Nghiên cứu hoạt chất quý trong cây ngải cứu

Ngải cứu là loài cây quen thuộc trong đời sống người Việt, không chỉ dùng làm món ăn dân dã mà còn có nhiều công dụng. Từ những giá trị đó, các nhà khoa học Viện Công nghệ tiên tiến đã nghiên cứu và phát hiện nhiều hợp chất trong ngải cứu có khả năng hỗ trợ điều trị bệnh gout và viêm khớp dạng thấp.

Chủ Nhật, ngày 09/11/2025 - 07:06

Cán bộ Viện Công nghệ tiên tiến (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) kiểm tra kết quả các hoạt chất sau khi chiết xuất cao ngải cứu. (Ảnh: DŨNG HIẾU)

Ngải cứu còn gọi là ngải diệp hay thuốc cứu, thuộc họ cúc, thân thảo, lá xanh đậm so le, mọc hoang hoặc được trồng ở nhiều nơi. Từ lâu, cây đã được người dân sử dụng làm món ăn và bài thuốc dân gian chữa xương khớp, cầm máu, cảm mạo, suy nhược cơ thể… với tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn và chống oxy hóa rõ rệt.

Tuy vậy, các hoạt chất trong ngải cứu vẫn ít được biết đến trong hỗ trợ điều trị bệnh lý mạn tính về xương khớp. Thế giới có nhiều nghiên cứu về cây này, nhưng vẫn còn ít công trình chuyên sâu về khả năng ức chế xanthine oxidase, nguyên nhân gây bệnh gout.

Từ thực tế đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Tiến Dũng và nhóm nghiên cứu Viện Công nghệ tiên tiến (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính ức chế xanthine oxidase, kháng viêm, bảo vệ sụn của cây ngải cứu, tạo sản phẩm điều trị bệnh gout và viêm khớp dạng thấp”. Thành công của đề tài nghiên cứu không chỉ cung cấp cơ sở khoa học mà còn mở ra hướng phát triển các sản phẩm chăm sóc sức khỏe từ thảo dược thiên nhiên, an toàn và hiệu quả.

Nhóm nghiên cứu của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Tiến Dũng đã điều chế cao chiết từ cây ngải cứu. Kết quả cho thấy phân đoạn ethyl acetate có hoạt tính sinh học nổi bật, với khả năng ức chế đáng kể tự sản sinh NO, ROS nội bào tại nồng độ 100 mg/mL. Hai hợp chất chính là quercetin và 1,5-di-O-caffeoylquinic acid cũng thể hiện hiệu quả ức chế rõ rệt, qua đó khẳng định vai trò của flavonoid trong việc ức chế enzym xanthine oxidase, mục tiêu điều trị bệnh gout.

Nhóm nghiên cứu đã xây dựng thành công phương pháp định lượng hoạt chất sesquiterpene lactone trong ngải cứu bằng phổ hồng ngoại, từ đó thiết kế và tối ưu quy trình chiết xuất ở quy mô phòng thí nghiệm. Cao chiết thu được có độ ổn định cao, đặc biệt, có khả năng ức chế enzym XO và các chất gây viêm vượt trội so với phương pháp chiết thông thường, mở ra hướng phát triển các chế phẩm dược liệu hỗ trợ điều trị gout và viêm khớp.

Kết quả thử nghiệm độc tính cấp cho thấy cao ngải cứu an toàn ở liều cao, không gây bất kỳ biểu hiện bất thường nào trên chuột thí nghiệm. Trên mô hình gây viêm cấp, cao ngải cứu cho thấy khả năng ức chế sưng viêm rõ rệt so với nhóm chứng bệnh. Các thí nghiệm cũng khẳng định cao ngải cứu an toàn, có tác dụng kháng viêm cấp tính, hiệu quả tương đương thuốc chuẩn diclofenac.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Tiến Dũng, quá trình nghiên cứu, nhóm tác giả phát hiện những tiềm năng của cao ngải cứu định chuẩn qua nhiều khía cạnh dược lý và độc tính. Cụ thể, về tác dụng sinh học, cao chiết từ ngải cứu thể hiện hoạt tính kháng viêm rõ rệt trên mô hình viêm cấp và mô hình in vitro, ức chế enzym xanthine oxidase, yếu tố quan trọng điều trị bệnh gout và chống oxy hóa hiệu quả. Đối với độ an toàn, cao ngải cứu được chiết xuất theo quy trình tối ưu không gây độc tính cấp ở liều cao, không ảnh hưởng bất lợi đến các chức năng sinh lý quan trọng như gan, thận và hệ tạo máu.

Về khả năng triển khai, quy trình chiết xuất cao ngải cứu đã được thiết kế có kiểm soát, bảo đảm định lượng nhóm hoạt chất chính là sesquiterpene lactone, thành phần liên quan mật thiết đến hiệu quả dược lý. Do đó, có thể mở rộng quy mô sản xuất, phục vụ cho mục đích bào chế viên nang hoặc các dạng bào chế hỗ trợ điều trị viêm khớp, gout và các bệnh lý liên quan đến stress oxy hóa và rối loạn chuyển hóa purin.

Đề tài nghiên cứu về hoạt chất trong cây ngải cứu đã được Hội đồng nghiệm thu của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đánh giá cao, mở ra hướng phát triển sản phẩm từ dược liệu bản địa an toàn, dễ tiếp cận và bền vững cho chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng khoa học về hiệu quả hỗ trợ điều trị gout, viêm khớp và khả năng ức chế ROS nội bào. Đặc biệt, phân đoạn ethyl acetat được xác định có tác dụng kháng viêm, chống oxy hóa và ức chế xanthine oxidase vượt trội, tạo nền tảng phát triển các chế phẩm chăm sóc sức khỏe từ ngải cứu.

Ngoài những thành tựu nêu trên, nhóm nghiên cứu đã xây dựng được quy trình định lượng sesquiterpene lactone trong ngải cứu bằng phổ hồng ngoại, góp phần chuẩn hóa nguyên liệu và chất lượng cao chiết. Cùng với đó, nhóm tác giả cũng công bố hai bài báo trên tạp chí quốc tế liên quan đến đề tài khoa học.

NHẬT MINH