Cổ phần hoá doanh nghiệp ngày càng khó

Mức thực hiện chưa đạt 30% kế hoạch

Theo số liệu của Bộ Tài chính, sáu tháng đầu năm 2020, cả nước có sáu doanh nghiệp (DN) được phê duyệt phương án CPH và duy nhất một DN hoàn thành thủ tục công bố giá trị DN là TCT Phát điện 2, thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). 

Lũy kế giai đoạn 2016 đến nay, cả nước có 175 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án CPH với tổng giá trị DN là 443.537 tỷ đồng. Trong đó giá trị vốn nhà nước là 207.145 tỷ đồng, bằng 109 % tổng giá trị phần vốn nhà nước tại các DN CPH cả giai đoạn 2011-2015. 

Trong số này có 37/128 DN CPH thuộc danh mục CPH theo công văn số 991/TTg-ĐMDN và Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (đạt 28% kế hoạch), số DN còn phải thực hiện công bố giá trị DN đến hết năm 2020 là 90 DN.

Về tình hình thoái vốn, sáu tháng đầu năm có 7 DN thuộc danh mục phải thoái vốn theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg thực hiện thoái vốn với giá trị 87 tỷ đồng, thu về 252 tỷ đồng, gấp 2,89 lần giá trị sổ sách. Bên cạnh đó, các tập đoàn, tổng công ty thoái vốn với giá trị 601 tỷ đồng, thu về 1.110 tỷ đồng, gấp 1,83 lần sổ sách.

Lũy kế tổng giá trị thoái vốn từ năm 2016 đến nay đạt 25.458 tỷ đồng, thu về 172.434 tỷ đồng, gấp 6,8 lần sổ sách. Như vậy, tiến độ thoái vốn chỉ đạt 26,4% kế hoạch. 

Về chuyển giao các DN có vốn nhà nước về Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg, tính đến hết năm 2019 các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành chuyển giao 34/62 DN với tổng vốn nhà nước là 10.739 tỷ đồng. 

Mới đây, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 908/QĐ-TTg ngày 29-6-2020 phê duyệt danh mục DN có vốn nhà nước thực hiện thoái vốn đến hết năm 2020, thay thế Quyết định số 1232/QĐ-TTg. Theo đó, có 124 DN phải hoàn thành thoái vốn; 14 DN chuyển giao về SCIC.

Theo Nghị quyết số 26/2016/QH14 của Quốc hội, nguồn thu từ CPH nộp về ngân sách nhà nước (NSNN) để phục vụ đầu tư trung và dài hạn là 250 nghìn tỷ đồng trong giai đoạn 2016-2020. Tính lũy kế đến hết tháng 6-2020, số tiền đã nộp về NSNN là 211.500 tỷ đồng, đạt 85% kế hoạch. 

Tháo gỡ từ cơ chế, chính sách

Bộ Tài chính cho biết, nguyên nhân chậm tiến độ thoái vốn, CPH do nhiều DN thực hiện CPH, thoái vốn trong giai đoạn này có quy mô lớn, tình hình tài chính phức tạp, phạm vi hoạt động rộng, sở hữu nhiều đất đai nên việc xử lý tài chính, phê duyệt phương án sử dụng đất (SDĐ); xác định, kiểm toán giá trị DN, bán cổ phần lần đầu gặp nhiều khó khăn và kéo dài.

Nhiều quy định mới về CPH, thoái vốn mới được ban hành theo hướng ngày càng chặt chẽ, công khai, minh bạch, bảo đảm tối đa lợi ích của Nhà nước với quy trình thực hiện dài hơn khiến các DN phải thực hiện lại từ đầu hoặc một số nội dung, công đoạn phải mất thêm thời gian.

Theo phản ánh của các bộ, ngành, địa phương, vướng mắc lớn nhất là khâu rà soát phương án sắp xếp, xử lý nhà đất và phê duyệt phương án SDĐ của DN. Quá trình này trải qua nhiều quy trình, thủ tục, mất nhiều thời gian do lịch sử, pháp lý đất đai phức tạp, khi cần lấy ý kiến các cơ quan lại bị ngâm hồ sơ. Nghị định số 167/2017/NĐ-CP có nội dung chưa cụ thể dẫn đến cách hiểu khác nhau, gây lúng túng khi triển khai thực hiện.

Bên cạnh đó, nhiều nội dung về xác định lợi thế giá trị quyền SDĐ đối với đất thuê trả tiền hàng năm, định giá thương hiệu, quyền sở hữu trí tuệ, giá trị văn hóa, lịch sử… quy định tại Nghị định 32/2018/NĐ-CP chưa được hướng dẫn cụ thể khiến cho việc xác định giá khởi điểm của DN khó khăn, ách tắc.

Về phía Bộ Tài chính cho rằng, chậm tiến độ thoái vốn, CPH còn có nguyên nhân từ ý thức chưa chấp hành nghiêm túc kỷ luật, kỷ cương trong triển khai Luật Đất đai, Luật Quản lý sử dụng tài sản công. Nhiều DN chỉ đến khi thực hiện CPH mới sắp xếp, xử lý đất đai, dẫn đến làm chậm quá trình CPH.

“Một số bộ, ngành, địa phương, DN chưa nghiêm túc, quyết liệt trong chỉ đạo và triển khai thực hiện; chưa chủ động theo thẩm quyền hoặc tham mưu, đề xuất để tháo gỡ các vướng mắc, bất cập. Còn hiện tượng không dám làm, không dám chịu trách nhiệm, viện dẫn vào các khó khăn vướng mắc để chậm hoặc không thực hiện”, Bộ Tài chính chỉ rõ.

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, hiện nay, bộ Tài chính đang trình Chính phủ xem xét, ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 126/2017/NĐ-CP, Nghị định số 32/2018/NĐ-CP, Nghị định số 167/2017/NĐ-CP và dự thảo Nghị định về cổ phần hóa đơn vị sự nghiệp để tháo gỡ các bất cập, vướng mắc nêu trên.

Bộ Tài chính cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương và người đứng đầu DN cần tăng cường công tác chấp hành kỷ luật kỷ cương về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại DN; và CPH, thoái vốn tại DN phải bảo đảm nguyên tắc công khai, minh bạch theo cơ chế thị trường, mang lại hiệu quả, lợi ích cao nhất cho Nhà nước.