Bến quan họ

Nắng lên nhẹ, trong vắt. Tiếng hát gọi người về đình làng, mời người ra bến sông thân thuộc với những bóng cây xanh ngắt đang soi xuống mặt nước. Nam thanh nữ tú xúng xính. Tùng ra bến sông. Ngày đầu hội, quan họ tụ về bến. Đường làng lát gạch nghiêng, nhỏ nhưng sạch. Cổng làng thâm nghiêm, sừng sững bóng đa cổ thụ. Ngoài bến sông người đã đông. Vài chiếc thuyền chở các liền anh, liền chị chơi quan họ dập dềnh trên dòng nước. Những câu quan họ dội lên thềm sóng nhẹ. Tiết xuân phơi phới. Áo tứ thân ngời thắm, bay bay.
 
 Mỗi khi khách đến chơi nhà/ Đốt than quạt nước pha trà mời người xơi/ Trà này quý lắm người ơi/ Mỗi người một chén cho tôi vui lòng…
 
 Là giọng Hiên. Chất giọng vẫn đằm thắm như năm nào. Trong số liền chị, Hiên được cả thanh lẫn sắc, nắm rõ lề lối đối đáp, trình diễn cuốn hút lòng người.
 
 Tùng dõi theo bóng Hiên không chớp mắt. Cô e ấp nâng chiếc nón quai thao, khuôn mặt búp sen thêm ửng hồng dưới vành khăn mỏ quạ. Thanh thoát, duyên dáng. Lời hát của Hiên làm Tùng nhớ thời sôi nổi.
 
 ★★★
 
 Hiên và Tùng từng là cặp liền anh, liền chị ăn ý nổi tiếng. Hiên ở thôn Đông, Tùng ở thôn Đoài. Hai thôn cách nhau quãng đồng và con mương nhỏ. Cả hai học và biết hát từ tuổi thiếu niên. Dịp hội làng chẳng bao giờ thiếu cặp đôi nhỏ tuổi góp lời ca cho hội thêm vui. Tùng với Hiên tình trong như đã…
 
 Hiên không thi đại học, ở nhà theo mẹ làm bánh đa.
 
 Cha mẹ gay gắt, ngăn cản chuyện Hiên và Tùng. Mẹ cô bảo: “Thằng Tùng đi học, biết bao lâu mới lo nổi cho bản thân, lại còn đợi chờ này nọ”. Cô cãi: “Anh ấy đi học rồi anh ấy sẽ về. Mẹ hãy để con tự quyết chuyện của mình”. Mẹ nổi đóa: “Không nghe tao thì đừng là con tao nữa”. Gia đình muốn Hiên lấy Thụy, con đại gia trang trại vịt, nấu rượu, lại có xưởng gỗ rất phát đạt ở đầu thị trấn. Thụy bằng tuổi, sinh cùng tháng với Hiên. Lấy người bằng tuổi nằm duỗi mà ăn- mẹ Hiên bảo, vào nhà đó với cơ ngơi đó thì an nhàn. Hiên bấn loạn trong mớ suy nghĩ. Thụy không phải người cô quý mến. Cô yêu Tùng. Nhưng phận con, sao đành cãi lại ý mẹ, cha?
 
 Ở miền quê này, chuyện cha mẹ cắt đặt hôn nhân cho con cái vẫn chẳng phải hiếm. Nhà có con gái thường mong gả vào gia đình có điều kiện, sẵn nong sẵn né. Còn Hiên, cô muốn đợi Tùng. Cô thưa: “Ngoài Tùng, con chẳng lấy ai khác”.
 
 Năm đầu tiên Tùng thi không đỗ đại học. Hiên có chút chạnh lòng. Năm đó Tùng nghỉ chơi quan họ. Hiên cũng nghỉ hát trong mùa hội ấy. Thi năm thứ hai, Tùng đỗ trường thương mại. Tùng hứa sẽ học thật tốt, gìn giữ mối quan hệ với Hiên, động viên hai bên gia đình chấp thuận tình cảm hai người.
 
 Nhưng mọi người trong họ mạc động viên Hiên lấy chồng. Lúc nào Hiên cũng cố lảng tránh, bảo muốn kéo dài thời gian thanh xuân, chưa muốn bìu ríu con cái. Cả gia đình sốt ruột vì sự ương bướng của cô. Chị gái Hiên nhếch mép: “Thằng đó thì có cái gì mà mày phải đợi? Lại còn nghỉ chơi quan họ. Mày có ngu không Hiên ơi?”. Nhà Thụy thi thoảng cho người bắn tin, con Hiên không lấy thằng Thụy thì nó đi lấy con khác. Ở cái xứ này thiếu gì con gái xinh. Hiên không động lòng, chỉ cha mẹ và họ mạc là như đứng trên đống lửa. Hiên biết cái giá khi về làm dâu bên đó. Nhà đó có điều kiện, của ăn của để, họ mạc bên nhà cô cũng sẽ được nhờ nếu mọi chuyện thuận buồm xuôi gió. Nhưng chuyện trăm năm, nếu không yêu thì làm sao có hạnh phúc. Cô với Thụy cũng chỉ gặp nhau hai lần, nói chuyện không hợp. Nhìn dáng người lùn thấp, mắt ti hí, tóc xoăn tớn, hay khoác lác, Thụy không có vẻ sẽ là một người chung tình, thương vợ. Thôi thì, cô nghĩ, cũng phải để các cụ hiểu là bọn trẻ bây giờ nghĩ khác, sống khác, có đứa dám vì người mình yêu.
 
 Ép Hiên không được, Thụy đi lấy người khác. Gia đình bên đó bắn tin: Thấy chưa, nhà đại gia nhất xã thì thiếu gì con gái muốn bu vào. Họ tìm cách làm cho cha mẹ Hiên đắng lòng. Họ cứ day đi day lại nỗi đau không có con trai của bố mẹ Hiên.
 
 Cha mẹ trút giận lên con gái, cô chỉ biết khóc. Biết làm sao bây giờ. Càng ép cô càng thấy sợ. Cô không muốn nhúng chân vào vũng lầy mà mình nghi ngờ trong đó có nhiều hiểm nguy. Chỉ một thời gian, Hiên biết chuyện cô gái về làm vợ Thụy đã phải chịu rất nhiều áp lực từ sự ngang bướng, gia trưởng của Thụy, cộng thêm sự soi mói gay gắt, kỹ tính của mẹ chồng. Được sống trong nhung lụa, nhưng cũng thật nhiều nước mắt. Hiên thấy mình may mắn. Cô thưa với cha mẹ: “Con đã nhìn không sai về tay Thụy đó. Đúng là sẽ khổ mà”. Mẹ cô đấu lại: “Mày lấy nó, biết đâu sẽ khác. Mà cứ về đó chịu áp lực một chút, nhưng là bà chủ. Nhà nó cũng chỉ có mỗi thằng con trai”. Hiên lắc đầu: “Mọi người muốn con phải sống trong khổ cực sao?”. Ngoài kia gió thổi xót lòng.
 
 Bỏ chơi quan họ hai năm, đến năm thứ ba mọi người động viên cô tham gia. Cô lắc đầu. Tùng không tham gia, cô cũng không hào hứng nữa. Tùng dành nhiều thời gian cho việc học. Tết về quê rủ Hiên đi chợ. Cha Hiên bắt gặp hai người, đã làm Tùng mất mặt ngay ngoài chợ. Hai người đành bí mật gặp nhau. Hiên chẳng hiểu sao gia đình mình lại có định kiến không tốt đối với Tùng đến vậy. Gia đình anh cũng không nghèo. Anh có khát vọng. Tại sao mọi người hết lần này đến lần khác ngăn cấm?
 
 ★★★
 
 Cuối chiều, Tùng gọi điện hẹn gặp Hiên. Hai người đến quán cà-phê thị trấn, tìm ngồi một góc khuất.
 
 - Giọng em vẫn thật say đắm.
 
 - Lâu rồi em chưa được nghe anh hát. Mấy năm qua cứ phải gặp nhau lén lút, thật bất tiện.
 
 Tùng khoe:
 
 - Đã có nơi rất tốt nhận anh vào làm việc rồi. Anh sẽ cố thuyết phục gia đình em, bằng sự chân thành, để chúng ta được nên vợ nên chồng.
 
 Ánh mắt Hiên trĩu xuống:
 
 - Em e là hơi khó…
 
 Tùng đưa Hiên đến Đền thờ Vua Bà, thủy tổ quan họ, nằm thâm nghiêm dưới bóng cội đa già. Đi bên cô, Tùng chợt cất tiếng hát: “Sông sâu nước chảy lơ thơ/ Đôi ta thương nhớ bao giờ cho nguôi/Ra sông lại nhớ đến người/Xuống sông uống nước cho nguôi tấm lòng…”.
 
 Giọng hát của Tùng vẫn như xưa. Học ngoài Hà Nội, mỗi khi nhớ quan họ anh vẫn cất lời ca. Anh cũng thường hát trong những buổi sinh nhật bạn, chương trình văn nghệ của trường. Hiên nể giọng anh. Cô hiểu, hát quan họ như thân tằm nhọc nhằn rút ruột nhả tơ, phải kiên gan bền chí lắm mới có thể theo được. Nhiều người cũng ở đất quan họ đấy, nhưng mải miết chạy theo nhạc trẻ. Còn với cô, với những người như Tùng, đắm đuối coi quan họ là cội nguồn văn hóa quê hương. Đi bên Tùng, cô thấy mùa xuân ấm áp.
 
 Lúc quay về, Hiên động viên Tùng hôm sau hãy đăng ký hát hội. Hội còn hai ngày. Hãy cất tiếng hát bên dòng sông quê thân thương. Hãy để người hai thôn được lắng nghe giọng ca ngọt lành, đắm đuối. Tùng lặng người. Mỗi lời Hiên như thúc giục, khơi lại một mạch nguồn cảm xúc đã bị kìm nén bấy lâu.
 
 - Anh sẽ hát. Rồi mai sau dù có thế nào, thì anh cũng đã hết lòng. Lâu nay, dù không hát hội nhưng anh vẫn tập luyện và hát giao lưu với những người biết quan họ, gọi là bằng hữu giao lưu, tứ hải giao tình để học lề lối đối đáp, làm đẹp thêm tình hữu hảo của người quan họ.
 
 - Vâng. Em tin là chúng ta sẽ thuyết phục được “các cụ”.
 
 ★★★
 
 Mùa xuân nô nức qua thềm gió. Xuân chảy trên vạt sông, trên bến nước êm êm dập dềnh những chiếc thuyền nhỏ. Tùng xuống thuyền cùng hai liền anh khác. Thuyền bên kia, ba liền chị cũng đã sẵn sàng… Bến sông ngân vang, da diết những câu hát đắm say. Mùa xuân chậm bước qua vành nón quai thao, qua đôi mắt lúng liếng thôn nữ.
 
 “Mùa xuân ai đi tìm ai
 
 Nón quai thao em qua sông dài.
 
 Câu hát cũ đi tìm thương nhớ cũ.
 
 Cây đa bến nước con đò, cây đa
 
 bến nước con đò
 
 Quan họ liền anh, quan họ
 
 liền chị
 
 Nón ba tầm trao duyên,
 
 nón ba tầm trao duyên…”.
 
 Tối về qua ngõ, Hiên gặng hỏi mẹ, vì sao bố mẹ lại cấm cản con và Tùng đến thế? Mẹ Hiên đứng lại. Bà không muốn giấu con thêm nữa. Sáng nay trên bến, cặp đôi quan họ trẻ đã làm đắm đuối bao người. Bà không muốn bọn trẻ phải khổ vì người lớn.
 
 - Hiên à, đúng là có chút chuyện từ ngày xưa, chuyện mẹ và bố của Tùng. Hai người quan họ, một mối tình trái ngang… Mẹ cũng từng phải chịu đựng sự khắc nghiệt này - mẹ Hiên rành rẽ từng lời - mẹ và mọi người sẽ để con tự quyết. Các cụ trong thôn làng cũng đã cởi mở hơn xưa rồi.
 
 Hiên lặng người, rồi suýt hét lên thành tiếng. Cô chạy ngược phía bến sông. Ở đó, Tùng đang đứng đợi. Cây quếch rủ bóng xuống dòng sông, mấy năm rồi, nay mới lại trổ hoa.