Cơ sở vật chất, hạ tầng được bố trí lại, chuyển đổi số mạnh mẽ

Cùng với nhân sự, việc sắp xếp lại cơ sở vật chất, trụ sở làm việc sau sáp nhập đơn vị hành chính được triển khai quyết liệt. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tính đến cuối tháng 7/2025, các địa phương đã thống kê được khoảng 9.000 cơ sở nhà, đất thuộc diện dôi dư sau sáp nhập cần xử lý. Nhiều tỉnh thành đã có phương án tận dụng các trụ sở dôi dư này một cách hiệu quả: chuyển đổi thành trường học, cơ sở y tế, trung tâm văn hóa hoặc trụ sở công an, quân sự… Việc điều chuyển tài sản công được chỉ đạo làm gấp rút nhưng chặt chẽ, tránh thất thoát, lãng phí.

Chẳng hạn, có những nơi đã trưng dụng một số trụ sở UBND quận cũ không còn sử dụng để làm trung tâm hành chính công hiện đại phục vụ người dân ở những địa bàn rộng. Hoặc lấy các trụ sở cũ của các xã miền núi đã bị sáp nhập làm điểm trường mẫu giáo, trạm xá, giúp người dân hưởng lợi trực tiếp. Chỉ trong vòng hai tháng, phần lớn tài sản công dôi dư sau sáp nhập đã có hướng sử dụng mới hoặc nằm trong kế hoạch đấu giá, chuyển nhượng công khai để thu ngân sách. Đây là nỗ lực rất lớn của các cấp chính quyền nhằm biến “sức ì” thành nguồn lực, tránh lãng phí nguồn tài sản khổng lồ do quá trình sáp nhập tạo ra. Hiệu quả kinh tế xã hội từ việc này chắc chắn sẽ còn được thể hiện rõ hơn trong thời gian tới.

Đặc biệt, chuyển đổi số được xem là điểm nhấn nổi bật trong tháng đầu vận hành mô hình mới. Như đã nêu, tỷ lệ thủ tục hành chính được giải quyết trực tuyến tăng lên đáng kể chỉ sau vài tuần. Các bộ, ngành Trung ương đã tích cực hỗ trợ địa phương về hạ tầng công nghệ thông tin: Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp nâng cấp đường truyền, đảm bảo kết nối từ tỉnh đến xã; Bộ Nội vụ cử chuyên gia về tận cơ sở để tập huấn sử dụng phần mềm quản lý mới; Văn phòng Chính phủ thiết lập đường dây nóng, tổ công tác hỗ trợ trực tuyến cho cán bộ địa phương trong xử lý thủ tục trên Cổng Dịch vụ công quốc gia. Nhờ vậy, dù ban đầu nhiều nơi còn lúng túng do phần mềm khác nhau, cơ sở dữ liệu phân tán, nhưng chỉ sau một tháng, hầu hết các hệ thống đã kết nối liên thông.

Các tỉnh, thành phố đều xây dựng cổng dịch vụ công hai cấp, tạo tài khoản quản trị cho tất cả xã, phường mới. Lãnh đạo cấp tỉnh có thể ngồi tại trung tâm điều hành và theo dõi trực tuyến tình hình giải quyết công việc ở từng xã thông qua các dashboard dữ liệu. Điều này thay đổi căn bản phương thức quản lý: từ chỗ phải thông qua cấp huyện trung gian, nay cấp tỉnh kết nối thẳng xuống cấp xã bằng dữ liệu thời gian thực, qua đó chỉ đạo nhanh hơn, sát hơn.

Nhiều địa phương đã thể hiện sự năng động, sáng tạo trong ứng dụng công nghệ ngay khi thực hiện chính quyền hai cấp. Thành phố Đà Nẵng là một ví dụ tiêu biểu: ngày 1/7, thành phố này ra mắt ngay tiện ích trợ lý ảo AI hỗ trợ người dân làm thủ tục. Chỉ cần quét mã QR tại trụ sở xã, người dân có thể hỏi đáp mọi thủ tục hành chính qua một ứng dụng trả lời tự động 24/7, từ vấn đề đăng ký cư trú, làm giấy tờ đất đai đến các chính sách xã hội. Sự thuận tiện này khiến người dân rất phấn khởi và nhanh chóng làm quen với mô hình mới. Tại tỉnh Lai Châu, công cuộc chuyển đổi số được đẩy mạnh xuống tận cấp xã, phường. Ở phường Tân Phong (Lai Châu), trong 10 ngày đầu tiên, đã tiếp nhận 319 hồ sơ thủ tục của người dân thì có tới 195 hồ sơ (chiếm hơn 61%) được xử lý hoàn toàn trên môi trường điện tử, đặc biệt 100% hồ sơ giải quyết đúng hạn. Đây là minh chứng sinh động cho thấy hiệu quả của mô hình chính quyền hai cấp gắn với chính quyền điện tử: mặc dù mới vận hành, bộ máy không có độ trễ mà trái lại còn tăng tốc nhờ ứng dụng công nghệ số. Chuyển đổi số đã thực sự trở thành “cú hích” giúp chính quyền hai cấp phát huy ưu điểm, xóa đi khoảng cách không gian do bỏ cấp trung gian, đưa chính quyền đến gần dân hơn qua không gian mạng.

Những tín hiệu tích cực khẳng định tính đúng đắn của mô hình

Chỉ sau hai tháng ngắn ngủi, mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã cho thấy những ưu việt ban đầu, củng cố niềm tin rằng chủ trương lớn của Đảng là hoàn toàn đúng đắn. Trước hết, việc giảm bớt một cấp trung gian đã giúp tinh giản đáng kể bộ máy và giảm chi ngân sách hành chính. Hàng vạn biên chế giảm đi đồng nghĩa tiết kiệm một khoản ngân sách không nhỏ mỗi năm, số tiền đó có thể tái đầu tư cho phát triển. Không những vậy, chất lượng đội ngũ cán bộ được nâng lên khi chỉ những người thực sự tâm huyết, có năng lực được bố trí ở lại làm việc; tư tưởng “ỷ lại vào bộ máy cồng kềnh” dần bị xóa bỏ. Chính điều này làm cho hiệu suất công tác tăng lên: một công việc trước đây qua nhiều tầng nấc giải quyết chậm chạp, nay chỉ qua hai cấp là xong, giúp rút ngắn thời gian xử lý, giảm chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp.