Thời cơ và thách thức
Hiện nay, Việt Nam đã phê chuẩn và đang triển khai theo lộ trình các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương như: Hiệp định Ðối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), EVFTA giữa Việt Nam và Liên hiệp châu Âu (EU); Hiệp định Ðối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và các hiệp định thương mại song phương với Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… Ðó là thuận lợi quan trọng cho các doanh nghiệp, do thuế nhập khẩu nhiều mặt hàng của các nước tham gia hiệp định được cắt giảm hoặc xóa bỏ, tạo lợi thế cạnh tranh cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Ðây cũng là những cơ hội rất tốt để các doanh nghiệp gỗ Việt Nam vươn ra thị trường thế giới. Hơn nữa, trong khuôn khổ hợp tác lĩnh vực, Việt Nam và EU đã tham gia Hiệp định đối tác tự nguyện về thực thi Luật Lâm nghiệp, quản trị rừng và thương mại lâm sản (VPA/FLEGT). Việc này cũng giúp các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU giảm thời gian giải trình nguồn gốc gỗ hợp pháp so với các nước, là cơ hội cho ngành chế biến gỗ, lâm sản xuất khẩu vào EU. Bên cạnh đó, theo nhận định của các chuyên gia, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc kéo dài, nhu cầu thị trường Mỹ với các mặt hàng gỗ từ các quốc gia, trong đó có Việt Nam có thể sẽ tăng lên để bù đắp vào phần thiếu hụt hàng hóa do thuế tăng cao từ thị trường Trung Quốc. Mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ chủ yếu là các sản phẩm đồ gỗ có giá trị gia tăng cao, nên ngành chế biến gỗ xuất khẩu có cơ hội chuyển đổi cơ cấu sản phẩm xuất khẩu theo hướng tăng tỷ trọng xuất khẩu nhóm các mặt hàng có giá trị gia tăng, giảm tỷ trọng xuất khẩu các mặt hàng nguyên liệu gỗ có giá trị thấp như trước đây.
Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội lớn là các thách thức không nhỏ đang đặt ra cho các doanh nghiệp sản xuất, chế biến gỗ xuất khẩu. Ðó là, nguy cơ gian lận thương mại, làm giả xuất xứ hàng hóa ngày càng gia tăng; cạnh tranh thương mại diễn ra phức tạp, nhất là việc Mỹ tiếp tục điều tra lẩn tránh thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với sản phẩm ván dán, điều tra nhập khẩu gỗ bất hợp pháp và sử dụng gỗ không có nguồn gốc hợp pháp để sản xuất sản phẩm gỗ xuất khẩu sang nước này. Bên cạnh đó, thâm hụt cán cân thương mại giữa Mỹ và Việt Nam ngày càng mở rộng, trong đó có ngành gỗ, có thể dẫn đến việc Chính phủ Mỹ áp đặt chính sách thương mại công bằng dẫn đến việc ảnh hưởng tới ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ và lâm sản của Việt Nam. Mặt khác, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp, kéo dài, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, sản xuất tiêu dùng sẽ tiếp tục là những thách thức tác động tới ngành công nghiệp chế biến gỗ trong thời gian tới...
Tập trung nguồn lực để phát triển
Ðến nay, gỗ và lâm sản của Việt Nam đã xuất khẩu tới hơn 140 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó chủ yếu là Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, EU và Hàn Quốc, chiếm 89% giá trị xuất khẩu lâm sản của Việt Nam. Ðánh giá về cơ hội tăng trưởng của ngành gỗ trong năm 2021, Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp Nguyễn Quốc Trị cho rằng, thị trường thương mại đồ nội thất của thế giới hiện rất lớn, khoảng 450 tỷ USD giá trị thương mại/năm. Hiện nay, kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam mới chiếm khoảng hơn 6% thị phần toàn cầu nên các doanh nghiệp còn có rất nhiều cơ hội mở rộng, phát triển thị phần. Bên cạnh các thị trường truyền thống có giá trị xuất khẩu cao như: Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, EU, Hàn Quốc thì một số thị trường tiềm năng có cơ hội mở rộng phát triển mới như Ca-na-đa, Nga, Ấn Ðộ và các nước Trung Ðông. Việt Nam hiện có nhiều mặt hàng xuất khẩu có thế mạnh như: viên nén, dăm gỗ, gỗ dán, gỗ ghép, đồ mộc xây dựng, ghế ngồi, các đồ nội thất và bộ phận đồ nội thất… Ðáng chú ý, nhóm đồ nội thất có giá trị xuất khẩu lớn nhất trong các nhóm hàng xuất khẩu gỗ và lâm sản sẽ tiếp tục tăng trưởng ổn định trong thời gian tới.
Ðể đạt được mục tiêu xuất khẩu năm 2021 và những năm tiếp theo, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã yêu cầu cộng đồng doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ và lâm sản; các hiệp hội ngành hàng và các địa phương cần có những giải pháp tổng thể, đồng bộ và lâu dài về các lĩnh vực từ phát triển vùng nguyên liệu trong nước, tổ chức sản xuất, thương mại và thị trường, khoa học - công nghệ, phát triển nguồn nhân lực... Trong đó, cần tập trung hoàn thiện và tổ chức thực hiện tốt các cơ chế, chính sách; duy trì ổn định các thị trường truyền thống như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, EU, Hàn Quốc; đồng thời mở rộng thị trường tiềm năng như các quốc gia vùng Nam Mỹ, Trung Ðông, Nga, Ô-xtrây-li-a, Ca-na-đa, Ấn Ðộ… Cùng với đó, tập trung giải quyết và xử lý hiệu quả các vụ việc tranh chấp thương mại, không làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp, bảo đảm sự phát triển ổn định, giữ vững uy tín của ngành gỗ trên thị trường thế giới. Cần thực hiện tốt việc thực thi pháp luật về bảo đảm gỗ hợp pháp trong chế biến, xuất khẩu gỗ và lâm sản; tăng cường tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về bảo đảm gỗ hợp pháp, đẩy mạnh kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm về sử dụng gỗ bất hợp pháp; ưu tiên nhập khẩu gỗ nguyên liệu từ các quốc gia có nền quản trị rừng tiên tiến, thuận lợi trong quản lý, truy xuất nguồn gốc. Cùng với đó là tập trung phát triển nguồn nguyên liệu gỗ cho công nghiệp chế biến, xuất khẩu lâm sản. Tiếp tục chú trọng phát triển rừng sản xuất trong nước theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng rừng trồng, kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng giống cây trồng; đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân lựa chọn các loài cây trồng, giống cây trồng có năng suất, chất lượng, phù hợp nhu cầu của ngành chế biến gỗ; các biện pháp kỹ thuật thâm canh rừng. Ðẩy mạnh việc phát triển hiệu quả nguồn nhân lực chất lượng cao. Tăng cường mở rộng các mô hình liên kết sản xuất giữa người trồng rừng với các doanh nghiệp chế biến gỗ, hình thành vùng nguyên liệu tập trung, chủ động nguồn nguyên liệu cho chế biến; giảm giá thành, nâng cao hiệu quả kinh tế và năng lực cạnh tranh của sản phẩm ngành chế biến gỗ và lâm sản...
Mục tiêu cụ thể trong năm 2021 của ngành gỗ: phấn đấu đưa giá trị xuất khẩu lâm sản đạt từ 14 đến 14,5 tỷ USD, tăng khoảng 9,6% so với năm 2020; trong đó, sản phẩm gỗ 10,62 tỷ USD, tăng 11,3%; gỗ các loại 2,9 tỷ USD, tăng 2,3%; lâm sản ngoài gỗ là 0,98 tỷ USD, tăng 14,8%
Nguồn: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
VŨ THÀNH
