Nghi vấn lộ, lọt đề thi THPT năm 2021

Không thể "chìm xuồng"!

Đã hơn sáu tháng kể từ khi Kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông (THPT) năm 2021 diễn ra, và cũng chừng ấy thời gian những nghi vấn "lộ, lọt" đề thi, đặc biệt là với môn Sinh học vẫn chưa được Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như ban, ngành chức năng liên quan làm rõ. Dư luận xã hội, nhất là các học sinh, phụ huynh và thầy, cô giáo cả nước đang nóng lòng chờ câu trả lời thỏa đáng.

Thí sinh chứng kiến túi đề thi còn nguyên niêm phong tại điểm thi Trường THPT Nguyễn Gia Thiều (thành phố Hà Nội). Ảnh: MỸ HÀ
Thí sinh chứng kiến túi đề thi còn nguyên niêm phong tại điểm thi Trường THPT Nguyễn Gia Thiều (thành phố Hà Nội). Ảnh: MỸ HÀ

Trùng hợp ngẫu nhiên?

Nghi vấn đặt ra ngay sau kỳ thi tốt nghiệp THPT đợt 1 năm 2021, khi thầy giáo Đinh Đức Hiền, giáo viên hệ thống giáo dục Học mãi ở Hà Nội nhận được phản ánh của một số đồng nghiệp và học sinh về hiện tượng giống nhau đến kỳ lạ giữa đề thi môn Sinh học và đề ôn tập (ngay trước buổi thi chính thức một ngày) của thầy Phan Khắc Nghệ (Phó Hiệu trưởng Trường THPT chuyên tỉnh Hà Tĩnh). Thầy Hiền cho biết, qua đối sánh sơ bộ các tài liệu, dữ liệu liên quan, kết quả cho thấy sự tương đồng đáng kinh ngạc tới 80% số câu hỏi ôn tập của thầy Nghệ với đề thi chính thức môn Sinh học. "Ngày 13/7/2021, tôi đã gửi tâm thư đến email Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phản ánh vụ việc, mong muốn làm rõ sự trùng hợp này, tâm thư có đính kèm toàn bộ nội dung đối sánh, các tài liệu được sử dụng trong đối sánh. Cùng ngày, tôi đã nhận được phản hồi của ông Mai Văn Trinh khi đó đương chức Cục trưởng Quản lý chất lượng, rằng đã nắm được thông tin và đang cùng cơ quan chức năng xác minh", thầy Hiền thông tin.

Thực hiện Quyết định số 171/QĐ-BGDĐT ngày 4/8/2021 của Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo về việc thành lập Tổ công tác liên ngành của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Công an xác minh thông tin báo chí phản ánh về đề thi môn Sinh học, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021; hai thành viên chuyên gia thực hiện nhiệm vụ đối sánh đề thi gồm TS Phạm Văn Lập, nguyên giáo viên Trường THPT chuyên Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) và ThS Nguyễn Thị Hồng Liên, Tổ trưởng chuyên môn Sinh học, Trường THPT chuyên tỉnh Bắc Ninh. Kết quả đối sánh của Tổ chuyên gia ghi tại Biên bản ngày 9/8/2021 đã chỉ rõ: "Đánh giá các câu hỏi trong bốn mã đề thô xuất ra từ máy tính được Tổ ra đề môn Sinh học lựa chọn, cho thấy các câu hỏi trong bốn mã đề đều trùng nhau theo thứ tự các câu tương ứng và khác biệt hẳn với các câu hỏi trong 12 mã đề không được chọn. Đây là điều bất thường vì nếu tổ hợp đề được chọn ngẫu nhiên từ máy tính thì không thể có hiện tượng này".

Cụ thể hơn, Tổ chuyên gia khẳng định: Trong tổng số 40 câu của từng mã đề thô được chọn có 39 câu trùng (chiếm tỷ lệ 97,5%) với các câu hỏi trong nội dung ôn tập của ông Nghệ; trong số 39 câu trùng nói trên thì có 37 câu trùng ở cả bốn mã đề (chiếm 94,87%), riêng câu 81 chỉ trùng với mã đề 210, câu 105 trùng hoàn toàn với mã đề 210 và 212, trùng một phần với hai mã đề 211 và 213. Đặc biệt, có một câu về diễn thế sinh thái (câu số 106 đề thô được chọn) có ở cả bốn mã đề là câu ra ngoài chương trình với dạng đồ thị chưa từng có trong sách giáo khoa. Tuy vậy, câu hỏi này cũng xuất hiện trong video ôn tập của ông Nghệ.

Trong mục 5 - kết quả đối sánh của Tổ chuyên gia còn cho biết: Phân tích các câu hỏi trong đề duyệt chốt và các tư liệu trong các tệp dữ liệu trao đổi giữa ông Phan Khắc Nghệ và bà Phạm Thị My (Tổ trưởng Tổ ra đề thi môn Sinh học), ông Bùi Văn Sâm (cán bộ thẩm định đề thi) qua các năm 2015, 2016, 2017, 2018 và 2021 cho thấy ông Nghệ và bà My, ông Sâm đã có trao đổi các câu hỏi môn Sinh học cho nhau, gắn nội dung câu hỏi vào các ô ngân hàng đề thi, hẹn gặp trực tiếp để liên hệ nội dung trao đổi liên quan đến đề thi tốt nghiệp THPT qua các năm, trong đó có năm 2021.

Ngoài ra còn khá nhiều những nội dung được Tổ chuyên gia phân tích, ghi rõ trong biên bản làm việc cũng như các "bằng chứng" của thầy Hiền và một số giáo viên khác cung cấp cho thấy vấn đề "lộ, lọt" đề thi môn Sinh học mà báo chí phản ánh thời gian qua, thật khó có thể chỉ là "trùng hợp ngẫu nhiên"?!

Công lý phải được thực thi

Tất nhiên, kết luận cuối cùng thuộc về các cơ quan có thẩm quyền, trong trường hợp này là Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Công an. Song, suốt một thời gian dài, mặc cho dư luận bức xúc, báo chí phản ánh, một số giáo viên người thì gửi tâm thư cho lãnh đạo Bộ, người viết thư ngỏ trên mạng xã hội, thì những người liên quan (bà My, ông Sâm) đều im lặng, một số người có trách nhiệm cũng chưa có câu trả lời thỏa đáng trước công luận.

Chia sẻ với Phóng viên báo Nhân Dân cuối tuần, thầy giáo Đinh Đức Hiền, người đầu tiên lên tiếng về vụ việc cho biết: "Ngày 22/9/2021, tôi đã gửi đơn kiến nghị tới Cục An ninh chính trị nội bộ, Bộ Công an kiến nghị xem xét, chỉ đạo cơ quan chức năng sớm khẩn trương làm rõ, yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo công khai trả lời trước công luận về vấn đề tôi đã gửi đến Bộ. Ngày 9/11/2021, tôi tiếp tục gửi email tới Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn với mong muốn Bộ trưởng chỉ đạo làm rõ, nhanh chóng công bố vụ việc. Ngày 16/11 tôi nhận được email phản hồi từ Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, cho biết Bộ Giáo dục và Đào tạo đã và đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng khẩn trương xác minh làm rõ vụ việc".

Trước đó, ngày 11/11/2021, thầy giáo Đinh Đức Hiền đã gửi phản ánh đến đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Kim Thúy. Về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Kim Thúy - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội xác nhận, có nhận được thông tin phản ánh về những dấu hiệu bất thường nghi ngờ lộ đề thi và đã trực tiếp chuyển cho Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn ngay cuối kỳ họp thứ hai Quốc hội khóa XV vừa rồi. Trả lời báo chí mới đây, đại biểu Kim Thúy cho biết: Theo Điều 26, Luật Khiếu nại tố cáo, lẽ ra Bộ Giáo dục và Đào tạo phải trả lời cho người chuyển thông tin, cụ thể là tôi về việc xử lý như thế nào trong vòng 20 ngày kể từ khi tiếp nhận. Tuy nhiên, đến nay tôi chưa nhận được phản hồi rõ ràng từ Bộ.

Cũng theo đại biểu Kim Thúy, thông tin bà nhận được có đề cập đến việc Bộ Giáo dục và Đào tạo không đưa ngân hàng câu hỏi thi vào danh mục bí mật quốc gia và không thực hiện rút ngẫu nhiên câu hỏi từ ngân hàng câu hỏi thi để làm đề. Nếu đúng như nội dung tố giác, đây có thể là kẽ hở dẫn tới lộ đề thi, cần được rà soát, xem xét, nữ đại biểu khẳng định.

Cho đến ngày 23/12/2021, Thứ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Hữu Độ mới trả lời báo chí, thông qua công tác quản lý, giám sát của Bộ, cũng như nắm bắt các thông tin, ý kiến từ dư luận, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ghi nhận "yếu tố không bình thường" liên quan việc luyện thi và đề thi môn Sinh học tại Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021. Tổ công tác liên ngành của Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Công an đã làm việc nghiêm túc, chặt chẽ, chi tiết và khách quan. Hiện nay, Bộ đang xem xét trách nhiệm cá nhân, tổ chức có liên quan để xử lý theo quy định. Mặt khác, lãnh đạo Bộ đã và đang chỉ đạo triển khai ngay việc rà soát, điều chỉnh các khâu có liên quan tới kỳ thi, đặc biệt là khâu đề thi để bảo đảm việc tổ chức thi thời gian tới được chặt chẽ nhất.

Từ bấy đến nay, xã hội vẫn đang chờ những người có trách nhiệm làm rõ các "yếu tố không bình thường" ấy! Bộ Giáo dục và Đào tạo, các cơ quan chức năng cần phải nhanh chóng công bố kết quả làm việc và kết quả xử lý tổ chức, cá nhân nếu có sai phạm, còn nếu không thì cũng cần làm sáng tỏ, công khai vấn đề, trả lại sự công bằng, trong sạch cho những người đang bị nghi vấn.  

(Còn nữa)

Băn khoăn về "ngân hàng đề thi"

Theo Điều 17 Quy chế thi THPT quốc gia, đề thi (tự luận) đề xuất và câu trắc nghiệm thuộc ngân hàng câu hỏi thi chuẩn hóa là căn cứ quan trọng cho hội đồng ra đề thi. Việc xây dựng được một "ngân hàng câu hỏi" có chất lượng với số lượng đủ lớn sẽ hạn chế sự học tủ, học lệch và bảo đảm tính khách quan, ổn định của đề thi qua nhiều năm. Do đó, khó có thể có hiện tượng người luyện thi lâu năm dùng kinh nghiệm để "tủ đề" cho học sinh chỉ thông qua vài chục câu hỏi trong 1, 2 đề ôn tập - Bà Phạm Thị Phương Anh, giảng viên khoa Sinh học, Trường đại học Sư phạm Huế.

Thêm bất thường với đề thi môn Toán?

Mới đây, một số phương tiện thông tin đại chúng tiếp tục phản ánh nghi vấn "lộ, lọt" đề thi môn Toán. Vấn đề này trước đó đã được phóng viên đặt câu hỏi tại cuộc họp báo kết thúc kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021, nhưng chưa nhận được câu trả lời thỏa đáng. Cụ thể, ông Nguyễn Văn Quý - một giáo viên dạy Toán ở Hà Nội cho biết, vào chiều 7/7/2021, ông nhận được hai trang đề Toán được chuyển đến từ một đồng nghiệp trong nhóm toán Strong Team Toán VD-VDC. Trong ngày thi 7/7, ông cùng nhóm "sưu tập" để giải đủ 24 mã đề cho học sinh và thầy cô toàn quốc tham khảo sau thi. Được biết, thời gian phát đề môn Toán trong Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông vào lúc 14 giờ 20 phút, thời gian làm bài bắt đầu từ lúc 14 giờ 30 phút và thời gian kết thúc là 16 giờ, sau 90 phút làm bài theo quy định của Bộ. Điều đáng nói ở đây là đề thi này được đăng tải lúc 16 giờ 01 phút ngày 7/7, chỉ 1 phút sau khi hết giờ môn thi này. Theo truy vết trên tin nhắn thì ông Quý nhận được đề vào lúc 15 giờ 56 phút. Rõ ràng những nghi vấn, đặt câu hỏi về việc có những lỗ hổng trong việc quản lý việc ra đề thi ở kỳ thi tốt nghiệp THPT cần phải được cấp bách giải đáp, xử lý thỏa đáng.