Tiềm năng và rào cản

Từ một giải pháp tình thế trong thời gian buộc phải giãn cách xã hội để chống dịch, biểu diễn, giới thiệu nghệ thuật trực tuyến đã trở thành một hướng đi mới nhiều tiềm năng, đặc biệt trong khả năng tiếp cận người xem rộng rãi, nhất là các bạn trẻ. Tuy nhiên, sự đẩy nhanh tốc độ chia sẻ các chương trình, tác phẩm nghệ thuật trên không gian số trong điều kiện chưa có đủ sự nghiên cứu, chuẩn bị cần thiết cả về phương thức nghệ thuật và hành lang pháp lý đang đặt ra nhiều vấn đề, thậm chí trở thành rào cản cho sự phát triển lâu dài của nghệ thuật.

Vi phạm bản quyền có lẽ là nguy cơ lớn đang nhận được ngày càng nhiều cảnh báo. Với tốc độ chia sẻ nhanh chóng, các chương trình nghệ thuật được đưa lên mạng xã hội đã giúp cho công chúng rộng rãi biết đến nhiều hơn các loại hình nghệ thuật cổ điển, truyền thống. Tuy nhiên, việc chia sẻ miễn phí các chương trình, tác phẩm nghệ thuật biểu diễn đã không giúp cho nghệ sĩ, đơn vị nghệ thuật gia tăng được doanh thu, mà còn làm giảm lượng người xem đến trực tiếp tại các sân khấu. Việc thu hút lượng người xem trực tuyến được kỳ vọng sẽ mang đến những lợi ích từ việc thu hút quảng cáo. Song, do thiếu công cụ và cả các quy định cụ thể, chặt chẽ về bản quyền nên tình trạng vi phạm bản quyền diễn ra rất phổ biến, trở thành nguy cơ lớn đối với các đơn vị tổ chức sản xuất và các nghệ sĩ khi xây dựng, phát hành tác phẩm mới.

Ở một khía cạnh khác, nhất là đối với các loại hình nghệ thuật biểu diễn, đặc biệt là sân khấu truyền thống, vốn có đặc trưng riêng trong phương thức biểu diễn, các chương trình, hình thức giới thiệu, biểu diễn nghệ thuật trực tuyến mà chưa có sự chuẩn bị phù hợp đang được nhiều nghệ sĩ cảnh báo sẽ trở thành nguy cơ lớn, bởi tạo nên ngộ nhận cho công chúng rộng rãi. Đồng thời, việc thưởng thức các loại hình nghệ thuật đặc thù này, nếu thiếu sự tiết chế và chắt lọc, sẽ làm giảm đi rất nhiều giá trị và có thể khiến cho nghệ sĩ trở nên dễ dãi.

Vì thế, song hành với các nỗ lực thúc đẩy việc chuyển đổi số, giới thiệu các loại hình, chương trình nghệ thuật lên không gian mạng, các cơ quan chức năng ngành văn hóa cần sớm có sự đầu tư nghiên cứu để xây dựng hành lang pháp lý chặt chẽ, với các quy định cụ thể để bảo vệ bản quyền các sáng tạo nghệ thuật, nhất là trên môi trường số. Cùng với đó, cần sớm có những nghiên cứu, hướng dẫn cách thức linh hoạt, hiệu quả, phù hợp từng loại hình trong phương thức giới thiệu tinh hoa của nghệ thuật, giúp các đơn vị nghệ thuật, các nghệ sĩ mở rộng công chúng tiềm năng, đồng thời tạo nên nguồn nuôi dưỡng, khích lệ nghệ thuật và nghệ sĩ một cách bài bản, bền vững