Nhiệm vụ thiêng liêng, trĩu nặng nghĩa tình

Tại Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành​ Trung ương Đảng (mở rộng), từ ngày 15 đến 17/7/1954, bàn về cách mạng Việt Nam, với tầm nhìn chiến lược, phân tích tình hình khoa học và sáng tạo, Trung ương Đảng và Bác Hồ nhận định rằng, cuộc đấu tranh giải phóng miền nam, thống nhất đất nước còn lâu dài, khó khăn và gian khổ. 

Để chuẩn bị lực lượng cán bộ cho sự nghiệp cách mạng sau này, một mặt, phải tổ chức, bố trí lại lực lượng cán bộ cách mạng ở miền nam; mặt khác, phải khẩn trương đưa một số con em cán bộ, chiến sĩ và đồng bào miền nam ra bắc học tập để đào tạo đội ngũ cán bộ cho sự nghiệp giải phóng miền nam và cho tương lai đất nước.

Thực hiện chỉ đạo của Bác Hồ và Trung ương Đảng, bắt đầu từ ngày 20/7/1954, những con tàu vận tải của Liên Xô (trước đây), Ba Lan, Na Uy, xuất phát từ các bến cảng: Ông Đốc (Cà Mau), Cao Lãnh (Đồng Tháp), Xuyên Mộc (Bà Rịa-Vũng Tàu), Thị Nại (Bình Định) đưa những “hạt giống đỏ” miền nam, phần lớn là học sinh trong độ tuổi từ 7 đến 15, rời tổ ấm gia đình ra miền bắc học tập.

Ngày 15/10/1954, con tàu đầu tiên đưa đồng bào, chiến sĩ, học sinh miền nam cập bến cảng Lạch Hới, thị xã Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa, trong tiếng hò reo vang dội, cờ hoa, khẩu hiệu rợp trời. Trước đó, quân và dân địa phương đã đóng góp hàng chục nghìn cây luồng, vận chuyển đất, đá làm đường ra bến cảng. Các chú bộ đội, các thầy, cô giáo cõng, bế từng em nhỏ lên bờ. Có tàu lớn không cập cảng được, phải đậu ngoài xa, bà con Sầm Sơn đã đưa tàu, thuyền nhỏ ra đón đồng bào.

Bắt đầu từ ngày 20/7/1954, những “hạt giống đỏ” miền nam, phần lớn là học sinh trong độ tuổi từ 7 đến 15, rời tổ ấm gia đình ra miền bắc học tập.

“Ngày ấy, nhân dân miền bắc mới được giải phóng, vừa tiến hành cải cách ruộng đất, vừa khôi phục kinh tế, đời sống muôn vàn khó khăn, thiếu thốn. Nông dân Quảng Xương, Thanh Hóa nơi tôi đặt chân đến còn đang đói khổ. Khoai lang vừa bói củ bằng ngón tay đã phải dỡ lên ăn. Người già ốm đau, trẻ con được bát cháo hoa là điều hiếm lắm. Vậy mà chúng tôi có tất cả để ăn học nên người”, nhà báo Đức Lượng, nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, cựu học sinh miền nam xúc động kể.

Ngày ấy, nhân dân miền bắc mới được giải phóng, vừa tiến hành cải cách ruộng đất, vừa khôi phục kinh tế, đời sống muôn vàn khó khăn, thiếu thốn. Vậy mà chúng tôi có tất cả để ăn học nên người.

Nhà báo Đức Lượng, nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, cựu học sinh miền nam

Ngày 18/1/1955, Ban Bí thư Trung ương Đảng họp bàn về công tác giáo dục và đưa ra chủ trương thành lập các trường nội trú dành riêng cho con em cán bộ, bộ đội miền nam, gọi chung là Trường Học sinh miền nam.

Với tiêu chí: thuận tiện giao thông, gần Hà Nội, gần Chủ tịch Hồ Chí Minh, gần Chính phủ; các Trường Học sinh miền nam lần lượt được thành lập ở các địa phương: Thanh Hóa, Nghệ An, Hải Phòng, Hà Đông, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Nam Hà, Vĩnh Phú, Quảng Ninh…, dưới sự quản lý trực tiếp của Bộ Giáo dục, sự phối hợp của nhiều bộ, ngành Trung ương, các địa phương và sự quan tâm đặc biệt của Bác Hồ.

Hệ thống Trường Học sinh miền nam bao gồm ba cấp học: I, II, III, trong đó có các trường dành riêng cho con em các dân tộc thiểu số. Ngành giáo dục đã tuyển chọn 5.000 thầy, cô giáo tâm huyết, giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, để thực hiện việc nuôi, dạy, đào tạo học sinh miền nam.

Ngành giáo dục đã tuyển chọn 5.000 thầy, cô giáo tâm huyết, giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, để thực hiện việc nuôi, dạy, đào tạo học sinh miền nam.

“Nhiệm vụ “trồng người” cho miền nam ruột thịt là một nhiệm vụ thiêng liêng, vô cùng quan trọng, đòi hỏi chúng tôi phải nắm vững mục đích giáo dục, mục tiêu đào tạo, cũng như nguyên lý, phương châm giáo dục của Đảng. Các thầy, cô chủ nhiệm hằng ngày gặp gỡ, sâu sát, tìm hiểu dạy dỗ, bảo ban, thuyết phục các em”, nhà giáo Phạm Văn Mạo, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Học sinh miền nam số 6 (Hải Dương) chia sẻ. 

Theo lời kể của Anh hùng Lao động Lê Văn Kiểm, ngày ấy, các cô bảo mẫu còn rất trẻ, có cô chưa có người yêu đã phải làm công việc của người mẹ chăm sóc đàn con thơ.

Dịp Tết, có thầy giáo chủ nhiệm chưa từng biết cây mai vàng ở miền nam, chỉ nghe tả lại mà thức trắng đêm cắt giấy mầu, làm thành cành hoa mai, để các em đỡ nhớ nhà. Với đồng lương ít ỏi, các thầy, cô đã dành dụm cả năm trời, tằn tiện chi tiêu để sáng mồng 1 Tết có tiền lì xì, mừng tuổi học sinh.

Và chiến lược “trồng người” cho tương lai

Trong 21 năm, từ năm 1954 đến năm 1975, hệ thống Trường Học sinh miền nam trên đất bắc đã nuôi dưỡng, đào tạo hơn 32 nghìn học sinh, trong đó có hơn 15 nghìn người được đào tạo qua bậc đại học và sau đại học ở các trường trong nước và nước ngoài, số còn lại đều tốt nghiệp các trường chuyên nghiệp. 

Từ những năm 60 của thế kỷ trước, khi cuộc chiến tranh của nhân dân miền nam chuyển sang giai đoạn mới, quyết liệt hơn, hàng chục nghìn cán bộ, chiến sĩ, giáo viên, học sinh miền nam tập kết ra bắc đã tình nguyện trở về phục vụ sự nghiệp giải phóng quê hương, nhiều học sinh mới học xong cấp III, không chờ đợi lấy bằng tốt nghiệp, với tình yêu quê hương cháy bỏng đã sẵn sàng quăng mình vào cuộc chiến sinh tử.

Theo thống kê, trong sự nghiệp giải phóng miền nam, thống nhất đất nước có 107 cựu học sinh miền nam đã anh dũng hy sinh. Tiêu biểu là các Anh hùng Lực lượng vũ trang: Nguyễn Văn Bảy, Lê Khương, Võ Văn Mẫn; nhà thơ Lê Anh Xuân; nhà văn Chu Cẩm Phong; nhà báo Lê Đình Phụng; Trung đoàn phó đặc công Hoàng Đông Hải… 

Ngày xuất bản: 24/1/2024
Nội dung: NGUYỄN ANH THƠ
Trình bày: NGÔ HƯƠNG