1/Vai trò của biên kịch đối với một bộ phim là rất quan trọng “có bột mới gột nên hồ”. Nhưng nhìn vào lực lượng biên kịch hiện nay có thể thấy tập trung ở ba nhóm chính: Nhà văn, nhà báo gắn bó với nghiệp viết lâu năm. Kịch bản của nhóm này nhiều nhưng để làm thành phim lại ít hoặc nếu sử dụng được thì đạo diễn phải tốn nhiều công sức chỉnh sửa. Nhóm thứ hai là các đạo diễn, diễn viên..., khai thác kinh nghiệm bản thân và tự viết kịch bản rồi tham gia vào một số công tác trong quá trình làm phim. Số lượng kịch bản của nhóm này không nhiều. Nhóm còn lại là những tác giả trẻ được thuê để viết theo đơn đặt hàng trên cơ sở đề cương và ngân hàng dữ liệu đã có sẵn. Thành phần này chỉ đơn giản là chế tác theo yêu cầu.
Đạo diễn, biên kịch Nông Huyền Sơn cho rằng, phim Việt đang khủng hoảng biên kịch, tác giả kịch bản nhiều, kịch bản viết ra cũng không ít nhưng về chất lượng thì chỉ đếm trên đầu ngón tay. Hằng năm, trung bình có khoảng 40 phim Việt ra rạp nhưng số lượng kịch bản Việt chỉ chiếm khoảng 1/4, còn lại là phim làm lại, lấy ý tưởng hoặc cảm hứng từ kịch bản của Hàn Quốc, Thailand...
2/Hiện tượng thiếu kịch bản hay, thiếu những gương mặt biên kịch xuất sắc đang là thực trạng đáng lo ngại. Có thể nêu ra một vài lý do như sau:
Từ phía nhà sản xuất-viết một kịch bản phim phụ thuộc vào việc có bán được cho đơn vị bỏ tiền ra làm phim hay không. Áp lực về doanh thu khiến gần đây các nhà sản xuất lựa chọn phương án remake lại từ những phim ăn khách của nước ngoài hoặc chuyển thể từ những tác phẩm văn học nổi tiếng (như trường hợp của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh). Bên cạnh đó, đôi khi chi phí mua lại kịch bản cũ của các quốc gia khác còn rẻ hơn đầu tư vào một kịch bản mới.
Từ những đạo diễn tự viết kịch bản. Để thuận lợi cho việc triển khai kịch bản, một số đạo diễn đã tự viết kịch bản phim của mình như: Đặng Nhật Minh, Phạm Nhuệ Giang, Nguyễn Quang Dũng, Victor Vũ, Charlie Nguyễn và gần đây là Lý Hải, Bảo Nhân, Nam Cito… Vô hình trung, lực lượng biên kịch lại đứng trước nguy cơ cạnh tranh không nhỏ từ những đạo diễn có thể tự viết được kịch bản này.
Nguyên nhân tiếp theo do chính thực lực của các nhà biên kịch. Để đạt đến tài năng và có những tác phẩm để đời như các thế hệ đi trước, thế hệ cầm bút hôm nay vẫn phải cố gắng học hỏi và cống hiến rất nhiều. Người viết bài này đã có cuộc trò chuyện với một số nhà biên kịch trẻ hiện nay. Họ đều khẳng định rằng rất mong muốn có một kịch bản điện ảnh được nhà sản xuất mua để làm phim. Nhưng bán được kịch bản là rất khó khăn. Theo quan điểm của đạo diễn, NSND Nhuệ Giang thì biên kịch ngoài tài năng thiên bẩm về văn chương là yếu tố tiên quyết. Họ cần phải có rất nhiều vốn sống để đưa những chất liệu của cuộc sống vào tác phẩm, khiến tác phẩm gần gũi với công chúng.
Về đào tạo, hiện nay chỉ có hai đơn vị đào tạo biên kịch ở trình độ cử nhân là Trường đại học Sân khấu điện ảnh Hà Nội và Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh TP Hồ Chí Minh. Ngoài ra, Quỹ Ford của Hoa Kỳ từng liên kết Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội mở ra lớp đào tạo về biên kịch và phê bình điện ảnh. Nhưng dự án này cũng chỉ hoạt động vài năm. Cùng với đó, còn có những lớp đào tạo biên kịch ngắn hạn của các công ty truyền thông, các trung tâm nghệ thuật của tư nhân. Lực lượng giảng dạy tại các đơn vị này đang có sự mất cân bằng giữa giảng dạy và sáng tác. Các giảng viên trẻ nằm trong biên chế chỉ chú tâm vào việc đọc tài liệu, nghiên cứu phục vụ cho giảng dạy chứ chưa có nhiều tác phẩm được làm thành phim. Do đó bản thân họ cũng đang thiếu những kinh nghiệm sáng tác thực tế. Giảng viên được mời tham gia thỉnh giảng phần lớn là những nhà biên kịch có tên tuổi, tuy có nhiều kinh nghiệm thực tế nhưng về mảng lý thuyết đã không còn phù hợp với những trào lưu sáng tác mới.
3/Thị trường phim Việt đang rất cần những kịch bản tốt, những nhà biên kịch xuất sắc nhưng cũng đang thật sự cần những nhà quản lý quan tâm và nắm bắt nhu cầu của thị trường để có sự hài hòa trong kiểm duyệt và tư vấn sáng tác. Và còn cần hơn nữa những nhà sản xuất có tâm và có tầm để điện ảnh Việt Nam có được những tác phẩm đáp ứng được cả tính nghệ thuật và thương mại.
Rất nhiều sinh viên có năng khiếu văn chương, chọn theo học biên kịch nhưng khi ra trường họ không gắn bó với nghề, không có sự khát khao được làm nghề mà chỉ vì kế sinh nhai họ chuyển sang sáng tác kịch bản phim truyền hình, phim sitcom, phim quảng cáo…
