Chủ tịch Hội nhà văn TP Hồ Chí Minh:

Phẩm hạnh của người cầm bút

Cuộc thi thơ mang chủ đề “Nhân nghĩa đất phương Nam” do Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh phát động từ ngày 2/8 đến 15/9 đã được hưởng ứng nồng nhiệt từ rất nhiều tác giả trong và ngoài nước. Nhà văn Bích Ngân Chủ tịch Hội Nhà văn thành phố chia sẻ với Thời Nay. 

Phẩm hạnh của người cầm bút

Phóng viên (PV): Tổ chức khi thành phố đang là tâm dịch, đâu là khó khăn, thuận lợi của cuộc thi?

Nhà văn Bích Ngân: Khó nhất là vào thời điểm đó, mỗi ngày đã có hàng trăm sinh mạng bị tước đi, cùng rất nhiều khó khăn cho thấy đại dịch thật sự rất khốc liệt, ám ảnh. Tiếp theo là Ban tổ chức cũng như tất cả cư dân đều phải tuân thủ quy định phòng, chống dịch - “Ai ở đâu, ở yên đó”. Chúng tôi không thể gặp mặt, tất cả làm việc qua internet. Đa số thành viên Ban tổ chức, Ban sơ khảo, Ban thường trực website của Hội đều sống trong khu vực phong tỏa; trong số này có người nhiễm bệnh, gia đình nhiễm bệnh và cả trường hợp có người thân yêu bị dịch bệnh tước đi sinh mạng…

Tuy nhiên, những khó khăn, đau thương cùng cực, lại là… cơ hội thuận lợi cho chữ nghĩa. Bởi, né tránh nỗi đau, né tránh trái tim, người cầm bút sẽ tự tước mất chính mình, tước mất cơ hội được dự phần cùng nỗi đau đồng loại và chia sẻ yêu thương với người, với đời. Và với các thể loại của văn học thì thơ với thế mạnh trực diện của cảm xúc, là ưu tư giằng xé từ trái tim nên dễ đến được với cảm xúc, đến được với trái tim. 

Cùng với việc chia sẻ tinh thần và vật chất qua một số hoạt động thiện nguyện, Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh đã phát động cuộc thi nhằm góp phần lan tỏa tình yêu thương, sự sẻ chia, đùm bọc của con người đang chống chọi với đại dịch. 

PV: Sự hưởng ứng của các tác giả đã như kỳ vọng hay chưa? 

Nhà văn Bích Ngân: Ban tổ chức dự kiến chọn 40 bài thơ vào vòng chung kết. Nhưng sau vòng sơ khảo, với số lượng và chất lượng, đã có 72 bài thơ của 53 tác giả vào chung khảo. Trong đó, nhiều bài được viết từ những tác giả là người đang trực tiếp ở tuyến đầu chống dịch, là bác sĩ, quân nhân, những nhà thơ là bệnh nhân Covid vừa thoát khỏi bàn tay tử thần. Đặc biệt là sự hưởng ứng đông đảo của rất nhiều người ở nhiều lĩnh vực khác nhau, từ người viết chuyên nghiệp đến các ngành nghề khác như giáo viên, luật sư, kỹ sư, chiến sĩ biên phòng, chiến sĩ đang bảo vệ hải đảo, tiến sĩ khoa học, anh hùng lao động… từ Lũng Cú cho tới mũi Cà Mau và kiều bào ở một số nước. 

Và, có lẽ vượt qua cả kỳ vọng là cuộc thi diễn ra trong bối cảnh đặc biệt. Một nhà phê bình văn học đã nhận xét: “Thật sự là cuộc thi thơ mang dấu mốc lịch sử, đã kịp thời chia sẻ nỗi đau thương...”.

Còn tôi, lại rất tâm đắc với nhận định của một đồng nghiệp là: “Mai sau, sẽ có nhiều người nhớ về cuộc thơ này. Nhiều bài rất được. Rất người. Chẳng còn là cuộc thi thố, mà trở về với chất nguyên sinh của thơ ca”.

PV: Các tác phẩm đã mang đến cho cuộc thi những ấn tượng gì? 

Nhà văn Bích Ngân: Ấn tượng sâu sắc nhất của cuộc thi thơ bằng vẻ đẹp của ngôn từ, vẻ đẹp tâm hồn, vẻ đẹp của đối tượng thi ca mà ở đây là con người nhân nghĩa, là phẩm cách can trường, biết hy sinh, biết nhận về mình phần gian khó, không chỉ có được trong thử thách nghiệt ngã của đại dịch, mà đã được tôi luyện qua chiều dài lịch sử giữ nước và xây dựng đất nước của cả một vùng đất. Ấn tượng đó, có thể nói gọn là cuộc thi thơ đã diễn ra với đúng tên gọi của nó “Nhân nghĩa đất phương Nam”!

PV: Đăng tải lên trang web của Hội các tác phẩm tham dự, phải chăng Ban tổ chức mong muốn hòa nhập văn chương với công nghệ của thời đại 4.0? Sự đón đọc của độc giả như thế nào? 

Nhà văn Bích Ngân: Là Trưởng ban tổ chức cuộc thi, lại sống trong tâm dịch, thú thực, tôi không hề nghĩ tới mấy từ “hòa nhập” hay “thời đại 4.0” mà chỉ nghĩ làm mọi cách để đưa được những bài thơ được viết từ trái tim đến với những trái tim. Thế là website “Văn chương TP Hồ Chí Minh”, diễn đàn của Hội nhà văn thành phố ra đời, chính thức vận hành sáng ngày 2/8, cùng thời điểm phát động cuộc thi thơ. Trang web đã lần lượt đăng hơn 130 chùm thơ với hơn 350 bài của hơn 160 tác giả, đến nay đã có hàng trăm nghìn lượt truy cập, phần nào cho thấy sức lan tỏa của thi ca. 

Cần phải kể thêm rằng, chương trình “Thi ca điểm hẹn” của Đài tiếng nói nhân dân TP Hồ Chí Minh đã chọn nhiều bài thơ từ cuộc thi để đọc phát. Qua sóng phát thanh, nhiều bài thơ giàu chất nhân văn đã đến được với khán thính giả khắp nơi, không chỉ trong nước. Những bài thơ hay sẽ được in cùng lúc cả hai tập thơ, dự định phát hành vào buổi tổng kết trong tháng 11 tới. Có thể nói đây sẽ là một sự kiện văn hóa đặc biệt diễn ra trong đại dịch. 

Và điều lan tỏa đáng ghi nhận nhất, theo tôi, cuộc thi đã cho thấy, một câu thơ hay, một bài thơ hay, một đoạn văn hay cũng có thể là liều “vaccine” cho chính người viết, có thể cho cả những tâm hồn đang ít nhiều bị chấn thương trong những biến động bất trắc mà con người không thể lường trước được. Để có được sự lan tỏa từ con chữ, trước hết người viết ra nó phải có được một trái tim biết đau cùng nỗi đau của con người. Khi được hiện diện cùng nỗi đau và chia sẻ nỗi đau đó cùng đồng bào mình trong đại dịch, trong những đau thương, trong nỗ lực kiên cường để vượt qua đau thương, với người cầm bút, đó còn chính là phẩm hạnh!

PV: Xin cảm ơn nhà văn Bích Ngân!

Trong 45 ngày thời hạn cuộc thi, đã có hơn 1.500 bài thơ của hơn 600 tác giả tham dự và hưởng ứng. Có những tác giả đang sinh sống ở nước ngoài như Hương Giang, Đặng Tường Vy, Trần Hoàng Vy… và nhiều tác giả đã được ghi nhận trên khắp đất nước như Lê Chí, Ngô Đức Hành, Đoàn Thị Ký, Nguyễn Thanh Mừng, Trần Thế Vinh, Vi Thùy Linh, Nguyễn Nho Khiêm, Lữ Mai…