Thực tế, dưới tác động tiêu cực của dịch Covid-19, thói quen mua sắm và thanh toán của người tiêu dùng (NTD) Việt Nam đã thay đổi đáng kể, với mong muốn hạn chế thanh toán bằng tiền mặt, trải nghiệm mua sắm an toàn, tiện lợi hơn.
Ngày 11-5, NHNN đã có quyết định phê duyệt Kế hoạch Chuyển đổi số ngành NH đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh cho biết, NHNN đặt mục tiêu ít nhất 70% nghiệp vụ NH cho phép khách hàng thực hiện hoàn toàn trên môi trường số. Số lượng người dân trưởng thành sử dụng dịch vụ TTĐT và số lượng giao dịch của khách hàng được thực hiện thông qua các kênh số đều phải đạt ít nhất 80%. Chỉ tiêu về tỷ lệ quyết định giải ngân, cho vay của NHTM, công ty tài chính đối với khoản vay nhỏ lẻ, vay tiêu dùng của khách hàng cá nhân được thực hiện theo hướng số hóa, tự động, đến năm 2025 đạt ít nhất 50% và đến năm 2030 đạt ít nhất 70%.
Theo thống kê của NHNN, kết thúc quý I - 2021, số lượng tài khoản thanh toán cá nhân tại các NH tăng hơn 4.000 tài khoản, với số dư gần 741.400 tỷ đồng. Tính đến ngày 31-3, số liệu của NHNN ghi nhận 104,189 triệu tài khoản thanh toán cá nhân tại các NH. Trong quý I năm nay, số dư tài khoản thanh toán cá nhân đạt 741.378 tỷ đồng, tăng gần 75.000 tỷ đồng, tăng 11,2% so cuối năm 2020.
Mức tăng này cũng cao hơn rất nhiều so tăng trưởng tiền gửi chung của hệ thống (0,97%). So quý I - 2020, tiền gửi thanh toán cá nhân tại các NH đã tăng tới 55,5%. Trong khi tốc độ tăng trưởng tổng phương tiện thanh toán tính đến hết tháng 2-2021 chỉ ở mức hơn 0,97%, trong đó, tiền gửi của dân cư tăng 2,37%, tiền gửi của các tổ chức kinh tế giảm 3,32% so cuối năm 2020. Có thể thấy, tiền gửi thanh toán tăng mạnh cũng như ảnh hưởng của dịch Covid-19 đã khiến thói quen thanh toán của người dân nhanh chóng chuyển sang áp dụng các phương thức an toàn và tiện lợi hơn. Hiện, cả nước có 79 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán triển khai thanh toán qua internet, 44 tổ chức thanh toán qua điện thoại di động.
Vụ trưởng Thanh toán (NHNN) Phạm Tiến Dũng cho biết, trong quý I - 2021, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt đạt mức tăng trưởng khá. So cùng kỳ năm 2020, giao dịch qua kênh internet đạt 156,2 triệu lượt với giá trị 8,1 triệu tỷ đồng, tăng 55,9% về số lượng và 28,4% về giá trị; giao dịch qua kênh điện thoại di động đạt 395,05 triệu lượt với giá trị hơn 4,6 triệu tỷ đồng, tăng 78% về số lượng và 103% về giá trị. Riêng hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử của Công ty CP Thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS) đạt 482,5 triệu lượt với giá trị gần 4,6 triệu tỷ đồng, tăng hơn 100%.
Để xác định các chỉ tiêu trên, NHNN đã có quá trình theo dõi, nắm bắt thực trạng chuyển đổi số tại các tổ chức tín dụng (TCTD) và đã tiến hành khảo sát trong toàn ngành. Kết quả cho thấy, hoạt động chuyển đổi số đã và đang được các TCTD rất quan tâm và chủ động triển khai với kết quả đáng ghi nhận, như 95% số TCTD đã và đang xây dựng, triển khai chiến lược chuyển đổi số. Bên cạnh đó, hầu hết NH đã ứng dụng các giải pháp kỹ thuật, công nghệ mới trong hoạt động và cung ứng dịch vụ, trong đó có 9/19 nghiệp vụ đã được một số NH số hóa hoàn toàn, như: gửi tiết kiệm, tiền gửi có kỳ hạn, mở và sử dụng tài khoản thanh toán, thẻ NH, ví điện tử, chuyển tiền, quản lý nhân sự, kế toán - tài chính... Nhiều NH cũng đã ứng dụng các công nghệ trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn để đánh giá, phân loại khách hàng, quyết định giải ngân... giúp đơn giản hóa quy trình thủ tục, rút thời gian.
Theo khảo sát của Công ty Cung cấp dịch vụ thanh toán kỹ thuật số Visa tại Việt Nam và Lào (Visa), tổng giá trị giao dịch thanh toán của NTD Việt Nam những tháng đầu năm 2021 qua thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ visa tăng 34% so cùng kỳ năm 2020. Đã có tới 85% số NTD sử dụng các ứng dụng thương mại điện tử trên điện thoại thông minh để mua sắm hàng hóa, dịch vụ ít nhất một lần trong tuần và 44% số NTD lần đầu tiên mua sắm qua các kênh mạng xã hội kể từ khi đại dịch lan rộng. Thanh toán không dùng tiền mặt qua dịch vụ NH điện tử thời gian qua tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ và được giới phân tích tài chính nhận định là sẽ tiếp tục tăng. Phát huy kết quả đã đạt được, NH, TCTD đang chú trọng đẩy mạnh phát triển dịch vụ NH số, thanh toán không dùng tiền mặt, nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng, đồng thời ứng phó diễn biến phức tạp của dịch Covid-19.
Bà Đặng Tuyết Dung, Giám đốc Visa tại Việt Nam và Lào cho rằng, thói quen mua sắm và thanh toán của NTD Việt Nam đã thay đổi đáng kể, với mong muốn trải nghiệm mua sắm an toàn, tiện lợi hơn. Ngày càng có nhiều người dân Việt Nam sử dụng thanh toán không tiếp xúc và nhiều công ty chuyển dịch sang nền tảng kỹ thuật số. Các xu hướng này sẽ còn tiếp tục được duy trì, nhất là khi dịch tái phát.
Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt triển khai thí điểm dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho các hàng hóa, dịch vụ có giá trị nhỏ (Mobile Money). Đối tượng thực hiện thí điểm là doanh nghiệp (DN) có giấy phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán Ví điện tử và Giấy phép thiết lập mạng viễn thông công cộng di động mặt đất. Mỗi khách hàng chỉ được mở một tài khoản Mobile - Money tại mỗi DN thực hiện thí điểm. Hạn mức giao dịch Mobile - Money không quá 10 triệu đồng/tháng cho tổng các giao dịch như rút tiền, chuyển tiền và thanh toán.
