4. Quan điểm, vai trò và kinh nghiệm phát triển KTTN của Trung Quốc

4.1. Quan điểm và định hướng về KTTN của Trung Quốc:

Kinh tế tư nhân đã trở thành một phần không thể thiếu trong sự phát triển kinh tế của Trung Quốc kể từ khi bắt đầu cải cách năm 1978, vai trò của KTTN không ngừng được khẳng định, đóng góp tích cực vào sự phát triển KTXH Trung Quốc. Quan điểm của Đảng và Nhà nước Trung Quốc đối với kinh tế tư nhân hiện nay là “Ổn định kinh tế - hài hòa xã hội”, “vừa hỗ trợ vừa kiểm soát”; bảo đảm khai thác các lợi thế của khu vực kinh tế tư nhân đồng thời bảo đảm sự phù hợp với các mục tiêu và khuôn khổ pháp lý, hướng tới cân bằng giữa phát triển kinh tế và duy trì ổn định chính trị.

Các định hướng chính hiện đã và đang được đẩy mạnh từ Đại hội XIX (2017) và tiếp nối trong Đại hội XX (2022) của Đảng Cộng sản Trung Quốc bao gồm: (i) Tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa: đây là nhóm doanh nghiệp dễ bị tổn thương nhất nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong việc tạo việc làm và thúc đẩy đổi mới; (ii) Phát triển các ngành công nghệ cao: Chính phủ sẽ tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo và bán dẫn; (iii) Kiểm soát chặt chẽ các ngành tiềm ẩn nhiều rủi ro: những ngành như tài chính, học thêm và dạy thêm bằng hình thức trực tuyến tràn lan, không kiểm soát và truyền thông có thể sẽ tiếp tục bị giám sát chặt chẽ để tránh rủi ro hệ thống và hệ lụy xã hội; (iv) kiến tạo môi trường kinh doanh minh bạch và ổn định là yếu tố then chốt để bảo đảm sự phát triển bền vững của khu vực này trong tương lai.

Tại Hội nghị chuyên đề với các doanh nhân hàng đầu của Trung Quốc tháng 2/2025, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình đã kêu gọi các doanh nhân nên vững vàng định vị mình là những người xây dựng CNXH mang đặc sắc Trung Quốc, thúc đẩy quá trình hiện đại hóa Trung Quốc. Ông kêu gọi các DNTN theo đuổi sự phát triển chất lượng cao và tăng cường sự tự chủ trong đổi mới sáng tạo; đồng thời cam kết Chính phủ sẽ tiếp tục tạo điều kiện để các DNTN phát triển, tháo gỡ các rào cản để DNTN có thể mở rộng sản xuất kinh doanh. Đây được coi là thông điệp và ủng hộ của người lãnh đạo cao nhất Trung Quốc tới các doanh nhân.

3.2. Vai trò của KTTN trong phát triển kinh tế-xã hội Trung Quốc

Trong hơn 40 năm qua, khu vực KTTN Trung Quốc đã gia tăng nhanh chóng từ khoảng 155 nghìn hộ kinh doanh (năm 1978) lên hơn 55 triệu DNTN và 124 triệu hộ kinh doanh (năm 2024).

Vai trò và đóng góp đáng kể của khu vực kinh tế tư nhân (tính đến hết năm 2024) đối với kinh tế Trung Quốc được thể hiện cụ thể qua các chỉ tiêu sau: (i) Về việc làm, khu vực tư nhân chiếm 80% số lượng việc làm tại thành thị, giúp ổn định xã hội trong bối cảnh chuyển đổi kinh tế mạnh mẽ; (ii) Tăng trưởng kinh tế và thu ngân sách: khu vực KTTN đóng góp 60% GDP và50% NSNN của Trung Quốc, theo Chính phủ Trung Quốc, tháng 12/2024), (iii) Về đổi mới - sáng tạo: DNTN đã trở thành trụ cột chính của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Trung Quốc, chiếm hơn 92% số doanh nghiệp, đóng góp 70% các đột phá công nghệ cao quốc gia và hơn 80% trong tổng số 14.600 công ty “khổng lồ nhỏ” (“little giants”) được công nhận về chuyên môn và khả năng đổi mới; (iv) các hộ kinh doanh cũng nhanh nhạy nắm bắt thời cơ, xu thế mới của sự phát triển công nghệ giúp phát triển mô hình kinh doanh mới thông qua thương mại điện tử, bán hàng trực tuyến, số hóa kinh doanh…

3.3. Một số kinh nghiệm và giải pháp phát triển KTTN của Trung Quốc

Kinh tế tư nhân của Trung Quốc phát triển và trở thành lực lượng nòng cốt của nền kinh tế nhờ: (i) quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước; (ii) các biện pháp khuyến khích và hỗ trợ đa dạng, thường xuyên cập nhật; và (iii) các biện pháp kiểm soát phù hợp. Cụ thể như sau:

- Thứ nhất, Đảng và Nhà nước Trung Quốc tiếp tục khẳng định vai trò của khu vực kinh tế tư nhân và tiếp tục tạo điều kiện cho khu vực này phát triển mạnh mẽ, cụ thể: (i) Đảng và Nhà nước Trung Quốc thừa nhận rằng các doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò quan trọng đối với sự đổi mới, việc làm và động lực kinh tế; (ii) Đảng Cộng sản Trung Quốc đã nhấn mạnh rằng các chính sách đối với khu vực kinh tế tư nhân (bao gồm đối với DNTN và hộ kinh doanh) sẽ vẫn nhất quán bảo đảm vai trò không thể thiếu của khu vực này trong nền kinh tế thị trường XHCN của Trung Quốc; (iii) khuyến khích các DNTN đóng góp vào các mục tiên lớn quốc gia (như tự chủ về công nghệ, ổn định xã hội...)

- Thứ hai, về các chính sách khuyến khích và hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân, thay đổi quan điểm từ “kiểm soát” sang “kiến tạo” của Đảng và Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện nhiều chính sách khác nhau để “cởi trói và khuyến khích phát triển của các DNTN nhằm xử lý các điểm nghẽn cho các doanh nghiệp tư nhân: tiếp cận vốn, pháp lý, quy định và các thủ tục hành chính, niềm tin giữa doanh nghiệp tư nhân với chính quyền. Sáu(6) chính sách cụ thể như sau:

(i) Giảm gánh nặng tài chính thông qua chính sách giảm thuế, phí và cung cấp các khoản vay ưu đãi nhằm hỗ trợ DNTN và hộ kinh doanh trong thời gian đầu khởi nghiệp hoặc thời kỳ khó khăn chung (thí dụ như trong đại dịch Covid-19). Các chính sách ưu đãi thuế cũng được mở rộng, bao gồm giảm thuế cho DNNVV, hỗ trợ đặc biệt cho các công ty công nghệ cao và nới lỏng quy định tiếp cận thị trường trong một số ngành công nghiệp. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đẩy mạnh kiểm soát các hoạt động kinh doanh không công bằng (như: tình trạng chậm thanh toán của cơ quan nhà nước đối với các nhà cung cấp tư nhân và hạn chế các hành vi độc quyền gây bất lợi cho doanh nghiệp nhỏ).

(ii) Thành lập và vận hành các Quỹ đầu tư mạo hiểm do Nhà nước đứng đầu (GGF - Chinese Government Guidance Funds) kết hợp vốn nhà nước và tư nhân để hỗ trợ các ngành công nghiệp phù hợp với các ưu tiên của quốc gia, chẳng hạn như công nghệ và đổi mới sáng tạo (đặc biệt là các ngành sản xuất mới như sản xuất phương tiện giao thông thông minh, trí tuệ nhân tạo (AI), robot…).

(iv) Hoàn thiện thể chế với khu vực KTTN (bao gồm DNTN và HKD) nhằm bảo đảm cạnh tranh công bằng và bảo vệ quyền của các DNTN và HKD, qua đó thúc đẩy môi trường kinh doanh thuận lợi hơn 14.

(v) Kích cầu tiêu dùng nội địa, như chương trình trợ cấp cho người thu nhập thấp hoặc khuyến khích mua sắm, từ đó gián tiếp hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực bán lẻ và sản xuất hàng tiêu dùng.

(vi) Khuyến khích các hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp tư nhân, với mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy quy mô hoạt động và hội nhập vào nền kinh tế hiện đại (như đã nêu).

Thứ ba, song song với các biện pháp hỗ trợ, chính phủ Trung Quốc đã ban hành các chính sách có tính chất kiểm soát, hạn chế đối với khu vực KTTN để điều tiết thị trường và giảm rủi ro hệ thống: (i) Tăng cường giám sát các ngành lĩnh vực nhiều rủi ro, bảo đảm bảo mật dữ liệu, các hoạt động chống cạnh tranh và ổn định tài chính; (ii) Quản lý tiếp cận thị trường và kiểm soát vốn. Áp dụng các hạn chế đối với đầu tư nước ngoài trong một số lĩnh vực được coi là nhạy cảm hoặc chiến lược để bảo vệ lợi ích quốc gia; duy trì sự ổn định tài chính và ngăn ngừa rủi ro hệ thống.

- Thứ năm, triển khai quyết liệt, hiệu quả chỉ đạo của Tổng Bí thư và Thủ tướng Chính phủ về cải thiện thực chất môi trường đầu tư-kinh doanh, nhất là cắt giảm ít nhất 30% thủ tục hành chính, 30% chi phí kinh doanh (gồm cả chi phí không chính thức) và 30% thời gian xử lý hành chính, hướng tới mục tiêu thuộc tốp 3 ASEAN về môi trường kinh doanh trước năm 2030 (kinh nghiệm của Thái Lan và Malaysia).

- Thứ sáu, quan tâm hỗ trợ khối tư nhân về thông tin định hướng, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, về thông tin thị trường, dự báo thị trường, bối cảnh…; tăng cường truyền thông để khu vực KTTN tuân thủ, thượng tôn pháp luật; có cơ chế, chính sách bảo vệ KTTN trước những cú sốc kinh tế, nhất là trong bối cảnh bất ổn toàn cầu, suy thoái kinh tế và biến động thị trường.

- Thứ bảy, bản thân DN, hộ kinh doanh cần đổi mới tư duy, nâng cao năng lực quản trị, dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới, bài bản, minh bạch hơn, quan tâm đến tầm nhìn, chiến lược dài hơi hơn, tương hỗ lẫn nhau nhiều hơn và đặc biệt luôn ý thức, hành động gắn với đạo đức kinh doanh, trách nhiệm xã hội và thượng tôn pháp luật.

- Cuối cùng, cần chuẩn hóa thông tin, số liệu thống kê, báo cáo về các khu vực kinh tế nói chung và KTTN nói riêng để có thể hỗ trợ đắc lực cho quá trình ra quyết sách, quản trị và điều hành quốc gia.

Trình bày: Phùng Trang
Ảnh: Báo Nhân Dân