Từ sản phẩm OCOP địa phương đến thương hiệu vươn tầm quốc tế
Đối với mỗi người con vùng đất Đô Lương xứ Nghệ, ẩm thực quê nhà đặc trưng là một điều khiến nhiều người xa quê luyến lưu, mong nhớ. Niềm luyến lưu đó đã khiến những người còn ở lại quê hương nỗ lực làm ra những thức quà ngon hơn, thời gian bảo quản lâu hơn để những người xa quê nhận được bớt nỗi nhớ nhung, cũng là nỗ lực để sản phẩm có cơ hội vươn cao, vươn xa hơn nữa. Bánh đa Vĩnh Đức là một sản phẩm như vậy.
Quà ngon từ bàn tay khéo
Chúng tôi về với Đô Lương – Nghệ An vào một ngày mùa xuân mưa bụi lây phây, tiết trời mát mẻ, khi những hộ dân Đô Lương đã kết thúc một vụ bánh đa Tết sôi động và chuẩn bị cho một vụ bánh mới. Đón chúng tôi trong căn nhà rộng, giữa mùi thơm ấm sực của bánh đa vừa nướng chín tới, bà Đinh Thị Chung (57 tuổi) - một trong những hộ làm nghề bánh đa lâu đời ở làng Vĩnh Đức kể: “Từ nhỏ, tôi theo bố mẹ làm bánh đa và gắn bó cho tới bây giờ. Trước đây, chúng tôi chỉ sản xuất bánh đa vừng đen truyền thống. Từ năm 2021, con gái đã làm thêm bánh đa khoai lang tím, bánh đa gấc... Các sản phẩm này đều được khách hàng rất ưa chuộng, làm đến đâu hết đến đó…”.
Gắn bó gần như cả cuộc đời với nghề làm bánh đa, bà Đinh Thị Chung chia sẻ, bánh đa Vĩnh Đức ngon hơn ở các vùng khác không chỉ bởi cách làm thủ công truyền thống mà còn từ nguyên liệu... Ấy là bởi làng nghề bánh đa nằm cạnh sông Lam với nguồn nước ngọt mát quanh năm, là nguyên liệu không thể thiếu cho những chiếc bánh đa thơm ngon ròn rụm. Gạo sử dụng làm bánh là gạo Khang Dân – thứ gạo không quá dẻo nhưng ngọt đậm đà, nức thơm mùi nắng. Bột để làm bánh phải là bột xay tươi, tức là xay đến đâu tráng đến đấy. Vừng phải chọn loại ngon, hạt tròn mẩy, chắc, nặng, vỏ mỏng. Ngoài ra, để bánh thơm ngon hơn, các cơ sở xay thêm gừng, tiêu, tỏi trộn vào. Những đôi bàn tay khéo léo của người dân đã tạo ra những chiếc bánh rất đặc trưng.
Làng nghề bánh đa Vĩnh Đức đã có đến hàng trăm năm, tức là, người dân làm nghề đã thuộc nằm lòng việc lấy nước ra sao, ngâm gạo thế nào, xay bột bao nhiêu thời gian để chiếc bánh đủ độ giòn, thơm, chinh phục thực khách. Bánh đa vừng đen Vĩnh Đức có dạng hình tròn, đường kính khoảng 25cm. Bánh đa sau khi tráng chín được rải trên tấm đan bằng tre, đưa ra phơi nắng. Quá trình phơi, phải liên tục lật bánh để bảo đảm bánh khô đều, màu sắc đẹp. Để bánh đạt độ ngon, người dân nơi đây phải phơi trong điều kiện nhiệt độ 30 - 37 độ C. Đến khoảng 11h - 12h, khi bánh khô đều 2 mặt, phải thu gom nhanh vì nếu để quá nắng, bánh sẽ bị nứt, vỡ, cong vênh.
“Dịp bình thường, mỗi ngày, cơ sở của tôi làm khoảng 1.000 cái bánh đa, còn vào dịp Tết Nguyên đán tăng lên 1.500 chiếc mỗi ngày”, bà Đinh Thị Chung nói.
Dịp bình thường, mỗi ngày, cơ sở của tôi làm khoảng 1.000 cái bánh đa, còn vào dịp Tết Nguyên đán tăng lên 1.500 chiếc mỗi ngày
--Bà Đinh Thị Chung--
Cùng với hộ gia đình bà Đinh Thị Chung, hiện nay làng nghề Vĩnh Đức có 60 hộ sản xuất, tạo việc làm thường xuyên cho gần 250 lao động. Trong đó có 10 hộ gia đình làm bánh đa với quy mô lớn, đầu tư hệ thống tráng bánh tự động. Ông Nguyễn Văn Công, Tổ trưởng Tổ hợp tác Làng nghề bánh đa - kẹo lạc ở thị trấn Đô Lương chia sẻ, nghề tráng bánh đa vừng ở huyện Đô Lương đã có từ hàng trăm năm nay, được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Có những hộ làm nghề đến nay đã là đời thứ 10, thứ 11 trong dòng họ chuyên sản xuất bánh đa vừng. Khoảng 5 năm nay, nhiều hộ làm nghề đã đầu tư mua thêm máy móc để nâng cấp một số khâu sản xuất như tráng bánh, hấp bánh. Việc tạo khuôn và hấp bánh bằng máy giúp cho bánh có kích cỡ đồng đều, rút ngắn thời gian, công sức lao động…
Nghề làm bánh đa phải thực sự chịu khó, vào vụ Tết, người làm bánh phải thức dậy từ 3h sáng làm cho tới đêm mới nghỉ. Do nhiều khâu vẫn làm thủ công nên mỗi ngày, một người bình thường làm được khoảng 1.500 - 2.000 chiếc bánh đa. Vào vụ cao điểm, nhiều hộ gia đình phải thuê thêm lao động thời vụ.
Bánh đa Vĩnh Đức
Thương nhớ vị quê
Người làng làm bánh cho biết, bánh đa Vĩnh Đức là thức quà quê dân dã nhưng lại dễ gây thương nhớ với những người đã một lần thưởng thức. Muốn ăn bánh người ta nướng lên bằng than củi. Bánh đa là thứ bánh dân dã, dễ ăn kèm với các món khác hoặc ăn riêng cũng được. Thông thường, bánh được ăn kèm với bánh mướt (một loại bánh đặc trưng xứ Nghệ được làm từ bột gạo nhưng ăn ngay khi vừa tráng xong, giống như bánh cuốn của người miền Bắc). Cuốn bánh mướt vào một miếng bánh đa rồi chấm vào bát nước mắm cay, khi cắn nghe tiếng "rốp" thật đã.
Giờ đây đời sống đã được nâng lên, người ta thường ăn bánh mướt với giò, chả nhưng nhiều người vẫn nhớ và thích ăn cái kiểu "nửa khô nửa ướt" ấy. Ngoài ra, món "bún giá cá ruốc" sẽ ngon hơn nhờ một miếng bánh đa, bỏ lên ít bún, thêm ít giá sống và cùng một mẩu nhỏ cá hấp, rồi chấm vào bát ruốc (mắm tôm) đã dầm ớt vắt chanh. Vị cay nồng hoà cùng với vị ngọt bùi thêm một ít vị chua, khi ăn mồ hôi túa ra, tạo thành một dư vị thật đặc biệt.
Bánh đa Vĩnh Đức là thức quà quê dân dã nhưng lại dễ gây thương nhớ với những người đã một lần thưởng thức.
Hương vị đậm đà “gây nghiện” ấy đã khiến bao người Nghệ đi xa vẫn nhớ món ăn sáng trong phiên chợ đầu làng, rồi cứ day dứt, mong ngóng ngày về... Vì vậy, hình ảnh chiếc bánh đa đã đi vào thi ca, trong những bài nhạc, câu thơ, những làn điệu ví dặm thắm đượm long người. Trong “ Khúc hát sông quê ”, nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo đã có một ví von rất tinh tế về chiếc bánh đa đã gắn bó với cả một bầu trời ký ức tuổi thơ: “Vời vợi tuổi thơ một xu bánh đa vừng”…
Bằng chất lượng vượt trội, bằng câu chuyện bằng thức quà quê thơm ngon giản dị, từ sản phẩm truyền thống của làng nghề Đô Lương, tháng 1/2022, bánh đa vừng Vĩnh Đức được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao. Các sản phẩm bánh đa làng nghề Vĩnh Đức ngày càng đa dạng về mẫu mã, chất liệu, đáp ứng nhu cầu của thị trường.
“Tiếp lửa” yêu nghề
Từ những thành công của bánh đa vừng đen truyền thống, những người trẻ ở làng nghề Vĩnh Đức tiếp tục kế thừa bí quyết làm nghề của cha ông đã sáng tạo những chiếc bánh đa mới bằng cách thêm màu sắc từ nhiều nguyên liệu nông sản như khoai lang tím, nếp cẩm, gấc, dừa… để phù hợp với khẩu vị của khách hàng.
Bánh đa vừng làm từ gấc, khoai lang tím kỳ công hơn các loại bánh khác. Gấc được tách hạt rồi xay lên với gạo rồi tráng bánh. Còn với bánh đa khoai lang tím, khoai được hấp chín, xay nhuyễn, thêm ít sữa đặc để dậy mùi sau đó xay cùng gạo. Bánh đa vừng làm từ gấc, khoai lang tím được làm hoàn toàn từ nguyên liệu tự nhiên nên được thị trường khá ưa chuộng. Thậm chí những người muốn giảm cân thường chọn sản phẩm này để ăn kiêng. Vì vậy sản phẩm này làm ra không lo không tiêu thụ được.
Bằng những sáng tạo và tình yêu với sản phẩm quê nhà, hai anh Nguyễn Ngọc Phương và Nguyễn Bá Thắng – những doanh nhân trẻ 9X đã quyết định về Đô Lương để đầu tư nhà xưởng hiện đại sản xuất bánh đa. Đồng thời thành lập Công ty TNHH Sản xuất và kinh doanh thực phẩm Lương Sơn.
Kế thừa những bí quyết làm nghề từ quê nhà, thay vì làm thủ công, các công đoạn từ làm bột, tráng bánh, phơi bánh đều được Công ty TNHH Sản xuất và kinh doanh thực phẩm Lương Sơn tự động hóa bằng dây chuyền, máy móc với sản lượng lên đến 40 triệu bánh/năm, tạo việc làm cho 50 lao động địa phương.
Đến nay, Công ty TNHH Sản xuất và kinh doanh thực phẩm Lương Sơn tự hào là nhà sản xuất bánh đa vừng đen lớn nhất và uy tín nhất tại Nghệ An với quy mô 2 nhà máy, tổng diện tích sử dụng trên 6.000 m2, lực lượng lao động trên 100 người. Sản phẩm của công ty rất đa dạng với bánh đa nem, bánh đa lạc, bánh đa vị dừa, bánh đa gạo lứt…
Cùng với kinh doanh ở thị trường nội địa, Công ty TNHH Sản xuất và kinh doanh thực phẩm Lương Sơn còn nỗ lực đưa sản phẩm ra nước ngoài. Nắm bắt được tâm lý nhớ nhà và nhớ những món ăn quê nhà của những người con Đô Lương sống xa quê, thông qua con em địa phương đi xuất khẩu lao động, bánh đa vừng - đặc sản của Đô Lương được xuất khẩu bằng con đường tiểu ngạch, số lượng vài trăm chiếc đến vài nghìn chiếc/chuyến. Thị trường chủ yếu là Đài Loan (Trung Quốc), Thái Lan.
Năm 2021, thông qua một công ty đối tác trong hội nhóm hàng xuất khẩu, những chiếc bánh đa đầu tiên của Đô Lương được xuất sang thị trường Nhật Bản với số lượng nửa container. Anh Nguyễn Ngọc Phương, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và kinh doanh thực phẩm Lương Sơn cho biết, thị trường Nhật Bản đòi hỏi sản phẩm rất khắt khe, từ truy xuất nguyên liệu đầu vào, chất lượng, mẫu mã, trọng lượng chính xác đến từng gram, đặc biệt là vệ sinh an toàn thực phẩm. Vì vậy, quy trình sản xuất bánh đa vừng đều được đối tác kiểm tra, giám sát, kiểm nghiệm chặt chẽ.
Trong năm 2022, công ty đã xuất sang thị trường Nhật Bản 1 triệu chiếc bánh đa vừng, giá trị 2,2 tỷ đồng, được phân phối ở các siêu thị, đại lý tạp hóa ở Nhật. Đây chính là hướng mở để bánh đa Đô Lương “rộng đường xuất ngoại”, vươn đến thị trường các nước khác.
Đến nay, Bánh đa Vĩnh Đức được nhiều khách hàng tại các tỉnh, thành trong cả nước ưa chuộng đặt mua. Hiện sản phẩm cũng đã có mặt tại nhiều chuỗi siêu thị, cửa hàng trên cả nước. Các sản phẩm bánh đa vừng của các làng nghề này đều đạt OCOP 3 sao cấp tỉnh, được xuất khẩu sang nhiều thị trường ngoài nước như: Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Thái Lan, Lào, Campuchia…
Từ thức quà giản dị quê nhà, bằng tình yêu với sản phẩm truyền thống, những chiếc bánh đa vừng Vĩnh Đức đã vươn xa đến nhiều thị trường thế giới, không chỉ đưa thương hiệu bánh đa vươn xa, mà còn đưa thương hiệu sản phẩm OCOP Đô Lương vươn xa.
Built with Shorthand