Người quê vui với làng quê
Sau cơn mưa lớn, cụ Nguyễn Thị Tình đeo ủng ra ngắm ruộng cùng dân làng. Ở tuổi 77, cụ vẫn làm ruộng, trồng ngô, trồng rau, tận hưởng hạnh phúc tuổi già cùng con cháu tại thôn Miêu Cốc, xã Trung Kiên. Chuyện trò với khách, cụ Tình cười xởi lởi, khoe hàm răng đen nhánh: Cuộc sống mỗi ngày mỗi tiến lên. Bây giờ sướng hơn trước. Con cháu thường xuyên tụ tập liên hoan, vui lắm. Chiều thôn quê xứ này rất bình yên. Những ngôi nhà lấp ló giữa rặng cây nhìn ra cánh đồng lúa đang thì con gái. Gió rì rào thổi từ bãi sông Hồng. Người già, trẻ em nắm tay nhau vui đùa.
Trung Kiên nằm trong nhóm các xã "chậm phát triển" của huyện Yên Lạc, nhưng thu nhập bình quân đầu người năm 2021 cũng đạt 56,42 triệu đồng. Giá trị sản xuất đạt mức độ trung bình, 144 triệu đồng/ha canh tác. Chủ tịch UBND xã Nguyễn Văn Vui cho biết: Hầu hết người trong độ tuổi lao động đi làm cho doanh nghiệp, làm dịch vụ, đi xây. Việc đồng áng giờ chỉ tranh thủ, chủ yếu sử dụng máy móc, từ cày bừa đến cấy gặt. Diện tích trồng lúa giảm mạnh, thay bằng cây ăn quả hay các loại rau màu có giá trị cao hơn.
Tuy chưa giàu về kinh tế, nhưng xã Trung Kiên giàu bậc nhất huyện Yên Lạc về di tích văn hóa. Tất cả chín thôn đều có nhà văn hóa khang trang rộng từ 800m2 trở lên. Hoạt động văn hóa, thể thao và sinh hoạt cộng đồng sôi nổi từ sáng đến tối.
Yên Lạc có những vùng quê giữ được cảnh quan đẹp như tranh vẽ. Đó là các thôn, làng của các xã Liên Châu, Nguyệt Đức, Trung Nguyên, Hồng Châu, Hồng Phương, Đại Tự... Làng Đinh Xá, xã Nguyệt Đức có cả đình, nhà văn hóa làng và nhà văn hóa thôn. Đình làng rộng rãi, có cây muỗm, cây đa cổ thụ là nơi người làng thường tập văn nghệ. Trước đình là cái ao cổ, dân làng thường tổ chức hát dân ca trên thuyền vào dịp hội làng và các ngày lễ. Đối diện với đình là nhà văn hóa làng to như nhà thi đấu đa năng, đủ chỗ cho 500 người, dân làng ai có nhu cầu thì có thể mượn để tổ chức đám cưới.
Sắc thái mới của văn hóa làng
Rõ ràng, phát triển kinh tế thì ở đâu cũng phải làm, vì kinh tế là yếu tố căn bản bảo đảm cho hạnh phúc. Song, gìn giữ hồn quê, phát huy giá trị nhân văn trong xây dựng nông thôn mới thì không phải địa phương nào cũng làm được như Yên Lạc.
Ông Tạ Hồng Thắng, Chủ tịch UBND xã Nguyệt Đức cho biết: Trung tâm xã có dịch vụ ngân hàng, bưu điện, cửa hàng điện máy, siêu thị… Gần đây, xã quy hoạch khu vực kinh doanh, bán hàng riêng. Nhà thể thao đa năng của xã, nhà giáo dục thể chất của trường học đang được xây dựng. Ba làng truyền thống của xã đều có nhà văn hóa làng bên cạnh nhà văn hóa thôn, nhờ đó người dân có nhiều chỗ vui chơi. Phong trào văn nghệ thì khỏi nói. Các cụ trong làng còn thuê cả flycam để quay lại cảnh múa hát. Đường trục chính qua xã trải nhựa êm ru, được lắp đèn tín hiệu giao thông. Cả xã chỉ có 28 người đi làm ăn xa, còn lại đều gắn bó với quê hương.
Xã Liên Châu cũng khiến các đoàn khách bất ngờ với con đường trục chính rộng như đại lộ. Những con đường thôn được trồng hoa, vẽ tranh, treo cờ sặc sỡ. Trường học, công sở, trạm y tế đều to đẹp, hiện đại, bao quanh bởi mầu xanh ruộng đồng. Liên Châu, Nguyệt Đức từ vùng quê nghèo, lạc hậu đã vươn lên thành những nơi đáng sống. Nhiều xã khác của Yên Lạc cũng thành công trong giữ gìn bản sắc văn hóa. Đình, đền, chùa và các di tích lịch sử trở thành địa điểm sinh hoạt thường ngày của cộng đồng. Nhiều xã giữ lại ao, hồ trong quy hoạch với mục đích giữ lại cảnh quan cho mai sau. Phong trào thu gom rác thải, khơi thông cống rãnh, cấp phát thùng rác, mô hình "đường hoa, đường tranh, đường chiếu sáng" được nhiều xã, thôn nhiệt tình hưởng ứng. Chính vì thế, đến nay huyện Yên Lạc có xã nông thôn mới nâng cao Liên Châu, các xã Nguyệt Đức và Yên Đồng cơ bản hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới nâng cao. Bên cạnh đó, có 22 thôn nông thôn mới kiểu mẫu với những tiêu chí đặc thù của địa phương.
Tuy nhiên, giống với các địa phương thuần nông khác, huyện Yên Lạc không thể trông đợi làm giàu từ nông nghiệp. Phó Chủ tịch UBND huyện Hà Thái Dương chia sẻ: Tích tụ ruộng đất, chuyển đổi cây trồng vẫn là những bài toán khó. Yên Lạc còn có những vùng quê nghèo, không ít người phải ly hương tìm kế sinh nhai. Huyện đang đẩy mạnh phát triển công nghiệp, dịch vụ và các sản phẩm nông nghiệp giá trị cao, sẵn sàng đón nhận làn sóng đầu tư mới từ Hà Nội, Vĩnh Yên và những địa phương khác.
Từ thực tế tại Yên Lạc, thiết nghĩ, các địa phương cần tránh áp dụng "đồng phục văn hóa" khi xây dựng nông thôn mới, mà nên mang đặc trưng của thôn, làng, nghề truyền thống. Các thiết chế văn hóa phải trở thành không gian sinh hoạt chung của cộng đồng. Cần duy trì sự đa dạng của văn hóa trong phát triển nông thôn, để mỗi vùng miền có sắc thái riêng, tạo sức hút cho du lịch đồng quê. Cần đặc biệt tôn trọng ý kiến người dân, nhất là ý kiến của người cao tuổi khi triển khai các dự án tác động tới cảnh quan, công trình văn hóa.
