Hội thảo “Tháo gỡ bất cập chính sách để phát huy vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế Việt Nam” do Báo Nhân Dân, Đài Truyền hình Việt Nam, Hiệp hội Doanh nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức ngày 21/3 đã bàn thảo những vấn đề về vướng mắc của chính sách đối với khu vực kinh tế tư nhân, trong đó vấn đề về thể chế được nhắc đến là một trong những nguyên nhân làm chậm quá trình phát triển của kinh tế tư nhân. Cần có những giải pháp mạnh mẽ để cải thiện môi trường kinh doanh đối với khu vực kinh tế này.

Tại Hội thảo các đại biểu đã khẳng định tầm quan trọng của kinh tế tư nhân. Khu vực này đã đóng góp khoảng hơn 50% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo việc làm cho hơn 80% tổng số lao động trong cả nước. Một số doanh nghiệp đã vươn ra biển lớn, khẳng định được thương hiệu và năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế, góp phần nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam.

Tuy nhiên khu vực kinh tế tư nhân vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, trở ngại lớn từ những rào cản trong tiếp cận nguồn lực, nhất là đất đai, vốn tín dụng…

Dù đã có bước phát triển dài đáng ghi nhận, nhưng kết quả mà các doanh nghiệp trong nước đạt được chưa tương xứng với tiềm năng. Thể chế đi chậm hơn so với sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân là nguyên nhân chính cản trở sự lớn mạnh hơn nữa của doanh nghiệp trong nước.

Thủ tục hành chính rườm rà là điều mà các doanh nghiệp đã phàn nàn từ nhiều năm nay.

Báo cáo PCI (Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh) năm 2023 cho thấy 42% doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong thủ tục hành chính.

Theo bà Đỗ Thị Thúy Hương, Đại diện Công ty CP Viettronics Công nghiệp, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử Việt Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội công nghiệp hỗ trợ, các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với rất nhiều thủ tục hành chính. Khi làm thủ tục hành chính như đăng ký kinh doanh, cấp phép xây dựng và tiếp cận đất đai… đều mất nhiều chi phí, thời gian, làm mất đi chi phí cơ hội của doanh nghiệp.

Ông Phạm Anh Cường bày tỏ, các thủ tục hành chính chưa thực sự tối ưu khi chưa thể liên kết lại với nhau. Doanh nghiệp khởi nghiệp sau khi làm thủ tục đăng ký thành lập, nếu muốn đăng ký nhóm ngành, lĩnh vực ưu tiên thì phải cung cấp rất nhiều giấy tờ.

Theo Ông Phạm Anh Cường, nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp của Việt Nam đã chuyển đăng ký kinh doanh sang Singapore, một phần bởi thủ tục hành chính tại Việt Nam rất phức tạp.

Những bất cập liên quan đến thanh tra, kiểm tra là một ví dụ điển hình khác mà các doanh nghiệp gặp phải.

Ông Phạm Anh Cường cho biết, có doanh nghiệp trong một năm phải tiếp rất nhiều các cuộc thanh-kiểm tra, như môi trường, phòng cháy-chữa cháy, thuế, hải quan ... Mỗi đợt kiểm tra thì nhà máy phải tạm dừng trong một thời gian nhất định, làm chậm đơn hàng, giảm hiệu suất hoạt động.

Năm 2017, Chỉ thị số 20/CT-TTg được ký với quy định “không được thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp quá một lần/năm, chỉ được thanh tra đột xuất khi phát hiện vi phạm”. Tuy nhiên, Chỉ thị đã không được thực hiện triệt để cho đến nay.

“Giấy phép kinh doanh có điều kiện” hay còn gọi là “giấy phép con” cũng là một trong những nỗi ám ảnh của doanh nghiệp.

Theo Luật Đầu tư hiện hành, Việt Nam có 227 ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện. Một doanh nghiệp khi thành lập cần phải có “Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp”. Tuy nhiên muốn hoạt động kinh doanh nghành nghề có điều kiện thì doanh nghiệp tiếp tục phải làm thủ tục để xin giấy phép kinh doanh.

Theo tra cứu tại Cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp, tại mục “Ngành nghề kinh doanh có điều kiện”, sẽ thấy mỗi ngành nghề kinh doanh có rất nhiều điều kiện đi kèm.

Ông Phan Minh Thông, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Phúc Sinh chia sẻ: "Công ty chúng tôi xuất khẩu hàng nông nghiệp, khi đầu tư chúng tôi phải xin rất nhiều giấy phép khác nhau như giấy phép xây dựng, giấy phép môi trường, giấy phép đánh giá kiểm định hàng hóa…”.

Theo ông Phan Minh Thông, việc có nhiều yêu cầu về giấy phép gây khó khăn cho doanh nghiệp. Hơn nữa, để hoàn thiện đầy đủ những giấy tờ này sẽ phải mất từ ba đến sáu tháng. Trong khi đó, tại các nước trong khu vực chỉ mất từ hai đến bốn tuần để cho các thủ tục này. Đến năm 2014, Việt Nam có hơn 400 ngành nghề kinh doanh có điều kiện với gần 7.000 điều kiện kinh doanh, đến năm 2017 còn 243 ngành nghề kinh doanh có điều kiện, 5.719 điều kiện kinh doanh. Sau nhiều nỗ lực con số này đã giảm đáng kể sau đó nhưng từ năm 2019 đến nay, việc này diễn ra khá chậm, thậm chí nhiều giấy phép con và các quy định rườm rà khác lại “mọc” lên, gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Minh Thảo, chuyên gia về môi trường kinh doanh, nhận định trong hoạt động đầu tư kinh doanh, giấy phép kinh doanh quy định cụ thể phạm vi hoạt động của doanh nghiệp, đồng thời tạo cơ sở để cơ quan có thẩm quyền giám sát và quản lý rủi ro theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên hiện nay vẫn tồn tại nhiều giấy phép trùng lắp, không cần thiết, cần sớm loại bỏ.