Sau những ồn ào…

Như một "vết xe", đợt xét tặng danh hiệu nghệ sĩ lần thứ 10, năm 2021 lại tạo nên nhiều tranh luận, bàn thảo. Từ việc không xét danh hiệu đối với nhạc sĩ, phát thanh viên, cho đến việc đề xuất, lựa chọn những nghệ sĩ có ảnh hưởng lớn nhưng chưa đủ điều kiện theo quy định… và cả chuyện tước danh hiệu nghệ sĩ sau những ồn ào về phát ngôn thiếu chuẩn mực hay nhập nhằng, thiếu kiểm chứng trong một số hoạt động từ thiện. Bên cạnh tác động thanh lọc và điều chỉnh, những bàn luận của xã hội phần nào lại làm hạn chế sự tôn vinh cần có mà các danh hiệu mang tới cho nghệ sĩ.

Có một thực tế là, cùng với việc nới lỏng các quy định để tạo điều kiện cho việc xét tặng danh hiệu được "đúng người, đúng sáng tạo" thì một số tiền lệ "vượt rào" trong những năm gần đây đang khiến cho hệ thống các quy định được xây dựng theo quy trình của các cơ quan quản lý nhà nước bị hạ thấp vai trò, trở thành lưới lọc khá rộng kéo theo số danh sách hồ sơ đạt tiêu chuẩn bị đội lên, mà vẫn tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt những nghệ sĩ thực tài, thực cống hiến. Vị trí "cầm cân, nảy mực" của các hội đồng chuyên ngành, sau nhiều điều chỉnh, vẫn chưa thật sự vượt khỏi những ràng buộc của quy định, để có thể "chọn mặt, gửi vàng" khiến công chúng tâm phục, khẩu phục. Danh hiệu nghệ sĩ được xét tặng nhiều lên, nhưng những nghệ sĩ thật sự được công chúng ghi nhận và ngưỡng mộ thì gần như không thay đổi, không vì tác động của việc phong tặng. Hay nói một cách khác, sự gia tăng nhanh chóng con số nghệ sĩ được phong tặng danh hiệu sau mỗi kỳ xét tặng đã phần nào khiến cho những danh hiệu đó trở nên "bão hòa", giảm nhẹ ý nghĩa tôn vinh lao động nghệ thuật.

Ở lĩnh vực di sản, câu chuyện xét hồ sơ để công nhận danh hiệu di tích quốc gia đặc biệt, bảo vật quốc gia cũng đang có chiều hướng… tăng số lượng, giảm… vai trò. Từ số lượng ít ỏi các di tích, bảo vật thật sự quý, hiếm được phong tặng đợt đầu, giờ gần như mỗi địa phương đều đã sở hữu hơn một di sản quốc gia đặc biệt, và danh sách này vẫn đang tiếp tục được nối dài.

Đáng nói là, sau những danh hiệu, thì không ít nghệ sĩ cũng không còn nỗ lực cống hiến cho nghệ thuật và công chúng. Và nhiều di sản, bảo vật không có thêm được bất kỳ cơ chế bảo vệ đặc biệt nào, để có thể nối dài đời sống đặc biệt, đồng hành cùng xã hội hiện đại.