Thủ tướng chủ trì hội nghị trực tuyến giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài

Cùng dự có các Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình, Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam; đại diện lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan T.Ư; đầu cầu trực tuyến các địa phương.

Phát biểu ý kiến khai mạc hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ, giải ngân vốn ODA là nguồn lực quan trọng phát triển cơ sở hạ tầng và các lĩnh vực khác của đất nước.

Tuy vậy, nguồn vốn ODA giải ngân rất chậm. Nếu chúng ta không coi trọng nguồn vốn này thì không thành công. Trong khi vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước đạt hơn 60%, mức cao nhất từ trước đến nay, thì ODA mới đang đạt chưa đến 30%, một mức rất thấp.

Nêu thực tế đó, Thủ tướng yêu cầu các địa phương, bộ ngành phải trả lời được câu hỏi, vì sao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã liên tục đôn đốc, nhưng các bộ, ngành giải ngân vốn ODA vẫn chậm?

Theo đó, Thủ tướng nêu nguyên nhân đầu tiên mà nhiều địa phương gặp phải là giải phóng mặt bằng chậm. Đây là trách nhiệm của các địa phương. Thứ hai là, nhiều địa phương khi đi xin vốn ODA đã không chuẩn bị vốn đối ứng phù hợp, dẫn đến khi triển khai thiếu vốn và nhà tài trợ không chấp thuận giải ngân. Thứ ba là, việc giải quyết các thủ tục triển khai dự án rất chậm trễ. Thủ tướng yêu cầu nếu thiếu cơ chế nào thì cần phản ánh lên Chính phủ. Còn nếu có tình trạng cơ quan chức năng, cá nhân nào gây khó khăn, phiền hà về thủ tục ODA hay vòi vĩnh thì phải phản ánh kịp thời để xử lý nghiêm. Thứ tư, có tình trạng chủ đầu tư tìm những nhà thầu kém năng lực, khiến lúng túng và không có kinh nghiệm trong tổ chức thi công.

Bên cạnh đó, có tình trạng công tác chuẩn bị dự án của các địa phương, các ngành sử dụng vốn ODA còn sơ sài, đơn giản, lấy lệ. Trong công tác chỉ đạo chưa quan tâm giải ngân.

Yêu cầu các cơ quan, địa phương nêu cả những vướng mắc từ phía các nhà tài trợ, nhưng Thủ tướng nhấn mạnh, nguyên nhân nội tại là chính. Do đó, phải giải quyết được các điểm nghẽn này để không chỉ thúc đẩy giải ngân trong năm nay mà cả các năm tiếp theo.

Theo đó, Thủ tướng chỉ đạo, giải pháp thứ nhất, thẩm quyền của người nào, của cơ quan nào, ban quản lý nào thì các đồng chí tự giải quyết theo pháp luật, không thể "đá quả bóng từ địa phương lên T.Ư". Thứ hai là, phải quyết chí trong công tác lãnh đạo chỉ đạo. Phấn đấu hai tháng cuối năm, nâng tỷ lệ giải ngân lên bao nhiêu phần trăm. Đã giải ngân gần 30% rồi, liệu có nâng lên được 50% hay không. Và địa phương nào không làm được, các đồng chí phải báo cáo Thủ tướng để điều chuyển vốn, cắt vốn, thậm chí, năm 2021-2022 không bố trí vốn. Phải có chế tài mạnh mẽ, không thể nhận vốn về không làm, cuối cùng trách nhiệm thuộc về Chính phủ, cơ quan chức năng. Đặc biệt, với vốn đối ứng, phải có biện pháp nào, T.Ư hỗ trợ gì, vốn ngân sách địa phương ra sao, không thể kêu ca mãi.

Tại hội nghị, các bộ, ngành, địa phương đã báo cáo tình thực hiện kế hoạch giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài; kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy giải ngân vốn kế hoạch được giao.

Phát biểu ý kiến kết luận hội nghị, đề cập tình hình khắc phục hậu quả cơn bão số 9, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu các cấp, các ngành, địa phương cần đẩy mạnh công tác khắc phục cứu trợ, cứu nạn, không để người dân nào lâm vào cảnh “màn trời, chiếu đất”, đặc biệt đẩy nhanh việc tìm kiếm cứu nạn ngư dân trên biển, tìm nạn nhân bị sạt lở đất vùi lấp. Các địa phương trong khu vực miền trung không được để người dân đói rét. Tiếp tục huy động các lực lượng ứng cứu, tìm kiếm, cứu nạn; các bộ ngành tiếp tục vận động, hỗ trợ người dân bị thiên tai.

Về vấn đề giải ngân, Thủ tướng nhấn mạnh, các địa phương tiếp tục đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công vì còn lượng vốn lớn chưa giải ngân được; thúc đẩy từng dự án được để đạt mức giải ngân cao. Về giải ngân vốn ODA năm nay và thời gian tới, Thủ tướng lưu ý đánh giá cao và thống nhất hai báo cáo của hai Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT); Thường trực Chính phủ ghi nhận quyết tâm của nhiều địa phương thực hiện giải ngân cao hơn nữa vốn ODA trong năm nay mặc dù còn gặp nhiều khó khăn; ghi nhận nhiều ý kiến về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ giải ngân như giải phóng mặt bằng, vốn đối ứng, năng lực nhà thầu… Khi phát hiện tồn tại thì chúng ta phải có phương án khắc phục; trong đó trách nhiệm của các chủ đầu tư là rất lớn. Nhiều địa phương làm công tác giải phóng mặt bằng rất tốt và nhanh. Có địa phương trước bế tắc trong giải ngân, nay đã nỗ lực đẩy nhanh tiến độ. Nếu lãnh đạo địa phương không đi kiểm tra, đôn đốc, phê bình nhắc nhở thì tình hình giải ngân không chuyển biến. Chúng ta phải rà lại nguyên nhân xem đã vào cuộc quyết liệt chưa, trách nhiệm của chủ đầu tư làm tốt chưa... Phải chung sức, đồng lòng mới làm được.

Thủ tướng lưu ý, ODA là một nguồn lực quan trọng phát triển đất nước. Đất nước đang thiếu nguồn vốn phát triển, các bộ, ngành có trách nhiệm trong việc tìm nguồn lực để phát triển đất nước khi hiện nay còn nhiều vấn đề bức xúc về vốn mà nguồn nhân sách nhà nước chưa đủ như phát triển cơ sở hạ tầng, văn hóa xã hội, giao thông… Các bộ, ngành phải tiếp tục hoàn chỉnh khung pháp lý. Bộ KH-ĐT, Bộ Tài chính phối hợp để làm rõ lộ trình, cách làm ODA thuận lợi, bài bản hơn, thống nhất hơn, từ đó lập kế hoạch ODA trung hạn 5 năm.  

Các bộ, ngành, địa phương phải quan tâm chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc, xử lý giải quyết tồn tại, bất cập. Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị phải coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm năm 2020 để nâng cao tinh thần, thái độ, năng lực làm việc của đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cán bộ thực thi chính sách. Chấm dứt tình trạng trì trệ, sợ trách nhiệm, tâm lý nhiệm kỳ, quan liêu, nhũng nhiễu,

Thủ tướng nêu rõ. Lãnh đạo các cấp trực tiếp đôn đốc, kịp thời tháo gỡ khó khăn, tập trung xử lý dứt điểm tồn tại, vướng mắc các dự án đầu tư lớn để đẩy mạnh giải ngân.

Thủ tướng nhấn mạnh, việc cương quyết thay, đổi cán bộ không biết làm việc, không hoàn thành, không có trách nhiệm tích cực hoặc là những cán bộ tiêu cực, nhũng nhiễu, không vì nhiệm vụ mà vì lợi ích nhóm trong đầu tư ODA.

Các ngành, các bộ, địa phương chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ trong việc bố trí đủ nguồn vốn đối ứng cho các chương trình, dự án ODA trong năm nay, trong đó cả việc tìm các nguồn hợp pháp để cân đối. Thực hiện nghiêm việc điều chuyển vốn theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, tránh tình trạng trả lại vốn quỹ dự toán. Không có công trình dự án, không cải thiện đời sống người dân thì làm sao phát triển đất nước, nếu không làm được thì điều chuyển việc khác. Các cơ quan chủ quản khẩn trương rà soát lại, không để dồn cuối năm, các chủ đầu tư khẩn trương hoàn thiện thủ tục giải ngân.

Từ nay đến cuối năm còn lượng vốn lớn theo kế hoạch Thủ tướng giao chưa được giải ngân, do đó, Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tập trung xử lý dứt điểm các tồn tại, vướng mắc để giải ngân tối đa khoản vốn này. Sau hội nghị này, từng bộ, ngành, địa phương họp, rà lại để làm rõ trách nhiệm, tháo gỡ khó khăn từng dự án.

Thủ tướng yêu cầu hoàn thiện các văn bản pháp lý nhằm đơn giản thủ tục phê duyệt điều chỉnh dự án đầu tư. Hằng tháng, Bộ KH-ĐT tổng hợp trình Thủ tướng xem xét, điều chuyển nội bộ vốn ODA giữa các dự án trong bộ, ngành, địa phương, đặc biệt các hiệp định vay sắp kết thúc năm 2020-2021, đừng để mất vốn. Cần chấm dứt tình trạng ghi danh mục mà không có dự án. Sửa đổi các Nghị định của Chính phủ, trong đó có Nghị định 56 nhằm đơn giản hóa quy trình, thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án, gia hạn thời gian thực hiện dự án và một số bất cập khác...     

Thủ tướng đề nghị lãnh đạo các cấp phải quan tâm hơn nữa trong chỉ đạo; không thể chấp nhận có tình trạng có vốn, có tiền mà không tiêu được, không phát triển được, cứ cam chịu nghèo, khó khăn; đó là nghịch lý của sự yếu kém về quản lý của chúng ta, phải kiên quyết thay đổi.

Thủ tướng tin rằng qua hội nghị này, công tác giải ngân vốn ODA và vốn vay ưu đãi sẽ có chuyển biến mạnh mẽ hơn…

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giải ngân kế hoạch đầu tư vốn nước ngoài đến ngày 31-10 ước đạt 18.089 tỷ đồng, bằng 30,15% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, trong đó số vốn giải ngân của các bộ, cơ quan T.Ư là 5.824 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 27,07% so dự toán được giao; số vốn giải ngân của các địa phương là 12.265 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 31,87% so dự toán được giao. 

Đối với kế hoạch đầu tư công vốn nước ngoài năm 2019 kéo dài thực hiện và giải ngân sang năm 2020, tính đến ngày 31-10, ước giải ngân 10.151 tỷ đồng, đạt 69,72%. 

Theo số liệu của Bộ Tài chính, ước đến ngày 31-10, phần lớn các bộ, ngành T.Ư có mức giải ngân thấp, Bộ Giao thông vận tải có mức giải ngân cao nhất với tỷ lệ 44,8%. 

Các địa phương có mức giải ngân khá, gồm: Tây Ninh, 91,74%; Bình Định, 73,26%; Cao Bằng, 62,58%; Hà Nam, 61,64%...

Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân các chương trình, dự án ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài trong năm 2020 và các năm tiếp theo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị cần thực hiện ngay các giải pháp sau đây:

Một là, các bộ, cơ quan T.Ư và địa phương thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo số 242/TB-VPCP ngày 18-7-2020 và Thông báo số 310/TB-VPCP ngày 27-8-2020 với sự tham gia của cả hệ thống chính trị; thường xuyên cập nhật, báo cáo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính tình hình thực hiện và giải ngân vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài.  

Hai là, Xử lý dứt điểm các tồn tại, vướng mắc của các dự án đầu tư lớn, tập trung đẩy mạnh giải ngân các dự án đầu tư có tiềm năng giải ngân, các dự án đã hoàn tất các thủ tục đầu tư, công tác đấu thầu, triển khai ngay việc ký kết các hợp đồng đối với các gói thầu đã có ý kiến “không phản đối” của nhà tài trợ.

Ba là, thực hiện các giải pháp nhằm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, cụ thể: 

Chính phủ ban hành các chính sách đặc thù cho phép các chuyên gia, tư vấn nhập cảnh, các điều kiện như áp dụng với các chuyên gia nhập cảnh ngắn hạn, có cơ chế tạo thuận lợi cho việc nhập khẩu vật tư, trang thiết bị của các dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài, giảm thiểu tác động của đại dịch Covid-19 đối với việc triển khai các chương trình, dự án.

Giải quyết các vướng mắc về thể chế, chính sách, tăng cường cơ chế phối hợp giữa các cơ quan đi đôi cải cách hành chính:

Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp các cơ quan liên quan trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 56/2020/NĐ-CP ngày 25-5-2020 đối với quy trình, thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án; trong đó, sửa đổi Điều 19 của Nghị định theo hướng quy định quy trình đơn giản, rút gọn đối với các dự án đề xuất kéo dài thời gian thực hiện mà không làm thay đổi các nội dung còn lại của Quyết định chủ trương đầu tư đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Bộ Tài chính khẩn trương hoàn thiện, trình Chính phủ Nghị định sửa đổi Nghị định số 97/2018/NĐ-CP ngày 30-6-2018; trong đó, có quy định phù hợp về tài sản thế chấp, đơn giản hóa quy trình, thủ tục về thẩm định và ký hợp đồng vay lại, cơ chế giải ngân đối với các khoản cho vay lại của các dự án.

Cho phép sử dụng vốn vay ODA trong các hoạt động tư vấn quốc tế thực hiện dự án, đào tạo chuyển giao công nghệ đã được thỏa thuận với nhà tài trợ, với các hiệp định vay đã ký kết trước thời điểm ban hành Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 29-6-2019 của Thủ tướng Chính phủ. Thực hiện nghiêm việc không sử dụng vốn vay ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài cho các hoạt động đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực, tham quan khảo sát hoặc mua sắm ô-tô.

Các bộ, cơ quan T.Ư và địa phương thực hiện nghiêm quy định của Chính phủ về cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, về thời gian thẩm định đối với đề xuất điều chỉnh chủ trương đầu tư theo quy định pháp luật. Trường hợp quá hạn không có ý kiến trả lời, được hiểu là đồng ý và được tổng hợp trong báo cáo trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị và thiết kế dự án, tránh điều chỉnh chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư trong quá trình thực hiện.

Đẩy nhanh tiến độ ký kết các hiệp định vay vốn, hợp đồng vay lại và cung cấp ý kiến tư pháp, bảo đảm sử dụng hiệu quả khoản vay:

Bộ Tài chính có báo cáo trình Thủ tướng Chính phủ về các giải pháp rút ngắn thời gian đàm phán, ký hiệp định vay vốn, thẩm định và ký hợp đồng cho vay lại. Kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định đối với vấn đề vượt thẩm quyền của mình để có phương án xử lý.

Về lập, giao, phân bổ điều chỉnh kế hoạch: các bộ, cơ quan T.Ư và địa phương thực hiện nghiêm việc điều chuyển vốn theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tránh tình trạng trả lại vốn, hủy dự toán sau ngày 30-9-2020.

Các bộ, cơ quan T.Ư và địa phương thực hiện nghiêm việc ưu tiên bố trí vốn đối ứng cho các chương trình, dự án ODA, hạn chế cân đối từ nguồn thu từ đất.

Về kiểm soát chi, rút vốn và thủ tục giải ngân: Bộ Tài chính khẩn trương hoàn tất các thủ tục để giải ngân hết số vốn kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước (chưa giải ngân tính đến ngày 31-8-2020) hơn 2.797 tỷ đồng của 16 bộ, cơ quan T.Ư và 53 địa phương.

Đồng thời, khẩn trương thực hiện nhiệm vụ: rà soát, đơn giản hóa quy trình kiểm soát chi và hồ sơ yêu cầu để rút vốn; sử dụng kết quả kiểm soát chi của Kho bạc Nhà nước các cấp trong việc phê duyệt các đơn rút vốn, thanh toán cho các dự án khi có đủ điều kiện giải ngân trong thời hạn bốn ngày làm việc; tăng cường áp dụng phương thức thanh toán qua tài khoản tạm ứng thay vì thanh toán trực tiếp để đẩy nhanh tốc độ giải ngân, thay tiền kiểm bằng hậu kiểm; cho phép các đơn rút vốn dưới một triệu USD được rút vốn qua tài khoản tạm ứng; triển khai trong năm 2020 và các năm tiếp theo việc thực hiện giải ngân kế hoạch vốn nước ngoài từ ngân sách T.Ư và kế hoạch vốn nước ngoài cho vay lại một cách độc lập theo tinh thần của Nghị quyết số 94/NQ-CP ngày 19-10-2019 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thúc đẩy tiến độ phân bổ và giải ngân vốn đầu tư trong năm 2019.

Cơ quan chủ quản khẩn trương đôn đốc chủ đầu tư hoàn thành thủ tục thanh quyết toán, không để dồn đến cuối năm. Các chủ đầu tư có trách nhiệm thực hiện thủ tục hoàn chứng từ cho các khoản tiền đã rút vốn từ tài khoản đặc biệt.

Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện dự án ở cấp cơ quan chủ quản, chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án, bảo đảm đội ngũ cán bộ quản lý dự án có năng lực, trình độ chuyên môn cao...