Mòn mỏi chờ đợi
Sống bên dòng kênh Tham Lương gần 40 năm nay, ông Trần Đình Chung (65 tuổi, ngụ phường 14, quận Gò Vấp) cho hay, vào khoảng đầu những năm 90 thế kỷ trước, con kênh này có dòng nước xanh trong, mát mẻ, cuộc sống người dân hai bên con kênh được hưởng lợi rất nhiều. Khi các nhà máy rồi nhà dân đua nhau mọc lên, kênh ngày càng ô nhiễm. Rác và nước thải khiến nước đen ngòm, đặc quánh, bốc mùi hôi thối.
“Khi nghe tin tuyến kênh sẽ được cải tạo, chúng tôi mừng hết biết. Mong việc này thực hiện để người dân bớt khổ”, ông Chung giãi bày.
Về phía chính quyền, Phó Chủ tịch UBND quận Gò Vấp Đỗ Anh Khang cho biết, kênh Tham Lương có hơn 13 km chảy qua quận Gò Vấp. Giai đoạn 1, quận đã giải tỏa hơn 700 hộ, giai đoạn 2 là 43 hộ. Để góp sức cùng chủ đầu tư đưa dự án về đích đúng tiến độ, sau khi có phương án bồi thường, quận sẽ đẩy nhanh tiến độ bồi thường, giải phóng mặt bằng với 43 trường hợp còn lại.
Trao đổi với Thời Nay, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP Hồ Chí Minh Nguyễn Hoàng Anh Dũng (chủ đầu tư) cho biết, sau khi được HĐND thành phố thông qua chủ trương đầu tư, Ban đang khẩn trương hoàn tất các thủ tục để triển khai xây dựng hạ tầng và cải tạo môi trường kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên. Tổng mức đầu tư dự án khoảng 8.200 tỷ đồng, triển khai giai đoạn 2021-2025 bằng nguồn vốn ngân sách trung ương khoảng 4.000 tỷ đồng, còn lại là ngân sách thành phố: 4.200 tỷ đồng. Dự án khi hoàn thành sẽ thay đổi bộ mặt đô thị, góp phần cải thiện đời sống cho khoảng 2 triệu người dân trong lưu vực rộng gần 15 nghìn ha với việc bảo đảm ba tiêu chí lớn gồm: giảm ngập nước, giải quyết ô nhiễm môi trường và giải quyết ùn tắc giao thông.
Còn tại kênh Đôi (quận 8), hàng nghìn căn nhà dọc theo hai bờ kênh, trải dài trên 16 phường của quận 8, phần lớn đều là nhà ở lụp xụp, kết cấu bằng gỗ, mái tôn. Qua hàng chục năm, những căn nhà này càng trở nên cũ kỹ, thậm chí có nguy cơ sụp đổ bởi trụ chính của các căn nhà này chủ yếu bằng gỗ hoặc cừ tràm. “Chúng tôi mong mỏi nhiều năm nay, được di dời đến nơi ở mới an toàn và ổn định cuộc sống”, bà Lê Thị Tâm (ngụ phường 10, quận 8, trên bờ bắc kênh Đôi) chia sẻ.
Theo thông tin từ UBND quận 8, tuyến kênh Đôi có hơn 6.000 căn nhà nằm hai bên bờ kênh, đa số nhà trên và ven kênh rạch đều xây dựng không hợp pháp. Chủ yếu là nhà lụp xụp, cấp 3, cấp 4, kết cấu tạm bợ, chắp vá. Những căn nhà này có diện tích nhỏ, thiếu điều kiện sinh hoạt cơ bản. Nhà vệ sinh, nước thải sinh hoạt xả trực tiếp xuống rạch làm mức độ ô nhiễm ngày càng tăng.
Chủ tịch UBND quận 8 Trần Thanh Tùng cho biết, để ổn định cuộc sống người dân dọc kênh Đôi, đến tháng 12, quận sẽ hoàn tất công tác di dời, giải phóng mặt bằng, bố trí tái định cư, sắp xếp chỗ ở mới cho các hộ dân ở trên và ven bờ bắc kênh Đôi tại các phường 8, 9, 10, 12, 14. Đến tháng 12/2022, hoàn thành công việc tương tự ở bờ nam kênh Đôi tại các phường 6, 7; và hoàn thành tại các phường 1, 2, 3, 4, 5 vào tháng 12/2024. Trong năm 2025 và các năm sau đó, phấn đấu hoàn chỉnh tuyến kè dọc theo hai bờ nam, bắc kênh Đôi, hoàn chỉnh tuyến đường dọc theo hai bờ kênh này và các tuyến giao thông khu vực nối liền tuyến đường dọc kênh Đôi.
Trong kế hoạch tổng thể của TP Hồ Chí Minh, Sở Xây dựng vừa có tờ trình gửi UBND thành phố về chương trình kế hoạch chỉnh trang, phát triển đô thị giai đoạn 2021-2025. Trong đó có việc di dời và tổ chức lại cuộc sống cho người dân sống trên và ven kênh, rạch trên địa bàn thành phố. Chương trình nhằm đáp ứng mong mỏi bấy lâu nay của hàng chục nghìn hộ dân ven kênh, rạch tại TP Hồ Chí Minh. Từ nay đến năm 2025 và các năm tiếp theo, thành phố sẽ triển khai 53 dự án di dời nhà trên và ven kênh, rạch theo hai loại chính là dự án vốn ngân sách và dự án vốn ngoài ngân sách. Tổng số căn nhà được di dời hơn 20.300 căn. Trong đó, giai đoạn 2021-2025, thành phố đặt chỉ tiêu bồi thường, di dời 6.500 căn, tổng vốn đầu tư dự kiến 19.280 tỷ đồng, bằng khoảng 1/3 so kế hoạch.
Cần chính sách tốt để thu hút nhà đầu tư
Theo kế hoạch của Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh, đối với các dự án vốn ngân sách sẽ được chia thành ba nhóm. Nhóm 1 sẽ di dời 3.220 căn, tổng mức đầu tư dự kiến 12.530 tỷ đồng để giải quyết nhu cầu thoát nước, cải thiện môi trường có kết hợp di dời nhà trên và ven kênh, rạch để chỉnh trang đô thị, gồm ba dự án. Thứ nhất là dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm (từ kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đến sông Vàm Thuật) qua địa bàn hai quận Bình Thạnh, Gò Vấp với tổng mức đầu tư dự kiến 9.350 tỷ đồng. Trong đó, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB) là 4.860 tỷ đồng, di dời 2.196 căn nhà.
Thứ hai là dự án cải tạo kênh Hy Vọng (quận Tân Bình), giải quyết tiêu thoát nước mưa, giảm ngập úng cho khu vực Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất với tổng mức đầu tư dự kiến 1.980 tỷ đồng. Trong đó, chi phí giải phóng mặt bằng là 1.596 tỷ đồng, quy mô di dời 190 căn nhà. Thứ ba là dự án nạo vét, cải tạo rạch Văn Thánh (quận Bình Thạnh), tổng mức đầu tư dự kiến 1.200 tỷ đồng, quy mô di dời 834 căn nhà.
Nhóm thứ hai là di dời 3.250 căn nhà, tổng vốn đầu tư dự kiến 5.543 tỷ đồng. Nhóm này gồm 14 dự án di dời nhà trên và ven kênh, rạch đã triển khai xong các bước chuẩn bị đầu tư trong giai đoạn 2016-2020. Đối với nhóm ba, sẽ tiếp tục đẩy nhanh tiến độ thực hiện các bước chuẩn bị đầu tư 30 dự án khác. Quy mô di dời là 7.282 căn nhà, tổng vốn đầu tư dự kiến 10.362 tỷ đồng.
Đối với nhóm dự án vốn ngoài ngân sách, sẽ tập trung hoàn tất các thủ tục chuẩn bị để sớm tổ chức đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư thực hiện dự án (sáu dự án di dời 6.630 căn nhà), trong đó, trọng tâm là dự án bờ nam kênh Đôi (quận 8, di dời 5.055 căn nhà).
Theo PGS, TS Nguyễn Minh Hòa, nguyên Trưởng khoa Đô thị học (Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP Hồ Chí Minh), kế hoạch cải tạo, chỉnh trang nhà ở trên và ven kênh, rạch là dự án lớn, có ý nghĩa quan trọng trong công tác an sinh xã hội của thành phố. Kế hoạch cần nguồn vốn rất lớn, TP Hồ Chí Minh không thể vay thêm theo hình thức ODA, trong khi đó, các nguồn huy động tư nhân theo hình thức PPP cũng gặp khó khăn. Để giải quyết vấn đề vốn, thành phố cần nghiên cứu giải pháp mở rộng hành lang giải tỏa, tạo quỹ đất thương mại lớn, sau đó đấu giá để lấy tiền xây dựng cơ sở hạ tầng, nhà ở tái định cư.
Theo Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh Lê Trần Kiên, để tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ thực hiện chương trình chỉnh trang và phát triển đô thị giai đoạn 2021-2025 và các năm tiếp theo, Sở vừa kiến nghị UBND thành phố bổ sung thêm một số giải pháp phù hợp tình hình thực tiễn. Trong đó cần tăng hiệu quả khai thác quỹ đất dọc hành lang sông, kênh, rạch để thu hút nhà đầu tư gắn với đề án phát triển kè bờ sông và kinh tế dịch vụ ven sông giai đoạn từ nay đến năm 2045.
Ngoài ra, thành phố sẽ lập quy hoạch tổng thể bờ sông, kênh nội thành trên cơ sở đồng bộ các quy hoạch ngành, lĩnh vực làm cơ sở xây dựng phương án kè bờ, chỉnh trang đô thị, bố trí trục cây xanh cảnh quan, mặt nước kết hợp du lịch, giải trí dọc hai bờ sông kênh rạch. Qua đó chấm dứt triệt để tình trạng xây dựng trái phép, lấn chiếm hành lang bảo vệ sông, kênh, rạch. Mặt khác, thành phố cũng tập trung vào việc tháo gỡ khó khăn nguồn vốn đầu tư bằng giải pháp phân kỳ đầu tư đối với dự án có quy mô lớn.
Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Lê Hòa Bình cho biết, hiện thành phố đã và đang ưu tiên sử dụng nguồn vốn ngân sách thành phố để bảo đảm kinh phí cho công tác phòng, chống dịch Covid-19 nên nguồn ngân sách thành phố phân bổ cho các dự án đầu tư công rất khó khăn. Thành phố đã có công văn gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất bố trí từ ngân sách Trung ương giai đoạn 2021-2025 để đầu tư các dự án trọng điểm. Thành phố rất cần Bộ Kế hoạch và Đầu tư quan tâm hỗ trợ, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chấp thuận bổ sung vốn ngân sách Trung ương giai đoạn 2021-2025 để đầu tư một số dự án trọng điểm cấp bách trong nạo vét kênh, rạch, chỉnh trang đô thị, giảm ô nhiễm môi trường kết hợp đầu tư phát triển hạ tầng giao thông đô thị trên địa bàn.
