Độc đáo đất và người xứ Bắc Bình

Từ cả nghìn năm trước, người Chăm Pa cổ vốn nức tiếng là dân chuyên nghề đi biển. Giờ đây, người Chăm tại Bắc Bình, Bình Thuận có thể tự hào là hậu duệ giỏi giang, nối nghiệp tổ tiên.

Ngày hội biển của người Chăm tại Bắc Bình, Bình Thuận.
Ngày hội biển của người Chăm tại Bắc Bình, Bình Thuận.

Nằm ở phía bắc, Bình Thuận, Bắc Bình là miền đất có đầy đủ núi đồi, biển cả, sa mạc nhưng nét chủ đạo vẫn là đồng bằng lúa nước. Nơi đây có gần 40 nghìn đồng bào Chăm sinh sống lâu đời trong đó có người Chăm theo đạo Hồi (Bà ni) và Chăm theo đạo Bà la môn.

Nếu như ở Ninh Thuận mật độ các đền tháp rất nhiều thì ở Bắc Bình, Bình Thuận thiên về chất làng quê và hương vị biển. Và nếu như người Chăm ở Ninh Thuận sống trên những miền khô khan đầy nắng gió, đời sống chủ yếu là trồng những loại cây chịu hạn như nho, ngô (bắp) và chăn thả gia súc như dê, cừu thì người Chăm ở Bắc Bình chủ yếu trồng lúa nước, rau màu, làm gốm và vươn khơi bám biển.

Tiếp nối tập tục truyền thống, người Chăm tại Bắc Bình vẫn nặn đồ gốm gia dụng: vò, bình, lọ, và cả các bức tượng thần đều bằng đôi tay trần, không có công cụ hỗ trợ, khác hẳn kiểu dùng bàn xoay của người Việt. Gốm Sọ được nung bằng củi, rơm rạ chứ không dựng lò nung như người miền bắc.

Cùng với làm gốm, trồng lúa nước hay trồng cây trên đồi núi thì nét ẩm thực tinh tế ẩn chứa thông qua các loại mắm của người Chăm nơi đây cũng vô cùng độc đáo, như: mắm chưng, mắm nêm, mắm ruột,… Và chưa kể nhiều món khác như nướng, canh cá,… cũng do người Chăm ngày xưa nghĩ ra để làm phong phú mâm cơm hằng ngày. Bắc Bình với những địa danh Phan Rí Thành, Phan Rí Cửa, Chợ Lầu, Sông Lũy,… từ đó mang hơi thở mặn nồng với các thức đặc sản biển nổi tiếng khắp cả nước, mà tiêu biểu là nước mắm và đồ khô biển.

Ngày nay, ai đến Bắc Bình đều thấy ấn tượng với những trảng cát đỏ au, vàng rực trải dài ở Phan Rí, Tuy Phong,… Đây cũng chính là sự độc đáo của các di sản thiên nhiên nơi này. Những dịp tháng tư lịch Chăm, người Chăm theo đạo Hồi thường tổ chức lễ Ramưwan giống như lễ tảo mộ thanh minh của người Việt. Nghi lễ tảo mộ của người Chăm thật sự tạo nên bức tranh huyền ảo khi hàng trăm người dân già, trẻ, nam, nữ ăn vận trang phục sặc sỡ, nghiêm cẩn có mặt trên nghĩa địa cúng bái, cầu kinh. Ramưwan cùng với Lễ hội Katê của người Chăm Bà la môn đã trở thành di sản văn hóa quốc gia.

Bắc Bình là nơi hội tụ nhiều nét đặc sắc của văn hóa Chăm miền đồng bằng và ven biển. Không ngẫu nhiên Bắc Bình trở thành huyện trù phú về kinh tế, phát triển mạnh mẽ du lịch văn hóa về nguồn với trung tâm di sản văn hóa Chăm trưng bày những cổ vật vô cùng quý giá từ vài trăm năm hình thành và phát triển tộc người Chăm.