Kỳ vĩ Lý Sơn

Đã đôi lần đến với Cù Lao Ré - Lý Sơn, Quảng Ngãi. Vậy mà, mỗi lần đến là một lần không muốn rời xa, bởi còn biết bao bí ẩn chưa khám phá hết từ hòn đảo bé nhỏ chưa đến 10 cây số vuông, nhưng chứa đựng bao điều kỳ thú này.

Trẻ em thả diều trên cổng Tò Vò ở đảo Lý Sơn. Ảnh: Trần Quý Thịnh
Trẻ em thả diều trên cổng Tò Vò ở đảo Lý Sơn. Ảnh: Trần Quý Thịnh

Lý Sơn - Sa Huỳnh - nơi sở hữu nhiều miệng núi lửa cổ ở Quảng Ngãi được xem là một trong những “viện bảo tàng tự nhiên” về hoạt động núi lửa hiếm hoi trên thế giới. Lý Sơn - được phát hiện như một Hawaii khác, đầy hấp dẫn trong mắt giới du lịch quốc tế.
 
 Ngày mới bắt đầu trên đảo Lớn. Những ruộng hành, ruộng tỏi dưới rặng dừa cổ thụ trở nên kỳ ảo trong ánh bình minh. Không có nơi đâu như trên đảo này, những loài cây gia vị cho hương vị độc đáo nhờ được chăm bón từ đất bazan núi lửa và vụn san hô lấy lên từ đáy biển. Cuộc kiến tạo dữ dội của Trái đất từ hàng triệu năm trước để lại những dấu vết dường như rất mới trên hòn đảo nhỏ. Bước chân khám phá của chúng tôi như bị cuốn vào dòng chảy vượt thời gian.
 
 Thời gian gần đây, từ khi các nhà khoa học bắt tay vào nghiên cứu địa chất, địa mạo vùng biển đảo Quảng Ngãi, thì Lý Sơn được biết đến với danh xưng mới: hòn đảo Núi lửa. Giới khoa học đã thật sự ngỡ ngàng trước mật độ dày đặc và vẻ đẹp độc đáo của những miệng núi lửa ở vùng đảo Lý Sơn. Cả đảo có 10 miệng núi lửa. Trong số này có bảy miệng núi lửa lộ thiên và ba miệng còn lại ngầm dưới đáy biển. Vào cuối kỷ Neogen - một kỷ địa chất thuộc đại Tân Sinh, cách ngày nay khoảng 25 - 30 triệu năm, đảo Lý Sơn được hình thành do sự kiến tạo địa chấn với sự phun trào nham thạch của núi lửa.
 
 Miệng núi lửa có hồ nước trên đỉnh núi Thới Lới phun nổ cách nay một triệu năm, có đường kính 0,35 km, cao 149 m. Đây là đài quan sát lý tưởng hấp dẫn du khách khi đến du ngoạn trên hòn đảo núi lửa này.
 
 Dưới chân núi Thới Lới, hang Câu là một kiến tạo địa chất luôn làm cho du khách kinh ngạc. Du khách đến đây như bị choáng ngợp với vẻ kỳ vĩ của vách núi dựng đứng cao hàng trăm mét, chạy dài hàng cây số bên mép nước. Đây chính là sườn ngoài của một miệng núi lửa từng hoạt động trong quá khứ không xa.
 
 Cổng Tò Vò nằm ở phía bắc đảo Lớn là một dạng phun trào trong nước biển điển hình. Một cổng đá dài hơn 40 m, cấu tạo từ đá bazan xám đen, chính là một phần sót lại của lưỡi dung nham bị mài mòn bởi nước biển trong quá khứ. Có thể hình dung, bao thế kỷ qua, mực nước biển nơi này nhiều lần thay đổi, làm mài mòn thềm dung nham ở nhiều cấp độ. Một quá trình vận động không ngừng nghỉ từ triệu năm trước cho đến tận bây giờ.
 
 Trong quá trình nạo vét mặt bằng, thi công cảng mới đây, những người dân đảo Lý Sơn tình cờ bốc dỡ lên khỏi mặt đất hàng trăm khối san hô khổng lồ hình cối xay, đường kính lên đến 2 m. Các nhà nghiên cứu nhận định đây là nhóm san hô sáu tia Porites thuộc rạn san hô vòng rất phổ biến quanh các đảo núi lửa. Ở Việt Nam, Lý Sơn là nơi duy nhất tìm thấy loại san hô này. Người Lý Sơn rất tự hào khi phát hiện ra nghĩa địa san hô cối xay độc nhất vô nhị này.
 
 Lý Sơn không chỉ một lần đến. Vậy mà lần nào cũng như vừa chạm ngõ. Lý Sơn lộng lẫy, kỳ vĩ và bí ẩn đến kinh ngạc. Lý Sơn, Quảng Ngãi đang đứng trước một cơ hội lớn để trở thành Công viên địa chất toàn cầu, với di sản địa chất núi lửa độc đáo hiếm có ở Việt Nam.