có huyết thanh dùng. Nếu giặc còn ném bom thì ta vẫn phải cần có huyết thanh để cứu chữa nạn nhân”.  

Hoang tàn nhất là khu phía trung tâm bệnh viện. Hơn một nửa bị bom đánh sập. Bom dội qua tầng 2 xuống tầng 1 và khoét sâu vào tầng hầm, lấp kín mọi lối ra vào. Các khu khoa Ngoại, khoa Sản, khoa Tai Mũi Họng đều bị bắn phá, mọi dụng cụ đều hư hỏng, vùi lấp. Nơi tổn thất và đau thương nhất là 2 khoa Nội tổng hợp và khoa Da liễu.

Sau ít phút bàng hoàng, Đội phó Đội tự vệ Nguyễn Thị Cúc (sinh năm 1947) công tác tại khoa Da liễu may mắn sống sót gào khóc chạy sang khu bị bom đánh sập tìm kiếm đồng đội. Mặc máy bay gầm rít trên bầu trời, họ lao vào tìm kiếm bệnh nhân trong đống đổ nát.

“Tiếng kêu gọi "Cha mẹ, anh em ơi! cứu con!" với đến xé lòng. Có khe hở nào là chúng tôi dùng búa xà beng đục bê tông, lấy chỗ cho nạn nhân thở. Một lỗ nhỏ phải thay nhau đục gần một ngày mới thông. Đau lòng nhất khi nghe thấy tiếng em Thúy sinh viên năm 3 thực tập kêu cứu: “Các anh chị ơi cứu chúng em với. Bác sĩ Kết chết rồi, chúng em đang mắc kẹt” - Chúng tôi không ai cầm được nước mắt, thay nhau đục đào cuốc đất, mệt uống nước, đói ăn mẩu bánh mì. 2 bàn tay phổng rộp lên. Được người nào chúng tôi đưa lên. Bệnh nhân cần phẫu thuật được chuyển sang Bệnh viện Việt Đức và Bệnh viện Y học cổ truyền ở Nguyễn Bỉnh Khiêm”, bà Cúc nghẹn ngào nhớ lại.

Vóc dáng nhỏ bé chưa tới 40 ký, nhưng bà Cúc xăm xăm cõng nạn nhân nặng gấp rưỡi trọng lượng cơ thể mình đưa vào cấp cứu ở tầng hầm chưa bị đánh sập. Là Bí thư chi đoàn khoa Da liễu, Ban Chấp hành đoàn của bệnh viện, rất thân thiết với các đồng nghiệp, bà Cúc nhiều lúc khóc đến ngất xỉu vì quá đau đớn. Những người bạn vừa mới tối qua còn nói chuyện, gửi gắm bao nhiêu ước vọng nay đã nằm dưới đống đổ nát.

Hằng năm, cứ ngày 22/12, các cán bộ công nhân viên Bệnh viện Bạch Mai đều tụ hội về trước Tượng đài thắp hương tưởng niệm những người đã hy sinh. 50 năm trôi qua, Giáo sư Đỗ Doãn Đại đã không còn đủ sức để vào bệnh viện thắp nén nhang cho các đồng nghiệp của mình, nhưng trong tâm khảm của ông, nỗi đau thương và tưởng nhớ chưa bao giờ nguôi ngoai. 

Giáo sư Đỗ Doãn Đại tự hào khi nhìn thấy Bệnh viện Bạch Mai ngày nay trưởng thành và phát triển về mọi mặt, được thấy những em học trò lít nhít xưa kia theo bố mẹ trực chiến trong bệnh viện cũng đã chọn theo nghề y, nối tiếp truyền thống của cán bộ y tế Bệnh viện Bạch Mai.

Các khoa bị tàn phá nặng nề nhất là khoa Phụ sản và Da liễu, Nội tổng hợp nay đã phát triển thành rất nhiều khoa chuyên môn như Hô hấp, Thận, Cấp cứu. Hoạt động của bệnh viện cũng luôn xây dựng được uy tín và được sự tín nhiệm của nhân dân.

Khoa Da liễu ngày xưa – nơi bị bom khoét sâu nhất chính là nơi đặt Tượng đài bây giờ tại cổng trước Bệnh viện Bạch Mai, sát bên hông Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương. Trước đây khi còn sức khỏe, cứ đến ngày này, những nhân chứng lịch sử khi ấy lại viết thư cho nhau, hẹn nhau tập trung về Bệnh viện Bạch Mai thắp nén hương cho các đồng đội đã hy sinh.

Năm nay, chỉ còn vài người khỏe mạnh ở Hà Nội như bà Cúc, ông Nhị… còn liên lạc, gặp gỡ và hẹn nhau trở về…