Ngành gỗ đang mất dần vị thế xuất siêu sang Trung Quốc

NDO -

Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng gỗ sang Trung Quốc có dấu hiệu sụt giảm, trong khi nhập khẩu các mặt hàng này từ Trung Quốc đang tăng rất mạnh, báo hiệu khả năng ngành gỗ sẽ không còn được vị thế xuất siêu sang thị trường này trong những năm tới.

Doanh nghiệp Việt đang phải cạnh tranh trực tiếp với các doanh nhân Trung Quốc trong việc thu mua ván bóc của Việt Nam. Ảnh minh họa. (Nguồn:congthuong.vn)
Doanh nghiệp Việt đang phải cạnh tranh trực tiếp với các doanh nhân Trung Quốc trong việc thu mua ván bóc của Việt Nam. Ảnh minh họa. (Nguồn:congthuong.vn)

Doanh nghiệp kêu khó cạnh tranh trong thu mua ván bóc

Theo Bản tin cập nhật tình hình thương mại gỗ và sản phẩm gỗ giữa Việt Nam và Trung Quốc từ năm 2018 đến hết tháng 9/2021 do nhóm nghiên cứu các Hiệp hội gỗ và Tổ chức Forest Trends thực hiện, thương mại các mặt hàng gỗ giữa Việt Nam và Trung Quốc liên tục được mở rộng trong những năm gần đây.

Ở chiều xuất khẩu, Trung Quốc là 1 trong 3 thị trường quan trọng nhất của Việt Nam (sau Mỹ và Nhật Bản). Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng mạnh từ khoảng 1 tỷ USD năm 2018 lên trên 1,2 tỷ USD năm 2019, sau đó giảm nhẹ vào năm 2020.

Trong số các mặt hàng xuất khẩu, dăm gỗ, sản phẩm gỗ và ván bóc là các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu quan trọng của Việt Nam. Trong đó, dăm gỗ đóng vai trò quan trọng nhất. Kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này chiếm 70-80% trong tổng kim ngạch xuất khẩu hằng năm.

Theo ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia Tổ chức Forest Trends cho biết, cơ cấu các mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc có nhiều thay đổi thời gian gần đây.

Cụ thể, các mặt hàng như sản phẩm gỗ, gỗ tròn, gỗ xẻ giảm mạnh trong khi dăm gỗ và ván bóc tăng mạnh. Trong đó, mặt hàng ván bóc có lượng xuất khẩu tăng đột biến. Lượng xuất khẩu năm 2020 tăng tới 126% so với lượng xuất khẩu của năm 2019. Lượng xuất khẩu trong 9 tháng năm 2021 cũng cao hơn 116% so với tổng lượng xuất khẩu của cả năm 2020.

Ở chiều ngược lại, các mặt hàng gỗ Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc đa dạng hơn các mặt hàng mà Việt Nam xuất khẩu sang quốc gia này. Trừ mặt hàng gỗ tròn, các mặt hàng nhập khẩu còn lại có sự tăng trưởng rất nhanh trong thời gian vừa qua.

Ba mặt hàng có lượng nhập tăng nhanh nhất là gỗ dán, ván bóc/lạng và ván sợi. Cụ thể, lượng gỗ dán nhập khẩu tăng từ gần 409.000 m3 năm 2018 lên tới gần 558.000 m3 năm 2020. Lượng nhập 9 tháng năm 2021 cao hơn cả lượng nhập năm 2018. Đối với mặt hàng ván sợi, lượng nhập 9 tháng năm 2021 đạt gần 344.000 m3, tăng 4,2 lần so với lượng nhập năm 2018…

Ông Thang Văn Thông, Giám đốc Công ty Hào Hưng chuyên sản xuất gỗ dán, cho hay hiện đang có sự cạnh tranh trực tiếp giữa các doanh nhân Trung Quốc và các đơn vị thu mua ván bóc của Việt Nam tại chính thị trường Việt Nam. Mạng lưới thương nhân Trung Quốc hiện đã phủ tới các xưởng ván bóc ở các tỉnh Bắc Giang, Thái Nguyên, Phú Thọ để thu mua nguyên liệu.

“Cứ khi nào thương lái Trung Quốc sang mua hàng là các doanh nghiệp Việt Nam lại bị căng thẳng vì giá sản phẩm tăng cao và các doanh nghiệp Việt khó cạnh tranh để mua được nguyên liệu”, ông Thông phản ánh.

Tiến sĩ Tô Xuân Phúc nhận định, hình thức cạnh tranh giúp đẩy giá gỗ nguyên liệu đầu vào và ván bóc lên cao, đem lại lợi ích cho người trồng rừng. Tuy nhiên, cạnh tranh này cũng đặt ra bài toán đối với các đơn vị sản xuất các loại ván của Việt Nam khó thu mua nguyên liệu.

Ông Phúc cho rằng, Việt Nam đang nỗ lực tạo nguồn gỗ rừng trồng là gỗ lớn. Tuy nhiên điều này không đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp chế biến sâu của Việt Nam có thể tiếp cận với nguồn nguyên liệu này trong tương lai.

Lo ngại gian lận xuất xứ

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, nhận định, Trung Quốc là một trong ba thị trường quan trọng nhất của ngành gỗ Việt Nam, cả về cung và cầu.

Bình quân mỗi năm kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc về các mặt hàng gỗ đạt khoảng 2 tỷ USD, với cán cân thương mại nghiêng về phía Việt Nam.

"Năm 2018 kim ngạch các mặt hàng gỗ của Trung Quốc xuất khẩu sang Việt Nam tương đương dưới 50% kim ngạch các mặt hàng gỗ của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc. Hai năm sau đó, năm 2020, con số này là 70%. Nếu động lực tăng trưởng và cơ cấu mặt hàng xuất-nhập khẩu giữa 2 quốc gia được duy trì như hiện nay, cán cân thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc sẽ đạt cân bằng trong 2-3 năm tới" - ông Lập nói.

Điều đáng nói là, đến nay các mặt hàng gỗ xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn chủ yếu là gỗ nguyên liệu.

Khẳng định nhập khẩu nguyên liệu gỗ là nhu cầu thực sự và chính đáng của các doanh nghiệp làm ăn chân chính, ông Đỗ Xuân Lập cũng cho rằng, giảm rủi ro về gian lận thương mại trong các mặt hàng gỗ nhập khẩu từ Trung Quốc có vai trò quan trọng nhằm duy trì và phát triển ngành gỗ xuất khẩu của Việt Nam.

Thời gian qua, các cơ quan chức năng của Việt Nam đang tích cực phối hợp các hiệp hội gỗ và các bên liên quan trong việc xác định rủi ro và đưa ra các chế tài xử phạt đối với các công ty vi phạm.

Các biện pháp và chế tài này cần được ưu tiên và tăng cường nhằm hạn chế các rủi ro trong luồng gỗ nhập khẩu. Điều này đòi hỏi sự quan tâm sát sao từ các cơ quan quản lý và thực thi pháp luật, đặc biệt là các cơ quan kiểm soát cửa khẩu.

Liên kết, hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan này với các hiệp hôi gỗ và các bên liên quan khác cho phép định vị được các rủi ro trong các mặt hàng nhập khẩu một cách kịp thời, từ đó đưa các các biện pháp chế tài xử lý phù hợp.