Cấp bách ứng phó hạn hán ở Nam Trung Bộ và Tây Nguyên

Hạn hán tiếp tục gay gắt

Giữa cái nắng khá gắt, dẫn chúng tôi thăm đồng lúa, Phó Chủ tịch UBND xã Tà Hine, huyện Đức Trọng (Lâm Đồng) Ma Vương Nai Huyền cho biết, nếu không có phương án điều tiết nước tưới phù hợp, cánh đồng hơn 60 ha này sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Gần giữa trưa, nhưng nhiều cán bộ khuyến nông của xã Tà Hine cùng người dân vẫn tất bật khơi mương để dẫn dòng nước về đồng. Đang canh trực khu vực trạm bơm, anh K’Tiến cho biết: “Vụ mùa này, gia đình mình canh tác 2.000 m2 lúa, cùng với 1 ha cà-phê. Để phục vụ nước tưới cà-phê, mình đào thêm ao để chủ động nguồn nước; còn ruộng lúa, may nhờ chính quyền hỗ trợ tăng cường máy bơm, không thì vụ này coi như mất trắng”. Còn anh Phạm Lê Phú, thôn Tà Hine, xã Tà Hine lo lắng: “Nắng nóng kéo dài, chúng tôi phải tưới tiết kiệm. Do thiếu nước, nguy cơ vườn cà-phê sẽ bị ảnh hưởng rất cao”.

Rời Đức Trọng, chúng tôi đến huyện Đơn Dương. Nắng nóng phả xuống cánh đồng tại thôn R’Lơm, xã Tu Tra. Nhiều nhà nông vẫn chưa thể gieo trồng vì phải chờ nguồn nước dẫn về đồng. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lâm Đồng, Đơn Dương là địa phương có nhiều nhất số hồ chứa, hiện mực nước đang dưới mức bình thường (từ 2 đến 7 m). Mực nước tại các hồ đang sụt giảm nhanh, dự báo sẽ xảy ra hạn hán cục bộ tại nhiều nơi trong huyện.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lâm Đồng Nguyễn Văn Sơn cho biết, hiện vùng sản xuất cây công nghiệp đã bị ảnh hưởng. Nếu nắng nóng kéo dài hơn một tháng nữa, nguy cơ tác động đến sản xuất nông nghiệp cũng như ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt của người dân rất nghiêm trọng.

Không chỉ riêng tỉnh Lâm Đồng, hiện tại, với lượng nước đang tích tại 21 hồ chứa trên địa bàn chỉ còn khoảng 33%, vụ đông xuân và hè thu năm nay ở Ninh Thuận cũng đang đối mặt với nguy cơ thiếu nước tưới nghiêm trọng. Vùng hồ Ông Kinh, xã Nhơn Hải, huyện Ninh Hải có dung tích thiết kế 800 nghìn mét khối nước, cung cấp nước cho hơn 200 ha nho, hành, tỏi... đã trơ đáy nhiều tháng. Nhiều hộ dân phải bỏ ra hàng chục triệu đồng để đào ao, khoan giếng lấy nước, tuy nhiên, việc khoan trúng mạch nước ngầm ngày càng khan hiếm. Nhiều nông dân phải mua nước từ ngoài làng chở vào rẫy tưới cho cây. Thiếu nước, cây trồng cho năng suất thấp hoặc chết khô, nhiều nông dân tính đến chuyện bỏ đất hoang đi tìm việc khác để mưu sinh.

Cần thực hiện đồng bộ các giải pháp

Hiện nay, tại ba huyện phía nam tỉnh Lâm Đồng là Đạ Huoai, Đạ Tẻh và Cát Tiên có hơn 2.300 ha đất canh tác nguy cơ thiếu nước tưới. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Phạm S chia sẻ, mùa khô năm nay có khả năng kéo dài, nguy cơ xảy ra hạn hán rất lớn. Do đó, các địa phương cần tập trung thực hiện tốt các biện pháp cụ thể, nhằm hạn chế thấp nhất tình trạng thiếu nước sản xuất và sinh hoạt; tăng cường kiểm tra việc điều tiết nước tại các công trình thủy lợi, nạo vét công trình nước tự chảy; vận động, hỗ trợ nhân dân đào ao, hồ nhỏ để chủ động nguồn nước tưới.

Mới đây, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Ninh Thuận ban hành Chỉ thị số 67-CT/TU về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng trong triển khai các giải pháp phòng, chống hạn trên địa bàn tỉnh. Theo đó, xác định phòng, chống hạn là nhiệm vụ trọng tâm, nhằm hạn chế thấp nhất thiệt hại. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền sâu rộng các nhiệm vụ, giải pháp phòng, chống hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn và cháy rừng, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động của các cấp, các ngành, cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân... Tỉnh chỉ đạo tạm dừng các hoạt động sản xuất chưa thật sự cần thiết để tiết kiệm nước. Đồng thời có phương án hỗ trợ cho người dân vùng hạn, nhất là hỗ trợ gạo, nước sinh hoạt, giống cây trồng, vật nuôi, thức ăn cho gia súc, gia cầm. Trước mắt, Ninh Thuận tập trung nguồn nước tại các hồ chứa cung cấp nước tưới cho cây lúa, cây màu và cây trồng lâu năm. Tạm dừng sản xuất 30 ha cây màu ở hồ chứa nước Sông Biêu do không bảo đảm nguồn nước.

Hạn hán tại Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang diễn ra ngày càng khốc liệt. Các giải pháp trước mắt đã được triển khai để hạn chế thấp nhất thiệt hại. Tuy nhiên, về lâu dài, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, các địa phương cần theo dõi, dự báo, cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu; tăng cường năng lực giám sát, dự báo nguồn nước, hạn hán để thông tin kịp thời, triển khai ứng phó phù hợp với từng giai đoạn. Các ngành chức năng cần điều chỉnh quy hoạch tổng thể, nhất là quy hoạch sử dụng đất, thủy lợi, trồng trọt, chăn nuôi, cấp nước... Xác định rõ thế mạnh của các ngành, phù hợp với biến đổi khí hậu, tình hình hạn hán, thiếu nước. Điều chỉnh cơ cấu sản xuất, theo hướng chuyển dịch mùa vụ, cơ cấu cây trồng, vật nuôi, thủy sản phù hợp với điều kiện nguồn nước, bảo đảm hiệu quả kinh tế và an sinh xã hội.

Các địa phương trong vùng ảnh hưởng cần có chính sách cụ thể khuyến khích người dân áp dụng các biện pháp, công nghệ tiên tiến sử dụng tiết kiệm nước, rà soát, ưu tiên nguồn lực đầu tư xây dựng các hệ thống thủy lợi, đặc biệt là công trình cấp nước, ngăn mặn, phòng lũ... Xây dựng kế hoạch tổng thể phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn mùa khô năm 2019-2020 phù hợp thông tin dự báo khí tượng - thủy văn, bảo đảm cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh; trong đó, cần xác định khả năng bị ảnh hưởng đến từng vùng, từng khu vực.